چرا آنکارا به سوی ایران چرخیده است؟

 صادق ملکی با اشاره به اخبار منتشرشده درخصوص توافق ایران و ترکیه برای عملیات مشترک گفت: باتوجه به ملاحظات مختلف، توافق درمورد عملیات های مشترک دور از ذهن است.

صادق ملکی، کارشناس ارشد و تحلیلگر مسائل سیاسی در گفتگو با مهر در خصوص اهمیت و ضرورت دیدار سرلشکر باقری، رئیس کل ستاد نیروهای مسلح ایران از ترکیه و دیدارهای وی با مقامات نظامی و سیاسی این کشور اظهار داشت: سرلشکر باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران در راس هیات نظامی بنابر دعوت «حلوصی آکار» همتای ترک، به آنکارا سفر کرد. مجموعه شرایط حاکم بر منطقه، شکست نسبی سیاست‌های ترکیه و نوع تأثیر گذاری دو کشور بر این تحولات عامل سفر سرلشکر باقری به ترکیه بود. گفتگو و همکاری در خصوص تحولات منطقه، مبارزه با تروریسم، امنیت مرزهای مشترک و مذاکرات آستانه مهم ترین محورهای سفر باقری در گفتگو با مقام های سیاسی و نظامی ترکیه بود.

سفر سرلشکر باقری به ترکیه نشانه ای مثبت از روابط تهران و آنکارا است
وی با اشاره به اینکه این سفر در تاریخ بعد از انقلاب جمهوری اسلامی ایران اولین سفر یک مقام نظامی ایرانی در این سطح به ترکیه بود، افزود: اهمیت سفر در سطح مقام سرلشکر باقری به عنوان رئیس ستاد کل نیروهای مسلح آن هم پس از انقلاب اگرچه حایز اهمیت است، اما مانور و بزرگ کردن بیش از حد آن، می‌تواند سبب آسیب به غرور ملی شده و ناخواسته تعبیر به خود کم بینی گردد. بطور کلی سفر مقامات نظامی در این سطح می تواند نشانی مثبت از روند کلی روابط کشورها باشد، به شرطی که تداوم یافته و ملاحظات برد- برد طرفین در آن رعایت شود.

این کارشناس ارشد و تحلیلگر مسائل سیاسی همچنین در خصوص اقدام ترکیه برای ساخت دیوار مرزی بین ایران و ترکیه و همکاری های مرزی دو کشور عنوان کرد: ذهنیت درگیر در دیوارها، نمی تواند برای تعامل انسان ها و به تبع آن کشور ها پل بسازد. معضل پ ک ک و قاچاق یک معضل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است و نگاه و تحلیل امنیتی به این دو معضل سبب برخورد نظامی و احداث دیواری می شود که نه چاره ساز است و نه می تواند به حل معضل کمک کند.

ساخت دیوار توسط ترکیه در مرز با ایران عملی دوستانه نیست
ملکی با تاکید بر اینکه ساخت دیوار توسط ترکیه در مرز خود با ایران عملی دوستانه نیست و هرکس این تلقی را دارد باید با نگاهی به سیاست‌ها و عملکردهای ترکیه کمی در دیدگاه خود تردید کند، تصریح کرد: همزمانی تقریبی سفر با شروع ساخت آن در بخشی تاکتیک آنکارا برای ممانعت از واکنش ایران نسبت به این عمل می باشد. اقدام ترکیه در بخشی در واقع حرکت در راستای القای ایران هراسی و تفهیم این نکته است که ایران قادر به کنترل مرزهای خود نیست.

