مدیریت کارآمد و عدالت محور دو مولفه مهم برای اداره شهر تهران

 مدیریت کارآمد شهر تهران با رویکردی مشارکتی و در سایه همگرایی و تعامل همگان در پی راهکار حل چالش های شهری است تا بتواند با ارتقای مولفه های اساسی به تامین آرامش و آسایش شهروندان بپردازد.
 
تهران به عنوان پایتخت ایران، همواره از جایگاه مهم فرهنگی، سیاسی و اقتصادی برخوردار بوده است. همین امر هم سبب شده تا بسیاری از ساکنان دیگر شهرها به سبب مختلف شهر و دیار خود را ترک و به تهران مهاجرت کنند تا این امر به نوبه خود باری بر دوش این شهر گذارد که این مهاجرت های بی رویه برای یافتن شغل است که با ایجاد اشتغال در شهرهای کوچک و روستاها می توان از افزایش این پدیده جلوگیری کرد.

این شهر با درنوردیدن مرزهای طبیعی و تاریخی خود و پیوستن شهرها و روستاهای پیرامون به کلان شهری بزرگ تبدیل شده که البته به مشکل ها و معضل های کارکردی کالبدی و اجتماعی- اقتصادی کلان شهرهای کشورهای توسعه نیافته نیز دچار شده است.
 
مسایلی چون بی هویتی، بافت ناهماهنگ کالبدی و فضایی بخش های کهنه و جدید شهر، آلودگی های زیست محیطی، حاشیه نشینی، تمرکز بیش از اندازه فعالیت های رسمی و غیررسمی اقتصادی و در نتیجه تمرکز ناموزون جمعیت در این شهر و ...، موجب شده تا به تدریج مرکزهای جمعیتی و شهرهای حاشیه این کلان شهر نیز رشد کند و به عنوان مراکز خوابگاهی تهران به قطب های جمعیتی تبدیل شوند که ایجاد قطب شهری کرج در غرب تهران نمونه اصلی آن است.

برای حل چنین چالش هایی باید اولویت هایی را مدنظر داشت؛ یعنی نخست باید به شناسایی چالش های شهر و سپس حل آن اقدام کرد. البته این کار هم بدون نگاه مدیریت محور و در سایه تعامل همه بخش های دولت با شهرداری امکان پذیر نخواهد شد که با شهردار شدن محمدعلی نجفی در تهران و سکان داری حسن روحانی در دولت دوازدهم نوید شهری سالم و با امنیت برای شهروندان در سال های آتی داده می شود.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا درباره چالش ها و اولویت های شهر تهران با «کامبیز مصطفی پور» استاد دانشگاه و کارشناس مدیریت شهری به گفت وگو پرداخت.

افق های تهران 1400 در سایه مدیریت اصلاح طلبانه
 
مصطفی پور با اشاره به مهمترین هدف های افق تهران 1400 گفت: باید افق این شهر عدالت محور، هوشمند، دانش پایه و نو آور، شهرپاک، بانشاط، امن و مشارکت جو باشد از این رو مدیریت جدید شهر باید بتواند گفتمان اصلاح طلبانه را در تبدیل شهرداری به نهاد اجتماعی و پاسخگو و عاری از فساد و مسوولیت پذیر و پیشتاز در خدمات رسانی عادلانه به شهروندان عملیاتی و اجرایی کند تا تهران شهری در تراز جهانی و با آمیزه ای از فرهنگ ایرانی تبدیل شود.

این مهم در صورتی به وجود می آید که نسخه جدیدی برای اداره شهر ارایه شود. البته تاکید بر سه رویکرد در نسخه جدید اداره شهر باید در نظر گرفت. نخست باید نگرش جهان شهری به کلان شهر تهران غالب شود؛ دوم اینکه هدفگذاری در تراز جهانی برمبنای سنجش شاخص های کیفیت زندگی باشد و در پایان توسعه یافتگی اجتماعی محلات شهر با تاکید بر مفهوم حقوق شهروندی صورت پذیرد.

