کرکوک و آینده مبهم اقلیم کردستان عراق

روزنامه ایران در یادداشتی به قلم احسان هوشمند/ کارشناس مسائل اقوام نوشت:

 همزمان با تشدید فشارهای بین‌المللی و منطقه‌ای بر اقلیم کردستان عراق برای لغو یا تعویق همه پرسی استقلال اقلیم و ظاهر شدن نشانه‌هایی مبنی بر موافقت احتمالی ومشروط حکومت اقلیم کردستان عراق برای تعویق انتخابات، انتشار خبر پیوستن کرکوک به روند همه‌پرسی استقلال اقلیم نشان می‌دهد رهبران اقلیم برای دریافت امتیازات بیشتر از بغداد و طرف‌های غربی
از چند جبهه فعالیت‌های خود را سو‌گیری کرده‌اند:

از سویی گسترش دیپلماسی و چانه زنی به ویژه با طرف‌های غربی و ایالات متحده به عنوان یکی از مخالفین برگزاری رفراندوم در اقلیم و از دیگرسو افزایش فشارها بر بغداد برای دریافت امتیازات بیشتر از طریق پیوستن سایر نقاط مورد مناقشه در شمال عراق به روند همه پرسی.

اعلام پیوستن کرکوک به همه پرسی افزون بر افزایش قدرت چانه زنی اقلیم کردستان می‌تواند بیش از پیش بر پیچیدگی‌های موجود در معادله چند مجهولی روابط بغداد و اربیل بیفزاید.موضع فوری نخست‌وزیر عراق و وزارت خارجه ترکیه در این باره نشانگر اهمیت راهبردی این استان در معادلات سیاسی عراق و منطقه است. بیش از نیمی از جمعیت کرکوک را کردها تشکیل می‌دهند اما دیگر اقوام از جمله اعراب و ترکمان‌ها هم در این منطقه سکونت دارند. پیش از این و بویژه در دهه شصت میلادی وضعیت کرکوک و تلاش رهبران کردستان عراق برای سیطره بر این شهر و استان موجب چالش‌های سیاسی در عراق و درگیری‌های نظامی شده بود.افزون بر اهمیت راهبردی این شهر از نظر سیاسی و اجتماعی، کرکوک با سهم حدود 40 درصدی از صادرات نفت عراق جایگاه با اهمیتی در معادلات نفتی و ساختار اقتصادی عراق ایفا می‌کند.کرکوک از جمله مناطق مورد مناقشه میان اقلیم کردستان عراق و دولت مرکزی عراق است.

که طبق ماده 140 قانون اساسی عراق سرنوشت آن میان دو طرف باید روشن شود.اعلام پیوستن یکی از مناطق مورد مناقشه در رفراندوم اقلیم کردستان عراق می‌تواند بیش از گذشته رهبران سیاسی عراق بویژه اهل سنت عراق را نسبت.

به شرایط داخلی این کشور حساس‌تر کند.چرا که با افزایش احتمال استقلال اقلیم کردستان عراق و پیوستن مناطق مورد مناقشه به دولت این اقلیم که هم مرز میان جامعه سنی مذهب عراق و کردهای عراق هستند، ذخایر بزرگ نفتی را در دست می‌گیرند. اگر کردهای عراق به مخازن و منابع بزرگ انرژی دست یابند همزمان سنی‌های عراق از این منابع محروم می‌شوند و لذا سنی‌های عراق با آینده مبهمی از نظر دسترسی به منابع انرژی روبه‌رو می‌شوند و بدین ترتیب این وضعیت در آینده بر توازن آتی میان اقوام در عراق اثر مستقیمی برجای خواهد گذاشت.

افزایش احتمال رقابت و درگیری میان گروه‌های قومی مستقر در کرکوک هم از دیگر پیامدهای مهم دیگری است که در صورت بروز می‌تواند نتایج نگران‌کننده انسانی و اقتصادی در پی داشته باشد.البته اعلام پیوستن کرکوک به رفراندوم اقلیم کردستان عراق می‌تواند زمینه همگرایی جریان‌های رقیب سیاسی در عراق از جمله گروه‌های رقیب شیعه و یا جریان‌های سیاسی با یکدیگر را برای مقابله با تحرکات تازه اقلیم کردستان عراق تقویت کند.

از دیگر سو با توجه به رویکرد ترکیه نسبت به کرکوک و موصل در سده گذشته

و ادعاهای ترکیه در این حوزه و نیز حضور ترکمانان مستقر در این منطقه که بخشی از آنان از همپیمانان ترکیه هستند بیش از گذشته احتمال می‌رود که آنکارا برای مقابله با فرآیند رفراندوم در اقلیم کردستان عراق اقدامات بیشتری را در دستور کار قرار دهد.مجموعه این شرایط موجب می‌شود، فشار کشورهای مخالف رفراندوم از جمله امریکا و کشورهای اروپایی و نیز همسایگان عراق بر اقلیم کردستان عراق بیش از پیش افزایش یابد.

با در نظر گرفتن وضعیت اقتصادی در اقلیم کردستان عراق و بحران‌های اقتصادی پیش رو و نیز شکاف نیروهای سیاسی این منطقه و تعطیلی پارلمان در اقلیم کردستان عراق همراه با پیامدهای منطقه‌ای و بین‌المللی، اعلام پیوستن یکی از مناطق مورد مناقشه یعنی کرکوک به فرآیند رفراندوم می‌تواند بیش از پیش آینده اقلیم کردستان عراق را با ابهام روبه‌رو سازد.