وی ادامه داد: احداث دیوار اگرچه اقدامی نظامی و امنیتی است اما علاوه بر کارکرد امنیتی و نظامی در آینده پیام‌ها و پیامدهای سیاسی و اقتصادی نیز خواهد داشت. برخی از این پیامدها بر روابط ایران بر منطقه نیز تأثیرات منفی خواهد داشت. نکته مهم در خصوص احداث دیوار نظارت بر آن است. کافی است در برخی از نقطه های مرزی دیوار کمی به داخل مرزهای ایران تمایل یابد که این به معنای از دست دادن خاک خواهد بود. ترکیه در این خصوص پرونده خوبی ندارد و اگرچه نظر کارشناسی این‌جانب اعلام مخالفت با احداث دیوار بود، اما اگر این اتفاق نیافتاده حداقل نظارت باید آنقدر شدید باشد که تجاوزی به خاک ایران صورت نگیرد. در آینده این دیوار برای ایران مشکلات فراوان سیاسی، اقتصادی، امنیتی و نظامی مخصوصاً اگر بحرانی ایجاد شود ببار خواهد آورد. دیوار هم دیوار دفاعی است و هم دیوار تهاجمی است که دست برتر را در شرایط بحرانی ترکیه خواهد داشت.

تحولات عراق و اختلاف با آمریکا در خصوص کردهای سوری مدار آنکارا را بسوی تهران چرخانده است
این کارشناس ارشد و تحلیلگر مسائل سیاسی با بیان اینکه ایران و ترکیه پس از انقلاب همکاری نظامی جدی نداشته‌اند، گفت: تبادل هیئت ها و همکاریها بیشتر متمرکز بر مشکل ترکیه با اکراد این کشور و بطور مشخص مبارزه حزب کارگران موسوم به پ ک ک با آنکارا بوده است. تحولات عراق و سوریه و چالش دو کشور در ارتباط با این دو کشور عامل فاصله گیری ترکیه از این همکاری گردید. تحولات سوریه و خطر ظهور کانتون کردی، تحولات عراق و اختلاف نظر ترکیه با آمریکا در خصوص کردهای سوری بطور مقطعی مدار ترکیه را بسوی تهران چرخانده است. دلخوش بودن به این چرخش خطای راهبردی است.

ملکی همچنین در خصوص موضع ترکیه درباره همه پرسی اقلیم کردستان و رایزنی های صورت گرفته بین ایران و ترکیه در سفر سرلشکر باقری به این کشور اظهار داشت: جنس مخالفت ترکیه با همه‌پرسی از جنس مخالفت های گذشته این کشور نیست. ترکیه می‌خواهد به هزینه ایران از یک سو دوز مخالفت با همه‌پرسی را بالا ببرد از سوی دیگر آنکارا خود سبب شده است اربیل بتواند به سطحی از قدرت دست یابد که همه‌پرسی نماید. بستن قرادادهای نفتی با اربیل علیرغم مخالفت بغداد، آموزش پیش مرگ ها و تلاش برای تبدیل آن به یک ارتش، پذیرش بارزانی در قامت رئیس دولت و اهتزاز پرچم آن در آنکارا و... همه عامل کمک کننده به اربیل برای اعلام تاریخ همه‌پرسی بوده است.

این کارشناس ارشد و تحلیلگر مسائل سیاسی تاکید کرد: کمی از ساده انگاری دور شده نسبت به ماهیت سیاست‌های ترکیه تعمق کنیم. به هرحال اخبار منتشر شده نشان می دهد گفتگو ها و توافقات سفر بیشتر ماهیت نظامی و امنیتی داشته است. گزارش های دریافتی حاکی از آن است که جلوگیری و مقابله با تحرکات حزب کارگران کردستان، مذاکرات در مورد وضعیت کردهای سوریه، همه پرسی اقلیم، وضعیت عراق و سوریه، داعش، حشد شعبی، افزایش ضریب امنیتی مرز ها و... از جمله محورهای مذاکرات بوده است.

وی با اشاره به اینکه برخی رسانه ها یکی از توافقات سفر را، توافق دو کشور برای عملیات مشترک عنوان کرده اند، تاکید کرد: با توجه به ملاحظات مختلف، توافق در مورد عملیات های مشترک دور از ذهن بوده، اما عملیات های همزمان چون مسبوق به سابقه است می تواند جزو توافقات باشد.

