بانك‌ها در تمام حوزه‌های صنعت، تجارت، كشاورزی، خدمات، مسكن و... تخصص نداشتند؛ در نتیجه بانكداری به‌سمت دیگری حركت كرد. در حال حاضر بانك‌ها فقط به دریافت سود خود از متقاضیان وام فكر می‌كنند و مفهوم مشاركت بین بانك و متقاضی وام اشتباه تعبیر شده است.
در اثر فقدان شفافیت بین مشتریان بانك‌ها و شعب بانك‌ها و به‌دلیل اجرانكردن سیستم اعتبارسنجی دقیق، بانك‌ها اقدام به دادن وام‌هایی می‌كنند كه پرداخت اقساط آنها توسط وام‌گیرنده دچار مشكل می‌شود و این مساله معوقات بانكی را افزایش می‌دهد. وام‌های کلانی به پروژههای بزرگ در حیطه‌های مختلف اختصاص داده می‌شود. نیمه‌كاره‌ماندن این پروژه‌ها علاوه بر سیستم بانكی، اقتصاد كشور را نیز تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. مسعود دانشمند، كارشناس اقتصادی در گفت‌و‌گو با «آرمان» می‌گوید: «درسایر نقاط دنیا شركت‌ها در حوزه‌ای كه فعالیت می‌كنند، توسط بانك موردنظر خود رتبه‌بندی می‌شوند و برای شركت موردنظر خط اعتباری ویژه‌ای درنظر گرفته می‌شود، درصورتی كه شركت برای پروژههای خود نیاز به وام داشته باشد، از محل خط اعتباری شرکت درخواست وام می‌كند.»سیستم وام‌دهی در ایران و سایر نقاط دنیا چگونه است؟
در سایر نقاط دنیا شركت‌ها در حوزه‌ای كه فعالیت می‌كنند، توسط بانك موردنظر خود رتبه‌بندی می‌شوند و برای شركت موردنظر خط اعتباری ویژه‌ای در نظر گرفته می‌شود. درصورتی كه شركت برای پروژههای خود نیاز به وام داشته باشد، از محل خط اعتباری شرکت درخواست وام می‌كند. لازم‌به‌ذكر است تمام فعالیت‌های تجاری شركت‌ها ازطریق خطوط اعتباری شركت و توسط بانك انجام می‌شود. اسناد و مدارك شركت موردنظر توسط بانك یا موسسه مالی مورد بررسی قرار گرفته و با توجه به معتبربودن شركت به آن وام تعلق می‌گیرد. سیستم بانكداری در ایران32سال پیش به شیوه خط اعتباری پیش می‌رفته و اعتبارسنجی بسیار دقیقی انجام می‌شده است. مشتری از محل خط اعتباری به بانك سفته می‌داد و درخواست وام می‌كرد. با ایجاد سیستم بانكداری بدون ربا خط اعتباری برای مشتریان بانك منسوخ شد. درحال حاضر نظام بانكداری ایران تسهیلات موردنیاز مشتری را در قالب عقود اسلامی ارائه می‌دهد. سیستم بانكداری اسلامی از متقاضی وام دلیل تسهیلات درخواستی را جویا می‌شود و تسهیلات موردنظر باید در قالب مشاركت مدنی، خرید اقساطی، فروش اقساطی و... باشد. هركدام از این قالب‌های موردنظر بانك باید مراحل خودش را طی كند. در حال حاضر در نظام بانكی بدون بهره ایرانی خط اعتباری وجود ندارد.
آیا وضعیت سیستم بانكی كشور در پرداخت وام كارآمد است؟
سیستم وام‌دهی كشور ناكارآمد است. تعریفی كه برای تسهیلات وام‌دهی صورت گرفته، مشاركت بانك در حوزه‌های مختلف را می‌طلبید. بانك‌ها در تمام حوزه‌های صنعت، تجارت، كشاورزی، خدمات، مسكن و... تخصص نداشتند؛ در نتیجه بانكداری به‌سمت دیگری حركت كرد. در حال حاضر بانك‌ها فقط به دریافت سود خود از متقاضیان وام فكر می‌كنند و مفهوم مشاركت بین بانك و متقاضی وام اشتباه تعبیر شده است. در مفهوم واقعی مشاركت، بانك‌ها باید با متقاضی وام شریك شوند و میزان سوددهی كه در پروژه ایجاد می‌شود، به نسبت تعیین‌شده بین بانك و مشتری تقسیم شود. در حال حاضر بانك‌ها چنین روندی را طی نمی‌کنند و دلیلش را نداشتن تخصص لازم در زمینه‌های مختلف عنوان می‌كنند. تنها مساله‌ای كه در این به‌اصطلاح مشاركت مهم است، بهره پولی است كه بانك‌ها درقبال وام، از مشتری دریافت می‌کنند.