فرصت های پیش روی تهران
 
این کارشناس مدیریت شهری اظهار داشت: نخستین فرصت پیش روی تهران، همراهی کم نظیر شورای شهر و مدیریت شهری با دولت و مجلس شورای اسلامی است، فرصتی که تا پیش از این طی 14 سال همواره یک تهدید جدی برای توسعه شهر به شمار می رفت، قهر و ناهماهنگی ناشی از ناهمسویی و اختلاف گرایش های فکری و سیاسی نهادها که هزینه آن را تهران پرداخت می کرد.

این استاد دانشگاه بیان داشت: فرصت دیگر نگرش برنامه محور محمدعلی نجفی شهردار منتخب تهران است. مدیریت شهر به دست فردی سپرده شده که به واسطه حسن شهر ت و سابقه درخشان در برنامه ریزی کشور و شناخت عمیق از مسایل اجتماعی و فرهنگی و مدیریت شهری و آگاه بودن از ظرفیت های نوین بازار سرمایه برای رونق کسب و کار و شناخت ابزار های نوین تامین مالی و ارتباط مناسب با دولت و مجلس این فرصت را پیش روی تهران قرار داده است.

اولویت های مدیریت شهری تهران
 
مصطفی پور درباره اولویت های تهران گفت: نخستین اولویتی که مدیریت شهری تهران باید به آن توجه کند تامین منابع درآمد پایدار با چهار ویژگی تداوم پذیری، ثبات منابع، انعطاف پذیری (به این مفهوم که درآمدها متناسب با هزینه قابلیت توسعه را داشته باشد) و ارتقای عدالت محوری است.

تامین و فعال سازی منابع درآمد پایدار به یک باره به دست نمی آید و به صورت مداوم و با برنامه زمانبندی شده هر سال می توان درصدی واقعی از وابستگی به منابع ناپایدار که همان فروش تراکم است، کاهش داد.

این کارشناس مدیریت شهری اظهار داشت: اولویت دیگر مدیریت تهران تلاش برای کاهش هزینه های نگهداشت شهر است. تهران به پشتوانه درآمدهای ناپایدار فروش آینده شهر تا به امروز بسیار گران اداره می شود؛ بسیاری از پروژه های عمرانی بدون توجه به ضرورت و هدف های راهبردی و اولویت بندی نیاز شهر انجام پذیرفت در حالی که مهمترین معضل های شهری از دید شهروندان آلودگی هوا و مشکل ترافیک است.
 
هر چند با وجود موفقیت های آماری و تبلیغاتی مدیریت شهری در گزارش گشایش پروژه ها ی عمرانی، احداث بزرگراه ها و پل ها و خطوط مترو و آسایش و آرامش برای شهروندان تهرانی محقق نشده است.

چابک سازی سازمان های شهری؛ اولویت جدی مدیریت تهران
 
این استاد دانشگاه چابک سازی سازمان های شهری را یکی دیگر از اولویت های تهران دانست و بیان داشت: ساختار فربه منابع انسانی سازمان های شهری با تحمیل هزینه های سنگین بیش از 30 درصد از کل اعتبارهای سالیانه (6 هزار میلیارد هزینه پرداخت حقوق و دستمزد به نسبت 20 هزار میلیارد تخصیص اعتبار سالیانه شهر تهران) هزینه اداره تهران را سنگین کرده است از این رو چابک سازی سازمان باید از اولویت های جدی اقدام های مدیریت شهری قرار گیرد.

کاهش هزینه های نگهداری از تهران
 
وی با اشاره به هزینه های نگهداری تهران گفت: بخش بزرگی از اعتبارهای تهران صرف نگهداشت و نظافت و رفت و روب شهر می شود که به دلیل بی توجهی به سرمایه های اجتماعی و کاهش اعتماد و مشارکت شهروندان پر هزینه شده به گونه ای که تولید و جمع آوری زباله شهری چند برابر نرم جهانی بر تهران هزینه تحمیل می کند.

مصطفی پور در ادامه افزود: همچنین هزینه بالای احداث پروژه های عمرانی بدون توجه به هزینه های آن و به سبب ضعف سیستم نظارت از یکسو و از سویی دیگر کاهش عمر مفید بناهای احداث شده و آسفالت و جدول ها در تهران نسبت به نرم جهانی بسیار کاهش یافته است.
 