این کارشناس ارشد و تحلیلگر مسائل سیاسی در ادامه تصریح کرد: عملگرایی آنکارا در سیاست های اتخاذی، سیاست چند وجهی و رویکرد منافع محور در سال های اخیر سبب شده است ترکیه حتی در شرایط بحرانی بتواند تهدیدات را به فرصت تبدیل کند.

ملکی با تاکید بر اینکه حمایت ترکیه از داعش حتی برای متحدان غربی این کشور نیز امری روشن بود، اظهار داشت: ضرورت های ناشی از شرایط عامل تغییر سیاست های آنکارا به گونه ای گردید که در حال حاضر ترکیه ظاهرا در صف اول مبارزه با داعش قرار گرفته است.

وی با بیان اینکه در هر توافق سیاسی، نظامی، امنیتی و اقتصادی با ترکیه باید توجه شود که آنکارا تنها و تنها، ملاحظات خود را داشته و در بسیاری از اوقات این ملاحظات در راستای ملاحظات کلان غرب است، تاکید کرد: با توجه به شرایط متغیر و در حال گذر منطقه و تحولات سیال سیاسی پیش رو، نگاه کار شناسانه به توافقات و تعمق در تبعات آن، برای تهران امری الزامی است. نباید حال را دید و با آن به تصمیم سازی رسید.

این کارشناس ارشد و تحلیلگر مسائل سیاسی با بیان اینکه تغییر شرایط منطقه، ایران، ترکیه، نظام بین الملل، ملاحظات و سیاست های دو کشور در خصوص بسیاری از موضوعات متفاوت و بعضا چون عراق و سوریه در تضاد با یگدیگر است، گفت: سیاست های نظامی و امنیتی کشور ها، حاصل تصمیمات آنی نبوده و توافقات مقطعی می تواند به سیاست های بلند مدت کشور ها آسیب جدی وارد کند.

ترکیه در خصوص کردها سیاست‌های چندگانه و چند وجهی را دنبال می کند
ملکی با اشاره به اینکه ترکیه در خصوص کردها بطور کلی و بطور جزیی سیاست‌های چندگانه و چند وجهی را تعقیب می کند، تصریح کرد: باید دقت کرد به تور بازهای این کشور گرفتار نشد. ادبیات و سیاست‌های آنکارا با اربیل تغییرات زیادی با گذشته داشته و دارد. توجه داشته باشید در آینده سیاست ترکیه در خصوص کردهای سوریه نیز با توافق و تضمینی که این کشور از آمریکا خواهد گرفت نیز تغییر خواهد کرد.

وی با بیان اینکه ترکیه دیروز اعلام استقلال دولت در شمال عراق را عامل جنگ می دانست و امروز از این سیاست فرسنگ ها فاصله گرفته است، اظهار داشت: تحلیل و درک سیاست ها و رویکردهای کشورها از جمله ترکیه حاصل تحولات سیال گذرا نبوده و باید در هر تحلیلی به درک راهبردی از جایگاه کشورها در نظام بین الملل، منطقه و شرایط داخلی و از همه مهم تر نگاه آن به ایران، توجه ویژه داشت.

این کارشناس ارشد و تحلیلگر مسائل سیاسی با تاکید بر اینکه سفر مقام عالی نظامی ایران در این سطح به ترکیه پس از انقلاب، مهم است، اما نباید از آن به تغییر راهبردی رویکردها رسید، گفت: ترکیه عضو ناتو و مورد حمایت سرمایه جهانی اگرچه امروز دچار مشکل با اروپا و آمریکا شده است، اما این مشکلات از نوع مشکلات ایران با غرب نبوده و گذرا و تاکتیکی است. ترکیه هیچگاه وارد ریسک تخریب روابط خود با غرب به بهای نزدیکی با ایران نخواهد شد. البته مانور روی روابط ایران، می تواند ضمن تأمین منافع ترکیه در ارتباط با ایران، به اتخاذ امتیازات منجر شده و قدرت چانه زنی برای آنکارا در مذاکرات را افزایش دهد.

