اوکراین؛ انتخابات و بیم و امیدهای تازه

انتخاب «پترو پوروشنکو» به عنوان رییس جمهوری تازه اوکراین، گرچه امیدهایی را برای بازگشت ثبات به این کشور بحران زده ایجاد کرده اما هنوز بیم های گذشته از احتمال تداوم فضای دوقطبی پابرجا است.

اوکراین، کشوری که از ماه ها پیش به دنبال اعتراض برخی گروه ها به تصمیم دولت «ویکتور یانوکویچ» رییس جمهوری پیشین درباره نپیوستن به اتحادیه اروپا، وضعیت بحرانی را تجربه می کند، چهارم خرداد انتخابات پیش از موعد ریاست جمهوری خود را به سرانجام رساند تا شاید بحران و جنگ داخلی این کشور به ساحل آرامش برسد.

به گزارش پنجم خرداد شبکه تلویزیونی «یورونیوز»، به گفته کمیته مرکزی انتخابات اوکراین «پترو پوروشنکو» (Petro Poroshenko) میلیاردر 48 ساله اوکراینی معروف به «سلطان شکلات»، با 56 درصد آرا در انتخابات ریاست جمهوری اوکراین پیروز شد .

بر پایه اعلام کمیسیون مرکزی انتخابات، نزدیک به60 درصد از 35 میلیون و 500 هزار رای دهنده واجد شرایط، در این انتخابات شرکت کردند.

پوروشنکو چهارم خرداد در نخستین بیانیه خود به عنوان رییس جمهوری اوکراین، چند پیشنهاد مانند برگزاری انتخابات پیش از موعد مجلس، ارایه قوانینی برای پایان دادن به بحران، انجام مذاکره با نمایندگان مناطق شرقی کشور و همچنین حل و فصل اختلاف ها با روسیه را مطرح کرد.

وی همچنین در سخنانی گفت: در شرق کشور هیچ همه پرسی را به رسمیت نمی شناسیم و در هیچ شرایطی اشغال کریمه و جداسازی آن از اوکراین را نمی پذیریم.

پیش از این در بیست و یکم اردیبهشت 2 منطقه «دونتسک» و «اسلاوینسک» با برگزاری همه پرسی، خودمختاری خود را اعلام کردند. مردم و مقام های شبه جزیره کریمه نیز سه ماه پیش پیوستن به روسیه را برگزیدند.

پوروشنکو افزود: هم اکنون مهمترین انتخاب راهبردی به دست مردم اوکراین صورت گرفته است. امروز مردم تصمیم و انتخاب نهایی خود را اعلام کردند و آن، پیوستن به اتحادیه اروپا است.

در انتخابات ریاست جمهوری اوکراین 18 نامزد شرکت داشتند که رقابت اصلی میان پوروشنکو و «یولیا تیموشنکو» نخست وزیر پیشین این کشور و رهبر حزب «باتکیویشنا»، بود.

انتخابات با حضور یک هزار و 200 ناظر بین المللی انجام شد.

«باراک اوباما» رییس جمهوری آمریکا، چهارم خرداد در بیانیه ای، برگزاری انتخابات ریاست جمهوری اوکراین را به دولت و مردم این کشور تبریک گفت و از آمادگی کشورش برای همکاری با رییس جمهوری آینده اوکراین خبر داد.

همچنین «ولادیمیر پوتین» رییس جمهوری روسیه، که در چرخشی معنادار اعلام کرده بود نتایج انتخابات ریاست جمهوری اوکراین را به رسمیت می شناسد، سوم خرداد در گفت و گو با رسانه های روسی از آمادگی مسکو برای همکاری با دولت تازه اوکراین خبر داد.

وی گفت: هم اکنون در حال همکاری با افرادی هستیم که زمام امور اوکراین را در دست دارند و بدیهی است با ساختارهای تازه دولتی که پس از انتخابات ریاست جمهوری شکل می گیرد نیز همکاری خواهیم کرد.

بسیاری از تحلیلگران اعتقاد دارند با بهبود فضای همکاری های آمریکا و روسیه با اوکراین، شرایط بحرانی این کشور نیز می تواند تغییر کرده و به ثبات نزدیک شود.

با این همه، در 2 منطقه شرقی اوکراین و محل فعالیت جدایی طلبان هوادار روسیه که نزدیک به 15 درصد جمعیت کل کشور را در خود دارد، رای دهندگان حضور پررنگی در انتخابات نداشتند و به گزارش چهارم خرداد شبکه خبری «بی. بی. سی»، فقط پنج درصد آنان در انتخابات مشارکت کردند.

پوروشنکو کیست؟

با انتخاب پوروشنکو به ریاست جمهوری اوکراین، اکنون همه نگاه ها در داخل و خارج این کشور به شخصیت و رویکردهای وی است.

وی که در رشته حقوق و روابط بین الملل در دانشگاه دولتی «کی یف» تحصیل کرده، صاحب بزرگ ترین شرکت شکلات سازی اوکراین است.

پوروشنکو همچنین مالک شبکه 5 اوکراین از محبوب ترین شبکه های تلویزیونی خبری این کشور، است که در زمان اعتراض ها نسبت به دولت پیشین آشکارا از مخالفان پشتیبانی می کرد.

پوروشنکو تاکنون چندین بار به عنوان نماینده مجلس انتخاب شده و با هر دو جناح سیاسی هوادار اروپا و هوادار روسیه همکاری کرده است.

وی در دوران نخست وزیری «یولیا تیموشنکو» معروف به انقلاب مخملی از سال 2009 تا 2010 میلادی (1388 تا 1389 خورشیدی) به عنوان وزیر امورخارجه فعالیت کرد و مدت کوتاهی نیز در سال 2012 میلادی (1391 خورشیدی) وزیر اقتصاد بود. وی همچنین در سال 2005 میلادی (1384 خورشیدی) دبیر شورای امنیت و دفاع ملی بود.

