مناسبتهای جدید ایرانیها برای برپایی مجالس شادی

 چیه این جشن؛ تمام تن و بدن آدم می‌لرزد. این روزها مردم روی دیگری از جشن‌ها را رو کرده‌اند. گویا مردم دنبال بهانه‌ای هستند که به جشن و پایکوبی بپردازند. از جشن سالروز عمل دماغ گرفته تا ترک پوشک بچه؛ عجیب اما واقعی. جامعه شناسان این جشن‌ها که به نظر نمی‌رسد بر اصولی پایدار باشد را گذرا می دانند و برخورد مردم با برگزاری این جشن ها هم روی تمسخر دارد و هم روی تاسف.

از ختنه‌سران تا جشن پوشک

در گذشته عموما در روزهای پایانی هفته همه خاندان در منزل مادربزرگ و پدربزرگ گردهم می‌آمدند و در ادامه افزایش خودرو‌ها باعث شد این دورهمی‌ها به طبیعت کشیده شود. جشن های تولد و عروسی ها هم که به عنوان اصلی‌ترین جشن های رسوم بود، در گذشته وجود داشته و همچنان پابرجام مانده است. در حال حاضر اما در کنار این گردهمایی‌های خانوادگی،سفرها ، طبیعت‌گردی‌ها و جشن ها مردم به هر بهانه ای یک جشن به پا می کنند تا دورهم جشن بگیرند.

این جشن‌ها گاهی عجیب است و گاهی قابل هضم‌تر. جشن هایی مانند ختنه‌سرُان، دندونک، سیسمونی، آش پشت پا ی سربازان و بسیاری از قدیم و الایام وجود داشته و همچنان پابرجا است اما جشن های دیگری نیز در سال های اخیر در کشور مشاهده شده است که واکنش بسیاری از مردم را به همراه داشته است. روزهای گذشته تصویری از یک جشن درفضای مجازی چرخید و چرخید. هریک از کاربران در این باره نظری داشتند. اصل تصویر چه بود؟ در این عکس یک پدر و مادر، فرزند دختر خود را در آغوش کشیده بودند. حالا مناسبت این جشن چه چیزی بود؟ آنچه به عنوان توضیح این تصویر آمده است، مناسبت این جشن را «اولین پی‌پی بدون کمک» فرزند این خانواده بود.

شاید بپرسید این جشن که به جشن «خداحافظ پوشک » نیز شناخته می‌شود، چه مناسکی دارد؟ در پاسخ باید گفت در نقاط مختلف جهان متفاوت است! براساس عکس‌هایی که از چنین جشن‌هایی در فضای مجازی موجود است، برای تزئین محل جشن «لباس زیر فرزند را آویزان می‌کنند»، «یک کیک تولد که شکل ایموجی پی‌پی است را آماده می‌کنند»، «محیط را با بادکنک‌های قهوه‌ای کمرنگ و پررنگ تزئین کرده» و موارد دیگر که می‌توان از عنوان آن خودداری می‌کنیم. گفتنی است، این تصویر در فضای مجازی بارها منتشر شد و مورد تمسخر کاربران قرار گرفت.

تولد تبدیل دماغ به بینی

از دیگر جشن هایی که در حال حاضر در کشورمان دیده می‌شود، جشن «عمل دماغ» است. به عبارتی فردی که دماغش را جراحی کرده و در سالگرد عمل بینی خود قرار دارد یک جشن تدارک می‌بیند و حتی دیده شده که سایرین او را سورپرایز می‌کنند. در این جشن نیز یک کیک به شکل دماغ آماده می‌شود و به تعداد سال‌هایی که از عمل زیبایی بینی می‌گذرد، روی کیک شمع می‌گذارند و به شادی می‌پردازند.

یا در مثالی دیگر می‌توان به «جشن بارداری» اشاره کرد. ماجرا از این قرار است که خانم نتیجه آزمایش بارداری خود را از آزمایشگاه می‌گیرد و باتوجه به اینکه حامله است و با همکاری شوهرش، دوستان و فامیل را دور هم جمع می‌کنند و این خبر خوب را به آن‌ها می‌دهند. قابل پیش‌بینی است که کیک این جشن یک نیم‌کره است که روی آن یک ناف رسم شده و یا کیک به شکل یک جنین است. «جشن دختر یا پسر بودن فرزند» هم از جمله جشن‌های رایج در میان خانواده طبقه بالای کشورمان است. حال اینکه در گذشته جشن هایی مانند جشن اولین دندانی که کودک در دهانش رشد می‌کند، جشن ختنه‌سُران و جشن سیسمونی بچه رواج داشت و دارد.