در حوزه فرهنگ و اوقات فراغت شهروندان به سبب کم توجهی به اقتصاد بخش فرهنگ و تصدی گری وسواسانه مدیریت شهری و مشارکت نکردن مردم و کم شدن نقش شهروندان در این حوزه، هزینه اداره مرکزهای فرهنگی و فراغتی بر دوش مدیریت شهری سنگینی می کند.

اداره بیش از 2 هزار مجموعه فرهنگی ورزشی هنری و سرای محله ها که باید به وسیله سمن های صاحب صلاحیت و موسسه های فرهنگی مجاز اداره شود بر عهده مدیریت شهری است و شهرداری به انبار داری بزرگ تبدیل شده و مدام باید نگران پرداخت قبض آب، برق، گاز، تلفن و دیگر هزینه های جاری این مرکزها باشد.

همچنین شهرداری تهران با کمترین بهره وری بزرگترین سینما دار شهر است زیرا بیش از 50 درصد از سینماها زیادی شهر تحت تصدی شهرداری بوده در حالی که با ایجاد سیاست ‌های تشویقی می توانست احداث و نگهداشت اینگونه مرکزها را به مردم واگذار کند.

پرداختن به الگوی مناسب شهرسازی و معماری برای تهران
 
این استاد دانشگاه یکی دیگر از اولویت های تهرن را پرداختن به الگوی مناسب شهر سا ز ومعماری دانست و بیان داشت: تهران فاقد الگوی مناسب معماری و شهر سازی است که الگوی شهر های بسیاری در این شهر آزمایش شده و در نتیجه سیمای تهران بهم ریخته است.
 
تا هنگامی که از معاونت شهر سازی انتظار کسب درآمد برود این مشکل حل نمی شود مدیریت شهر ی تا به امروز نسخه موفقی برای نوسازی بافت فرسوده و ساماندهی حریم تهران ارایه نداده است و همین امر هم باعث ناهماهنگی و ناموزون سیمای شهر شد.

نسخه جدید برای اداره تهران
 
مصطفی پور تهران را نیازمند نسخه ای جدید برای اداره دانست و گفت: شیوه های گذشته هیچ کدام برای برون رفت از معضل های امروز این شهر کار ساز نخواهد بود. در این نسخه جدید باید نگرش جهان شهری به تهران غالب شود. کلان شهرها منابع درآمدی خود را از درون شهر تامین می کنند به همین سبب بر اخذ عوارض تاکید دارند ولی جهان شهر ها منابع درآمد خود را از خارج مرزهای شهر و یا کشور به دست می آورند و این مهم باید درباره تهران اجرا شود.

پایه درآمدی کلان شهر ها مبتنی بر حوزه صنعت و به ویژه صنعت ساختمان است در حالی که جهان شهر ها منابع درآمدی خود را به ویژه در حوزه گردشگری، دانش بنیادی و میراث معنوی و اوقات فراغت و.... با تکیه بر ارایه خدمات به دست می آورند که این امر هم می تواند در تهران اتفاق بیافتد.

همچنین در این نسخه جدید باید هدف گذاری ها و شاخص برنامه ریزی بر شاخص ها و تراز جهانی نظیر سنجش کیفیت زندگی استوار شود. تهران از 2005 تا کنون روند نزولی در سنجش کیفیت زندگی طی کرده است به گونه ای که از 230 شهر جهان در 2016 رتبه 22 و در 2017 رتبه 199 را به دست آورد.

مصطفی پور در پایان یادآور شد: شاخص های کیفیت زندگی در 13 مولفه و 130 شاخص ارزیابی می شود و هدف تامین آسایش و آرامش شهروندان است بعضی از این مولفه ها مانند دسترسی به خدمات، وضعیت کسب و کار و رونق اقتصادی شهر، کیفیت مسکن، کیفیت معابر، میزان دسترسی به فرصت های تفریحی و فراغتی و ... می باشدکه در همه کشورها از وظیفه های مدیریت شهری است و باید برای تحقق آن در تهران کوشش کرد.