پوروشنکو یکی از اعضای موسس «حزب مناطق» حزب هوادار یانوکویچ، بود با این همه، پس از اینکه در سال 2001 میلادی (1380 خورشیدی) در راه اندازی این حزب نقش داشت، همان سال حزب را ترک کرد تا جناح انتخاباتی «اوکراین ما» را هدایت کند که در انتخابات از او پشتیبانی می کرد.

پوروشنکو در عین حال یکی از اعضای جنبش موسوم به انقلاب نارنجی بود که به قدرت گیری «ویکتور یوشچنکو» سومین رییس جمهوری و تیموشنکو نخست وزیر او، در سال 2004 میلادی (1383 خورشیدی) منجر شد.

پوروشنکو از منطقه روس زبان «اودسا» در جنوب اوکراین سر برآورده است اما پایگاه سیاسی وی در منطقه مرکزی «وینیتسیا» قرار دارد، جایی که زندگی سیاسی و تجاری خود را آغاز کرد.

اوکراین در مسیر ثبات؟

پس از پیوستن شبه جزیره کریمه به روسیه با برگزاری همه پرسی در اسفندماه 1392 و به دنبال آن «توافق ژنو» در بیست و هشتم فروردین 93، بسیاری انتظار داشتند فضای بحران اوکراین وارد مرحله کمینه شود اما این وضعیت نه فقط در شرایط کمینه قرار نگرفت بلکه منطقه شرق و جنوب شرق اوکراین، از جمله شهرهای «دونتسک»، «لوهانسک»، «کراماتورسک» و «خارکیف» با گسترش درگیری ها میان نیروهای هوادار روسیه و پلیس و نیروهای دولتی روبرو شد.

این ناآرامی ها تا جایی ادامه یافت که نیروهای شبه نظامی هوادار روسیه در مناطق شرقی با نیروهای دولتی اوکراین به درگیری های شدید نظامی وارد شدند.

به نظر می رسید اوکراین نه فقط وارد مرحله تازه ای از بحران شده بلکه ناآرامی ها سمت و سوی یک جنگ داخلی تمام عیار را گرفته است.

بر این پایه، تحلیلگران سیاسی انتخابات ریاست جمهوری در اوکراین را تنها راه ایجاد ثبات در این کشور بحران زده توصیف می کردند به ویژه اینکه پوتین نیز از برگزاری انتخابات پشتیبانی کرده بود.

در این میان بسیاری، راه پیش رو را بر مبنای ایجاد فضای تعادلی در بحران اوکراین تحلیل می کنند.

به نظر می رسد پوروشنکو نیز در این راه گام برداشته است زیرا وی پس از پیروزی در انتخابات اعلام کرد «با وجود مشکلاتی که در روابط میان روسیه و اوکراین وجود دارد و با وجود آنکه مقصر این امر طرف اوکراینی نیست، ما حل و فصل مشکلات با مسکو را خواستاریم».

همچنین پوروشنکو تلاش می کند بحران پیش آمده در شرق این کشور را تا اندازه ای از وضعیت نظامی بیرون آورد. البته با توجه به خبرهای رسانه ای، نیروهای دولتی اوکراین در 2 روز گذشته با عقب راندن نیروهای شبه نظامی هوادار روسیه در دونتسک، فرودگاه این شهر را دوباره بازپس گرفتند.

اکنون پس از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در اوکراین و ایجاد فضای مثبت در داخل و خارج از این کشور به ویژه رویکرد مثبت آمریکا و روسیه، باید دید سلطان شکلات تا چه اندازه می تواند ثبات را به این کشور بحران زده بازگرداند.

فرجام سخن

با برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در اوکراین و انتخاب پوروشنکو، فضای سیاسی این کشور با وجود نکات مثبت ایجاد شده همچنان در میانه بیم و امید است چرا که هنوز در شرق این کشور جمهوری خودخوانده دونتسک پابرجاست و شبه جزیره کریمه نیز به روسیه پیوسته است. دولت تازه نیز تلاش دارد خود را از ترتیبات و سازوکارهای روسی دور کند.

به گزارش ششم خردادماه خبرگزاری روسی «ریانووستی»، «دانیلو لوبلیسوکی» (Danylo Lubkivsky) قائم مقام وزیر امورخارجه اوکراین گفت: دولت این کشور می خواهد از سازمان «کشورهای مستقل همسود» (CIS) بیرون رود.

سازمان کشورهای مستقل همسود، اتحادیه ای شامل برخی جمهوری های استقلال یافته اتحاد جماهیر شوروی است که در سال 1991 میلادی (1370 خورشیدی) پایه گذاری شد و اوکراین به همراه روسیه و بلاروس از بانیان کلیدی آن بودند.

از دیگر سو، شاید بتوان گفت بحران اوکراین زاییده رقابت راهبردی آمریکا- روسیه و دوقطبی شدن رویکردهای سیاسی بین المللی است.

بر این پایه به نظر می رسد اوکراین، اکنون به رویکردهای تعادلی در عرصه سیاست خارجی نیز نیاز دارد زیرا گسترش سطوح رقابت راهبردی و شکاف میان روسیه و آمریکا می تواند چالشی واقعی برای آینده این کشور تلقی شود و حرکت گام به گام ثبات در داخل اوکراین را با شکست روبرو سازد.

در این چارچوب به نظر می رسد آنچه می تواند اوکراین بحران زده را به یک کشور باثبات تبدیل کند، بازگشت تعادل سیاسی در داخل و خارج از این کشور و حرکت برنامه ریزی شده در راه ثبات است.