یادگاری‌های قدیمی‌ترین عکاس سینما چه می‌شود؟

فرزند اصغر بیچاره از جدیدترین تصمیم‌ها برای مجموعه آثار و آرشیو او گفت.

اصغر بیچاره (با نام مستعار اصغر ژوله) عکاس سینما بود. او دارای بزرگ‌ترین آرشیو عکس از تاریخ سینما و تئاتر ایران بود؛ یکی از عکاسان سینما درباره او معتقد است «اصغر بیچاره، یادگار عکاسی و سینمای ایران است که پرونده‌ی عکاسی از سینمای این کشور را در دوربینش دارد.»

بیچاره پیش از اینکه به آمریکا برود و آثار ارزشمندش را به امانت دست یکی از دوستانش بسپارد، آن‌ها آثار را در قالب یک موزه شخصی در خانه خودش، نگهداری می‌کرد.  اسناد و اشیاء مهمی در این موزه وجود داشت که شامل دوربین‌هایی از قدیمی‌ترین عکاسان ایران مانند «ماشاءالله‌خان عکاس‌باشی»، مجموعه‌ای از زمان قاجار و اولین عکس‌های تاریخ سینمای ایران می‌شد.
اصغر بیچاره

پس از اینکه  ۲۳ خرداد سال گذشته دریچه‌های دوربین او برای همیشه بسته شد و اصغر بیچاره از دنیا رفت، فرزند او در گفت وگویی با ایسنا اظهار کرده بود: «در تلاش هستیم وسایل و دوربین‌های پدرم را بنا به وصیت خودش در محلی برای علاقه‌مندان به‌نمایش بگذاریم. هیچ‌کدام از دوربین‌ها و وسایل موزه و کلکسیون پدرم به فروش نرفته است. من خودم تمام این وسیله‌ها را بسته‌بندی کرده و با دست خودم به امانت سپرده‌ام.»

او ادامه داده بود: «مهم‌ترین بخش آرشیو پدرم، نگاتیوهای او از سینما و تئاتر است. تعداد این نگاتیوها به چندهزار فریم می‌رسد. بخشی از آن‌ها زمانی که پدرم در آمریکا بود، برای او فرستاده شد و او تعدادی از آن‌ها را چاپ و در اتاقش در خانه خواهرم نصب کرد. بخش قابل توجه دیگری از آرشیو او فیلم‌های ضبط شده‌ی قدیمی متعلق به دهه‌ی ۶۰ است که از هنرمندان، جمع‌های هنری و مراسم مختلف ثبت کرده که شامل ۵۰ ساعت فیلم ویدیویی از تاریخ هنری سینمای ماست. بخش دیگری از آرشیو او هم که به سینما ربطی ندارد، محفوظ است که می‌توان از جمله آن‌ها به کلکسیون عینک‌ها اشاره کرد.»

تورج ژوله همچنین بیان کرده بود:« اگر فضایی حدود ۴۰۰ مترمربع داشته باشیم، می‌توانیم وسایل پدرم و بخشی از نگاتیوهای چاپ‌شده او را به‌عنوان نمونه به‌نمایش بگذاریم تا با نام خود او برای علاقه‌مندان نمایش داده شود.»

پس از گذشت چند ماه از درگذشت این هنرمند، فرزند او در مصاحبه دیگری با ایسنا، اعلام کرد که « از اختصاص مکانی به‌عنوان موزه دوربین‌ها و وسایل عکاسی پدرش با همکاری سازمان میراث فرهنگی» منصرف شده است.

ژوله همچنین گفته بود: «من و خواهرم تصمیم تازه‌ای برای موزه پدرم گرفته‌ایم که در حال پیگیری آن هستیم. در واقع خودمان کار را به‌دست خواهیم گرفت.در حال حاضر دوربین‌های عکاسی، آرشیو و وسایل پدرم نزد یکی از دوستان‌مان نگهداری می‌شود، چون هنوز درباره جایی که این آثار به‌نمایش گذاشته شود، ابهام‌هایی وجود دارد. در این‌که این آثار به‌طور قطع در محلی به‌عنوان موزه نگهداری شوند، تردیدی وجود ندارد، چون نگهداری دوربین‌ها و وسایل پدرم کار سختی است و امکانات مخصوص به خود را نیاز دارد. تمام تلاش‌مان این است که مکانی به‌عنوان موزه به دوربین‌ها و وسایل پدرم اختصاص یابد تا مردم بتوانند به دیدن این آرشیو بیایند.»

