برجام، محک سنجش سیاست مستقل اروپا از آمریکا

مواضع اخیر مقامات اتحادیه اروپا به همراه گزارش مثبت آژانس انرژی اتمی مبنی بر پایبندی ایران به برجام، پایانی بر رویای برجام گریزی ترامپ بود، ضمن این که از سیاست مستقل بروکسل در برابر واشنگتن حکایت می کرد.

به موازات فاصله گرفتن از زمان توافق هسته ای تاکنون بر شمار حامیان و طرفداران آن افزوده شده و طرف های مذاکره که روزی بنا را بر راستی آزمایی نهاده بودند امروز بیشتر به تحکیم و توسعه مناسبات با جمهوری اسلامی متمرکز شده اند.

در چنین شرایطی، مخالفت با این توافق معتبر بین المللی به آسانی صورت نمی گیرد و اصرار به کارشکنی در این زمینه از جانب هر یک از طرف های توافق با هزینه های بالایی برای آن طرف همراه خواهد بود.

در همین ارتباط به خاطر اقدامات برجام ستیزانه دولت جدید ایالات متحده، همواره نوعی واگرایی در رویکرد اروپا و آمریکا به عنوان دو متحد قدیمی ایجاد شده است که احتمال می رود در ماه های پیش رو نیز تداوم یابد.

 تکرار حمایت تمام قد اروپا از برجام

در بازه زمانی هفت ماهه که «دونالد ترامپ» رییس جمهوری آمریکا زمام امور این کشور را به دست گرفته سردی روابط بین بروکسل و واشنگتن احساس می شود؛ فضای تیره ای که به دلیل اختلاف دیدگاه و عمل در حوزه های مختلف ایجاد و تعمیق شده است. اختلاف نظر این دو بازیگر سیاسی در مورد ماندگاری برجام تنها یکی از موارد مورد بحث است.

مقامات مختلف اروپایی به ویژه «فدریکا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه از هر فرصتی برای تاکید بر ضرورت و اهمیت اجرای درست برجام بهره گرفته اند. وی ششم شهریورماه در آغاز کنفرانس نمایندگان کشورهای عضو اتحادیه اروپا در بروکسل بر این موضوع مهم اصرار ورزید.

مسوول سیاست خارجی اتحادیه که در زمان مذاکرات هسته ای، هماهنگ کننده گفت وگوها نیز بود، اظهار کرد: این توافقی بین دو کشور نبود؛ بارها این را تکرار کرده ام و احساس می کنم که ناچاریم در ماه های آینده هم بارها این موضوع را تکرار کنیم. این توافق تعهد کل جامعه بین المللی از یک طرف و ایران از طرف دیگر بود که با یک قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل هم حمایت شده و به طور منظم مورد تایید آژانس بین المللی انرژی اتمی هم قرار گرفته است.

«معتبر» و «بین المللی» بودن توافق هسته ای بین ایران و 1+5 به عنوان دو ویژگی برجسته برجام همواره مد نظر سران بروکسل قرار داشته و خروج از آن را برای هر بازیگر سیاسی دشوار می سازد.

در همین خصوص «امانوئل مکرون» رییس جمهوری فرانسه که از زمان روی کار آمدن تاکنون از برجام حمایت می کند همصدا با موگرینی جهان را به اجرای توافق هسته ای فراخواند. وی هفته گذشته با «توافق خوب» خواندن برجام، اظهار کرد: هیچ جایگزینی برای توافق اتمی ایران با قدرت ‌های بزرگ جهانی وجود ندارد.

بی تردید روی صحبت های موگرینی و مکرون به دولت آمریکا و شخص ترامپ است که در هفت ماه گذشته همه توان خود را برای ناکامی برجام به کار گرفته اما تاکنون راه به جایی نبرده اند. از طرفی، پایبندی قاطعانه اروپا به اجرای برجام و سخنان کنایه آمیز آنها به رییس جمهوری آمریکا حاکی از استقلال رهبران اتحادیه اروپا در تصمیم گیری های مهم و فشار بر واشنگتن در راستای تحقق منافع جهانی است.


 گزارش آژانس و تیر خلاص بر رویای ترامپ

به رغم حمایت های بی دریغ اعضای گروه 1+5 از برجام اما کاخ سفید در ماه های گذشته با بهره گیری از تریبون های مختلف تلاش کرده تا رویکرد ایران هراسانه خود را رسانه ای کند به امید اینکه در اجماع جهانی حامیان برجام رخنه ایجاد سازد.

در این راستا بیشترین تحرکات از سوی «نیکی هیلی» سفیر ایالات متحده آمریکا در سازمان ملل متحد صورت گرفته است. وی ششم شهریورماه به بهانه حمایت تسلیحاتی ایران از حماس، جهان را علیه اقدامات تهران فراخواند و گفت: جامعه جهانی مدت‌ها پیش می‌بایست ایران را وادار به پذیرش همان موازینی می‌کرد که دیگر کشورهایی که برای صلح و امنیت ارزش قائلند، به آن موازین پایبندند.

همچنین سفیر ایالات متحده آمریکا در سازمان ملل، روز نخست شهریورماه ضمن سفر به وین و دیدار با «یوکیا آمانو» مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی تلاش کرد تا مدیریت این نهاد نظارتی را به رفتار سختگیرانه در قبال ایران وادار کند.

وی در دیدار با آمانو اظهار کرد که «ما از آژانس می‌ خواهیم که همه توان خود را به کار بگیرد و هر زاویه ممکنی را دنبال کند تا واقعیت پایبندی ایران به توافق هسته ‌ای مشخص شود.» نیکی هیلی چند روز پس از این دیدار در گفت وگو با رسانه ها مدعی شد ایران تاریخچه آشکاری از ناراستی درباره برنامه‌ اتمی دارد.

ترامپ و مشاوران وی به این نکته پی برده اند که نقض یکجانبه برجام به عنوان توافق بین المللی معتبر نه تنها وجهه این کشور را مخدوش می کند که از نظر سیاسی و اقتصادی نیز هزینه های بسیاری را بر این کشور تحمیل خواهد کرد که انزوای واشنگتن یکی از تبعات آن است.

بنابراین، دولت جمهوریخواه آمریکا پس از آزمودن راه های مختلف برجام ستیزی، دست به دامان نهادها و سازمان های تاثیرگذار بین المللی از جمله سازمان ملل و آژانس بین المللی انرژی اتمی شده تا بلکه ادامه اجرای برجام را متوقف سازد؛ توافقی که از نظر او بیش از هر طرف قرارداد به جمهوری اسلامی ایران کمک کرده و به توانمندی افزون تر تهران منجر شده است.

اما تازه ترین گزارش آژانس که نهم شهریورماه امسال انتشار یافت آب پاکی را روی دستان ترامپ ریخت. بر مبنای این گزارش که هشتمین آن در فضای پسابرجام و سومین گزارش بعد از روی کار امدن ترامپ محسوب می شود، بار دیگر بر پایبندی تهران به برجام در همه زمینه های مندرج در متن توافق مهر تایید زده شد.

گزارش مثبت آژانس در مورد همکاری های هسته ای ایران نشان داد که راه کارشکنی آمریکا از طریق آژانس نیز به بن بست رسیده و ترامپ چاره ای جز تمدید تعلیق تحریم های هسته ای در ماه آینده ندارد اما در این مدت باید منتظر اجرای سناریویی دیگر از جانب مقامات کاخ سفید بود.