حق رانندگی آری؛حق داشتن اسم نه!

اصلاحات در عربستان آن قدر طولانی شده است که وقتی پادشاه این کشور می‌گوید زنان از این به بعد می‌توانند رانندگی کنند،‌ صدر خبر تمام رسانه‌های جهان را اشغال می‌کند. اما اوضاع زنان با اصلاحات تازه در عربستان هم قابل قبول نشده است.

 دو روز بعد از اصلاحات تازه در عربستان رویترز از تماس‌های تهدید آمیز با فعالان حقوق زنان در عربستان پرده برداشت. از آنها خواسته شده بود که به حق رانندگی زنان در عربستان قانع باشند و دیگر به محدودیت‌های قبلی اشاره نکنند.

می‌گویند سفارش‌های بوگاتی در عربستان در روزهای گذشته بیشتر شده است، اما گروهی از زن‌های عربستانی می‌گویند دادن حق رانندگی به زنان تنها روبناست و تبعیض بسیار بنیادی‌تر از آن است که با این «هدیه‌ها» جبران شود.

یاسمین باقر، دختر دو رگه عرب-لاتین و فعال حقوق زنان،‌ در این مورد به تایم می‌گوید بعد از دهه‌ها محافظه کاری،‌ حالا پادشاه تصمیم گرفته است به زنان حق رانندگی بدهد،‌ اما این یک تغییر واقعی در عرصه حقوق زنان نیست.

او می‌گوید: تغییری که من منتظرش هستم، بسیار بنیادی‌تر از چیزی مانند حق رانندگی است. ما می‌خواهیم زنان عربستانی،‌ مانند مردان، شهروند تلقی شوند و بتوانند اسم خودشان را داشته باشند.

حتما شنیده‌اید که در ایران قدیم، ‌مردهایی بودند که زنانشان را به نام پسر بزرگشان صدا می‌کردند،‌ در عربستان هنوز مردها همین کار را می‌کنند. زنان در عربستان،‌ دختر،‌ همسر،‌ خواهر یا مادر مردی هستند و تنها به همین نام شناخته می‌شوند. نام زنان عربستانی هنوز به عنوان بخشی از حریم خصوصی مردان خوانده تلقی می‌شود. زنان غریبه را «خاله» یا « معلم» صدا می‌کنند،‌ حتی نام بردن از زنان در محافل عمومی هم بسیار نادر است.

با این که خیلی از زنان عربستانی این روزها عکس‌های خودشان را در حال راندن ماشین در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کنند،‌ اما هنوز به نام خودشان خوانده نمی‌شوند. اسم زنان در عربستان تنها روی کاغذ وجود دارد. فعالان حقوق زنان می‌گویند رشد استفاده از شبکه‌های اجتماعی این وضعیت را تا حدودی بهتر کرده است. فیس‌بوک،‌ اینستاگرام و توییتر باعث شدند که مردان و البته زنان عربستانی تا حدودی نگاهشان را به مساله هویت زنان و داستان‌های زندگی آنها تغییر دهند. علاوه بر این،‌ شبکه‌های اجتماعی کمک کردند مردم دیدی در مورد آنچه در سایر نقط دنیا رخ می‌دهد به دست بیاورند. زنان و مردان عربستانی می‌توانند در فضای آنلاین صدای خود را داشته باشند و در گفت‌وگوهایی شرکت کنند که جنبش زنان را در فضای حقیقی شکل می‌دهد. درصد زیادی از جمعیت زنان عربستان زیر 30 سال سن دارند و امیدوار هستند همان طور که امروز توانسته‌اند حق رانندگی را به دست بیاورند،‌ در آینده بتوانند با نام خودشان شغل داشته باشند.

در سال‌های اخیر کمپین‌هایی برای بازتر کردن فضای زندگی زنان،‌ از طرف نهادهای مختلف حقوق بشری چه در جامعه کشورهای عرب و چه در کشوهایی مانند افغانستان شکل گرفته است. کمپین «اسم مادر من» (#mymothersnameIs) یکی از این حرکت‌ها بود که به همت سازمان ملل در مصر اجرا شد و از مردم یک سوال ساده داشت: « اسم مادر شما چیست». واکنش‌های مردم برای مجریان کمپین عجیب نبود. بسیاری از مردم حاضر هستند نام پدرشان را بگویند،‌ اما وقتی در مورد نام مادر از آنها سوال می‌شود ترجیح می‌دهند سکوت کنند. کمپین مشابهی که در افغانستان اجرا شد  «اسم من کجاست» (#whereismyname) بود و تلاش می‌کرد به زنان یادآوری کند که اسم آنها باید به فضاهای عمومی برگردد. زنان افغانستان از این نظر موقعیتی مشابه زنان عرب دارند. آنها را اغلب به عنوان مادر، خواهر یا همسر یک مرد می‌شناسند،‌ نه فردی مستقل.

عربستان دو پردیس دانشگاهی ویژه زنان دارد. در یکی از آنها، بزرگترین پردیس دانشگاهی زنان در دنیا،‌ در اصلاحات تازه پادشاه عربستان، به زنان اجازه داده شده است که از تلفن همراهشان استفاده کنند، اما تا زمانی که زنان نه در خانه و نه در محیط عمومی شهر نمی‌توانند از اسم خودشان استفاده کنند،‌ یا با این نام خطاب شوند، هنوز راه زیادی برای جنبش زنان عربستان باقی مانده است.


خانم باقر،‌ برای مجله تایم نوشته: سوال ما این است که آیا ما می‌توانیم،‌ خواهیم توانست و یا اصلا باید بتوانیم زنان را به یک گام ساده که گفتن نامشان در عرصه عمومی است راهنمایی کنیم یا نه. رانندگی زنان در عربستان گام بزرگی است اما ما امیدوار هستیم که این اقدام بتواند به روشن شدن اذهان مردم کمک کند. ما می‌خواهیم مردان ما به جایی برسند که از زنان در عرصه‌های عمومی نام ببرند، نه این که آنها را به نام کسان دیگری صدا کنند،‌ یا به آنها با نام‌های خودشان در شبکه‌های مجازی اشاره کنند. ما می‌خواهیم به جایی برسیم که زنان و مردان هر دو در هویت فرزندانشان شریک باشند،‌ نه این که نام فرزندان تنها از مردان به بچه‌ها به ارث برسد و زنان از هویت فرزندانشان حذف شوند.  بیش از همه چیز ما می‌خواهیم که به عنوان شهروندان مستقل از حقوق شهروندی برابر برخورد باشیم و بتوانیم هویت خودمان را داشته باشیم.