وضعیت دموکراسی در ساختار سیاسی جهان

 براساس داده های نهاد Freedom House دموکراسی از سال 2016 با تهدیدات و چالش هایی جدی دست به گریبان است. شکل گیری جریان های پوپولیستی و رادیکال همزمان با گسترش نفوذ و فعالیت گروه های تروریستی جهان را در آستانه ناامنی قرار دارد و ساختار دولت ها را درگیر بی ثباتی کرد. مجموعه این تحولات نظم جهانی را در آستانه نابودی قرار داده است؛ نظمی که در بستر آن حقوق بشر، اصول دموکراسی و حاکمیت قانون تعریف شده است.

براساس ارزیابی های صورت گرفته در میان 195 کشور، 87 کشور یعنی 46 درصد جوامع سیاسی جهان آزاد هستند، 59 کشور، 30 درصد جوامع سیاسی از آزادی نسبی برخوردارند و 49 کشور دیگر یعنی 25 درصد جوامع درگیر حکومت های اقتدارگرا توتالیتر هستند.

جنوب صحرای آفریقا

براساس داده های منتشرشده در سال 2017 تنها 12 درصد از جمعیت ساکن در این منطقه از آزادی های سیاسی آن هم به شکل نسبی برخوردارند. برمبنای گزارش نهادی موسوم به Freedom House در سال 2016 جنبش های اعتراض آمیز در برخی کشورهای واقع در جنوب صحرای آفریقا به شدت سرکوب شد.

سرکوب تجمع اعتراضی شهروندان اتیوپی به نقض حقوق قومی و مالکیتشان بر زمین، موانعی که جوزف کابیلا، رییس جمهوری کنگو در ارتباط با برگزاری انتخابات مجلس قانون گذاری اجرا کرد، افزایش خشونت های سیاسی در موزامبیک، فساد در ساختار دولتی زیمباوه و در نهایت بحران غذا که به چالشی جدی علیه شهروندان این منطقه از جهان تبدیل شده، از جمله مصادیق آشکار نقض اصول دموکراسی در این بخش از قاره سیاه است.

آمریکای جنوبی

این قاره درگیر آشفتگی های سیاسی است و روسای آن صرفا وعده تحقق صلح را می دهند. ونزوئلا، کشوری که مدت هاست توسط رهبران پوپولیست اداره می شود، مصداق بارز کشوری بی ثبات و غیردموکرات در این قاره است. تنش های حاکم بر این کشور و نحوه برخورد دولت نیکلاس مادورو با خیزش معترضان نمونه بارز نقض دموکراسی است.

سیاست های مستبدانه دانیل اورتگا، رییس جمهور ینکاراگوئه این کشور را در گیر تنش های جدی کرده است؛ اوترگا استقلال نهاد قضایی را از بین برده و رسانه های مستقل را نابود کرده است. در این میان کوبا و روباط پرتنشش با ایالات متحده نیز باعث شده فعالان سیاسی از وضعیت دموکراسی در این کشور ابراز نگرانی کنند. برکناری دیلما روسف، رییس جمهوری برزیل آن هم به اتهام فساد شاید رویداد تاریخی مهمی محسوب شود، اما حقیقت آن است که فساد در تمام ساختار سیاسی برزیل ریشه دوانده و این کشور را درگیر بحران اقتصادی و بیکاری کرده است. با این حال تحقق معاهده صلح میان دولت کلمبیا و شورشیان فارک رویداد خوبی است، چرا که زمینه را برای پایان خشونت ها آن هم به شکلی دموکرات فراهم کرد.

اوراسیا

منطقه ای که میان دو بخش قرار دارد، بخشی از اروپای شرقی که گذار به دموکراسی را تجربه می کنند و بخش دیگر که درگیر خودکامگی است. در شرایطی که شهروندان اوکراین، گرجستان و مولداوی برای تحقق دموکراسی و ایجاد تحولات دموکراتیک در این کشو می جنگند، رهبران برخی از کشورهای این منطقه برای تثبیت قدرت سیاسی شان تلاش می کنند.