ایران ِ غمگین

در چند سال اخیر آمارهایی در ارتباط با شادترین و غمگین‌تری کشورهای جهان ارائه می‌شود که نام مردم ایران در بسیاری از این آمارها به عنوان یک کشور غمگین مطرح شده است. میزان شادی و غمگینی مردم در این آمارها براساس معیارهای تعیین می شود که به طور مثال در سایت Happy PlaneIndex ارتباط با شادی مردم یک کشور فرمول میزان «تندرستی» ضربدر «امید به زندگی»، ضربدر «نابرابری نتایج» تقسیم بر « اثرات زیست محیطی» به کار می رود. در این فرمول تندرستی، امید به زندگی و نابرابری نتایج به ترتیب میزان تندرستی مردم براساس نظرسنجی سایت gallup ، متوسط سنی که برای زندگی در هر کشوری وجود دارد که بر اساس آمار سازمان ملل متحد منتشر می شود و مقایسه نتایج مانند مدت زندگی افراد مختلف در کشور بدست می‌آید، تعریف می شود. این تنها سایتی نیست که موضوع شادی و غمگینی مردم دنیا پرداخته و سایت های مختلفی وجود دارد که براساس اطلاعات جهانی و با معیارهای شاد زیستن، نتایج خود را منتشر می کنند. به طور مثال براساس سایت World Happiness Reporمردم ایران در رتبه صد و پنجمین کشور شاد جهان قرار دارند. گفتنی است در سایت Happy PlaneIndex و براساس فرمولی که پیش از این گفته شد ایرانیان هشتاد و چهارمین کشور شاد دنیا هستند. این آمارها در سال 2016 منتشر شده و نشان می دهد که مردم ایران در وضعیت مناسبی از لحاظ شادی قرار ندارند.
شاید بتوان این سوال را مطرح کرد که آیا بروز جشن هایی مانند «پوشک بچه» و بسیاری دیگر بهانه ای است برای شاد زیستن ؟ یا به طور کلی این جشن ها تنها در قشر اندکی از جامعه رواج دارد؟

این سوال را از یک جامعه شناس پرسیدیم. نادر صادقیان در این باره به خبرنگار اجتماعی روزنامه «ابتکار» می‌گوید: «بعد از این پرسش باید روی قشربندی های فرهنگی و اجتماعی کشور تامل بیشتری کرد. به عقیده من این پدیده بیشتر در قشری از مردم وجود دارد که به آن ها نوکسیه ها گفته می شود.»

این جامعه شناس ادامه می دهد: «چنین رفتارهایی عموما از قشری از جامعه سر می‌زند که نه می توان آن ها را مرفه دانست نه غیرمرفه؛ به این معنی که نه در زمینه های فرهنگی و ریشه های هویتی سنتی پایبندی خاصی دارند و نه شناخت کافی از زندگی مدرن دارند و تعداد این خانواده ها در کشور بسیار کم است.»

ادای لاکچری

انتشار عکس «جشن پوشک» که در فضای مجازی با دو واکنش تمسخر و تاسف همراه بود، به عقیده صادقیان تنها یک ادا است. او در تشریح موضوع ادامه می‌دهد: «درست است چنین جشن‌هایی متفاوت و متمایز است اما به همان اندازه مضحک نیز بوده و ارزش معنوی در آن دیده نمی‌شود. مبانی این نوع جشن ها مشخص نیست و بیشتر یک مصرف متظاهرانه به نظر می‌رسد. این هزینه کردن‌ها که از خودنمایی نیز نتیجه می شود مسئله‌ای است که در مناطق مرفه‌نشین در کلان شهر ها یافت خواهد شد. چرا که در اقشار متوسط و پایین جامعه بحث فرق می‌کند و مشکلات اقتصادی و اجتماعی این اجازه را نمی‌دهد که این مردم به همچین موضوعاتی حتی فکر کنند.»

وی در پاسخ به این سوال که آیا مردم به دنبال شادی هستند؟ می‌گوید: «شاد نبودن مردم ایران موضوع جدیدی نیست که بر می‌گردد به ساختارهای اجتماعی و اقتصادی کشور و اینکه بگوییم مردم با همچین رفتاری قصد دارند شادی خود را افزایش دهند، صحیح به نظر نمی‌رسد.

هرچند اگر عده ای همچنین بحثی را نیز مطرح می کنند و به عبارتی بهانه آن ها شاد شدن است، نمی‌توان آن را به عنوان یک راه‌حل برای شاد شدن مردم مطرح کرد.»

صادقیان با اشاره به این موضوع که این افراد ادای لاکچری را در می‌آوردند، می‌افزاید: «این رفتارها به گونه ای مصرفگرایی و کالاپرستی است، که با توجه به تعاریف شادی نمی‌توان در این جشن‌ها شادی را مشاهده کرد.

همین فرهنگ به فرزندان منتقل می‌شود و در آینده آن کودک و افراد تحت‌تاثیر چنین جشن‌هایی فرهنگی مصرف رواج می‌یابد.»

این جامعه‌شناس در پایان می‌افزاید: «تاثیر این جشن ها یک رقابت منفی در آینده آن کودک به وجود می آورد و باعث ایجاد تنش‌های فراوانی برای فرزندان می‌شود. حال اینکه جشن هایی مانند تولد یک سابقه تاریخی وجود دارد و یا در مناسبت های مذهبی نیز تاریخی چند ده ساله یافت می شود اما چنین جشن هایی گذرا خواهند بود.»