تخصصی‌شدن بانك‌ها در ایران برای پرداخت وام به پروژههای مختلف به چه صورت پیش می‌رود؟
در اوایل ایجاد سیستم بانكداری اسلامی حدود 20بانك در دو بانك ادغام شد و ماحصل چنین ادغامی بانك ملت و تجارت بود. با گذشت زمان بانك‌ها به‌طور تخصصی تقسیم شدند. بانك ملت وظایف تجارت داخلی را به‌عهده گرفت. بانك تجارت وظیفه تجارت خارجی و بین‌المللی را عهده‌دار شد. بانك مسكن باید در زمینه مسكن فعالیت می‌كرد. بانك كشاورزی متقاضیان و پروژههای بخش كشاورزی را پاسخ می‌داد و بانك صنعت و معدن به صنایع و تولیدات كمك می‌كرد. با تخصصی‌شدن بانك‌ها انتظار می‌رفت وضعیت پاسخگویی به متقاضیان سامان یابد. متاسفانه به‌مرور زمان بانك‌ها در حوزه یكدیگر وارد شدند و در زمینه تخصص‌های یكدیگر دخالت كردند. با ادامه این روند بانك‌ها تنها نام تخصصی‌شدن را یدك كشیدند و به‌طور واقعی از حوزه تخصصی خارج شدند. با توجه به مواردی كه عنوان شد، اگر مجدد بخواهیم در حوزه بانكداری بدون ربا جدی كار شود، بانك‌ها باید به‌معنای واقعی تخصصی شوند، در غیر این صورت باید پرونده بانكداری بدون ربا بسته شود و مطابق با بانكداری اروپایی بانكداری كنیم.
دلایل افزایش معوقات بانكی چیست؟
سیستم اعتبارسنجی بانك‌ها بسیار ضعیف عمل می‌كند. بانك‌ها خودشان اعتبارسنجی می‌کنند و در این راستا تسهیلات ارائه می‌دهند. گاهی تسهیلات با اعتبارسنجی تطابق ندارد و معوقات بانكی افزایش می‌یابد. بانك‌ها در حال حاضر فقط وثیقه را می‌شناسند و تنها به این نكته توجه می‌كنند كه ارزش وثیقه مشتری موردنظر از نظر ریالی چقدر است. برای سیستم بانكی فعالیت یا پروژه مشتری بی‌اهمیت است. سیستم بانكی در حال حاضر نسبت به واقعی‌بودن پروژه یا فعالیت متقاضی وام نیز بی‌اعتناست و هیچ‌گونه بررسی برای صحت موضوع مورد درخواست وام انجام نمی‌دهد. بانكداری بدون ربا فقط به برگشت اصل و فرع مبلغ وامی كه داده، توجه می‌كند. بانك‌ها از مشاركت خارج شدند و تنها وثیقه را می‌شناسند و در برخی موارد وثیقه نیز اعتبار لازمه را ندارد و پول بانك‌ها معوق می ماند.
آیا در آینده حذف وثیقه از سیستم وام‌دهی بانك‌ها در ایران امكانپذیر است؟
در حال حاضر و به‌یکباره حذف وثیقه از سیستم وام‌دهی بانك‌ها غیرممكن است. بانك‌ها موسسه‌هایی اقتصادی هستند و كالایی كه به‌فروش می‌رسانند، پول است. به‌مرور زمان امكان تغییر نوع وثیقه وجود دارد و به‌شكل مدرن‌تری می‌شود به بانک‌ها وثیقه داد.
ارسال نظر