حالا که زمانی حدود یک سال و نیم از درگذشت عکاس قدیمی سینمای ایران می‌گذرد، تورج ژوله، فرزند او، در گفت‌وگویی با ایسنا درباره تصمیم این خانواده برای آرشیو و وسایل پدرش اظهار کرد: فعلا این آثار به نمایش عمومی درنمی‌آیند. ما پیش از این تصمیم داشتیم آرشیو و وسایل او را در جایی مانند موزه‌های سازمان میراث‌فرهنگی در معرض دید عموم بگذاریم اما به دلایلی از این کار منصرف شدیم.

او ادامه داد: احتمالا با جای دیگری برای اینکار صحبت کنیم، مکان‌هایی مانند موزه‌های خصوصی یا موزه‌هایی که زیرمجموعه سازمان میراث‌فرهنگی نیستند.

ژوله با اشاره به وصیت پدرش درباره این آثار تاکید کرد: جای این آرشیو و وسایل امن ومحفوظ است؛ زیرا این اثار متعلق به ما نیست و بنابر وصیت پدرم باید در معرض دید عموم قرار بگیرد.

فرزند اصغر بیچاره در پاسخ به این پرسش که آیا قصد ندارند این آثار را در اختیار موزه سینما قرار بدهند؟ گفت: بخشی از کوچکی از این مجموعه متعلق به تاریخ سینما است در حالیکه بخش قابل توجهی از آرشیو او، تاریخ عکاسی ایران است و لزوما ارتباطی به موزه سینما پیدا نمی‌کند.

او در ادامه تاکید کرد: اما در این مجموعه برگه‌ها و اسنادی هست که شاید بهتر باشد در اختیار موزه سینما قرار بگیرد.

ژوله درباره اینکه چرا این خانواده به طور شخصی اقدام به ایجاد موزه اصغر بیچاره نمی‌کنند؟ گفت: این موضوع مستلزم هزینه‌ای است که رقم کوچکی را شامل نمی‌شود و فقط به داشتن یک ساختمان نیست. بلکه نگهداری می‌خواهد و موضوعات جانبی به دنبال دارد. نظر ما این است که این آثار به جایی منتقل شود که توان نگهداری این مجموعه را به خوبی داشته باشد.

او همچنین درباره اینکه چه زمانی این آثار در معرض دید عموم قرار خواهند گرفت؟ اظهار کرد: من باید این موضوع را پیگیری کنم که متاسفانه در چهار سال گذشته درگیر پروژه‌ای سنگین بودم. این پروژه چند ماه دیگر تمام می‌شود و پس از آن من، مادر و خواهرم درباره این موضوع تصمیم‌گیری خواهیم کرد.

اصغر بیچاره، قدیمی‌ترین عکاس سینمای ایران، پس از تحمل یک دوره بیماری ۲۲ خردادماه براثر عوارض ناشی از سرطان حنجره در آمریکا درگذشت.

اصغر بیچاره با نام مستعار «علی‌اصغر ژوله» در سال ۱۳۰۹ در تهران متولد شد. او کار خود را به‌عنوان عکاس و کپی‌کار عکس فیلم‌های خارجی برای ویترین سینماها، از سال ۱۳۲۵ آغاز کرد. شروع فعالیت او در سینما نیز با عکاسی از فیلم «دستکش سفید» (پرویز خطیبی، ۱۳۳۰) بود.

بیچاره علاوه بر عکاسی، در چند فیلم نیز بازی کرده است از جمله: رفیق (ایرج قادری)، کوسه جنوب (ساموئل خاچیکیان)، ناخدا خورشید (ناصر تقوایی)، ای ایران (ناصر تقوایی)،‌ چهره (سیروس الوند)، دو خواهر (کامبوزیا پرتوی)، جنگجوی پیروز (مجتبی راعی)، بوی کافور، عطر یاس (بهمن فرمان‌آرا)، مزاحم (سیروس الوند)، نان و عشق و ... موتور ۱۰۰۰ (ابوالحسن داودی) و بانوی من (یدالله صمدی).

او همچنین به‌جز بازیگری و عکاسی، مسوولیت‌های دیگری را مانند مدیر تهیه، طراحی صحنه و مدیر تدارکات برعهده داشته است.