ملکی در ادامه در خصوص تاثیر سفر سرلشکر باقری بر همکاری های ایران و ترکیه در حل بحران سوریه نیز عنوان کرد: اینکه ترکیه به همکاری با ایران اعتقاد داشته باشد یا اینکه شرایط این کشور را مجبور به همکاری نماید، نتایج متفاوتی خواهد داشت. ویرانی سوریه و تخریب زیرساخت ها و ناامنی موجود در عراق در بخش مهمی حاصل سیاست‌ها و رویکردهای ترکیه بوده است که کماکان در قالب پنهان ادامه دارد. توجه داشته باشیم مدافعان حرم در بخش مهمی قربانی سیاست های ترکیه بوده و هستند.

وی با بیان اینکه تعیین کننده معادلات صحنه سیاست برای آنکارا تنها منافع است، تصریح کرد: سیاست‌ها با یک سفر دچار تغییر نمی شوند. میدان سیاست صحنه روشنفکری، شعر و ادب نیست. در حوزه میدانی ترکیه و رفتارش علیه ماست و متاسفانه در داخل ایران برخی کماکان با طرح لزوم تعامل با اسلامگرایان ترک عملا به تامین منافع آنان و صدمه به منافع ایران کمک می کنند.

این کارشناس ارشد و تحلیلگر مسائل سیاسی در ادامه تاکید کرد: کمی اندیشه کنیم. زمان زیادی از سیاست‌های و اظهارات منفی مقامات ترکیه علیه ایران نگذشته است. در مورد اظهارات علنی اردوغان علیه ایران که دامنه آن تا سطح رهبری بالا کشید اندکی تعمق کنیم. این سخن به معنای درگیر شدن با ترکیه نیست، اما هدایت روابط را خود بدست گیریم. تسلیم سیاست های ترکیه شدن یعنی استقبال از دیوار ایران هراسی، یعنی تن دادن به توافق ترجیحی یک طرفه، یعنی اشغال بازار ایران توسط کالاهای ترک، یعنی پذیرش سپر موشکی، یعنی تغییر موازنه روابط به سود انکارا و... باید این روند را تغییر داد.

باید ترکیه و نوع مراودات آن با ناتو، سرمایه جهانی و فاصله این مفاهیم از ما را درک راهبردی کرد
وی ادامه داد: متأسفانه برخی از کسانی که تاثیرگذار در روابط هستند بجای دنبال کردن منافع ایران پیگیر منافع ترکیه هستند. شاید توجه به مصاحبه‌های سفیر ترکیه در تهران و قیاس آن با برخی از مقامات بتواند عمق فاجعه‌ای که اشاره می نمایم را قابل درک نماید. سفیر ترکیه که مهمان ایران است و معمولاً سفرا در محل ماموریت نسبت به کشور محل ماموریت سخن منفی نمی‌گوید به هنگامی که رئیس جمهور ایران در یک نشست زیست محیطی نسبت به سدسازی هشدار می‌دهد گستاخانه پاسخ داده و بپای منافع ترکیه می ایستاد که از منظر آنکارا باید به وی پاداش داد. اما این رفتار را نیز باید طرف ایرانی یاد گرفته و بطور کلی روابط تا زمانی که حاصل منافع متقابل نباشد قابل دفاع نیست.

ملکی گفت: باید ترکیه و نوع مراودات آن با ناتو، سرمایه جهانی و فاصله این مفاهیم از ما را درک راهبردی کرد.
این کارشناس ارشد و تحلیلگر مسائل سیاسی در پایان با تاکید بر اینکه راه روابط ایران و ترکیه تنها با احترام متقابل و حفظ منافع دو طرف تحقق می یابد، تصریح کرد: ترکیه با استفاده از شرایط پس از انقلاب چون جنگ و تحریم عادت به سود بردن از جاده یکطرفه در روابط کرده است و باید این روند با همت مقامات ایران تغییر کند. رعایت منافع متقابل و اعتقاد به سیاست برد- برد کلید واژه و عامل برقراری روابط متوازن ایران و ترکیه است.