رهبران آذربایجان به دنبال سقوط قیمت نفت از اهرام های موجود برای تثبیت قدرت خویش استفاده کردند. علی اف زمینه را برای ریاست بلندمدت خود فراهم کرد و از همین رو ترتیبی اتخاذ کرد که بر مبنای آن تا سال 2020 زمینه برای اعمال بازبینی در بستر سیاسی این کشور وجود نخواهدداشت.

در تاجیکستان، امامعلی رحمان با تکیه بر اهرم همه پرسی نه تنها موانع پیش رو برای ریاستش را برداشت بلکه زمینه را برای جانشینی پسرش فراهم کرد. با این حال به باور ناظران، تلاش نخبگان سیاسی قرقیزستان برای انتقال قدرت از رییس جمهوری به نخست وزیر در حقیقت تلاش برای تقویت استبداد حکومتی است.

آسیا و اقیانوس

اصولی چون آزادی بیان و آزادی برگزاری تشکیلات و تجمعات از جمله اصولی هستند که در این منطقه آسیایی نقض شده اند. در همین راستا، براساس گزارش شورای حقوق بشر، برخی از رهبران دولت های آسیایی برای مقابله با انتقادها موانع جدی را علیه رسانه ها اعمال کرده و محدودیت هایی را در حوزه فضای مجازی ایجاد کردند. رهبران چین و تایلند برای حراست از قدرت خود در بستر فضای مجازی محدودیت های زیادی را اعمال کردند.

روردیگو دوترته، رییس جمهوری فیلیپین با صدور مجوز قتل تمامی معتادان به شکلی گسترده اصول حاکم بر دموکراسی و حقوق بشر را نقض کرد. با این حال در همین قاره، کره جنوبی به شکلی نسبی دارای ساختاری دموکرات است. پارک گئون هی، رییس جمهوری پیشین این کشور به دلیل فساد و به خواست شهروندان محاکمه و از مسند ریاست برکنار شد.

خاورمیانه و شمال آفریقا

خاورمیانه در سال های اخیر درگیر جنگ های داخلی بوده است و از همین رو براساس داده های نهاد Freedom House بیش از 70 درصد ساکنان این سرزمین از آزادی برخوردار نیستند. بسیاری از دولت های این منطقه یا درگیر فساد هستند یا از اقتدارگرایی و مداخلات بی ثابت کننده رنج می برند. در سال های اخیر بحران های سیاسی و امنیتی در لیبی افزایش یافته است.

درگیری میان شبه نظامیان اوج گرفته و همین موضوع باعث نقض اصول حقوق بشر و حقوق بشردوستانه شده است. جنگ در یمن، فقیرترین کشور عربی ادامه دارد و به نظر می رسد به دلیل فقدان پلورالیسم سیاسی این تنش ها به این زودی پایان نیابد. وضعیت سوریه بسیار جدی است، مانور قدرت گروه های افراطی در خاک این سرزمین تراژدی تلخی را رقم زده است. سوریه نیز همچون یمن درگیر بحران انسانی است و از همین رو صحبت از دموکراسی در این دو کشور جنگ زده شوخی است.

اروپا

اروپا را دیگر نمی توان مامن دموکراسی و اصول حقوق بشر قلمداد کرد. تصمیم بریتانیا برای خروج از اتحادیه اروپا، اصلاحات غیردموکراتیک در لهستان در کنار عوامل دیگری چون سیاست های مداخله جویانه روسیه و بحران مهاجران باعث شده است این قاره بیش از پیش درگیر بی ثباتی شود. ظهور احزاب رادیکال در کشورهای اروپایی موجب شده است ارزش هایی چون پوپولیست و تولرانس درگیر چالش های جدی شود. در این میان تلاش پوپولیست ها برای تکیه بر مسند قدرت آینده دموکراسی در اروپا را تیره کرده است.

در این میان شهروندان اتریش در انتخابات اخیر به رادیکال ها و پوپولیست ها رای منفی دادند، اما این به معنای شکست این جریان نیست. در این میان کاهش نقش اتحادیه اروپا نیز باعث شده است ملی گرایی افراطی، فساد و همچنین افزایش محدودیت ها در برخی از کشورهای شرق اروپا اوج بگیرد، تهدید بالقوه اما جدی است که آینده این قاره را به خطر انداخته است.