آشنایی با دیدگاه‌های سرپرست وزارت علوم دولت دوازدهم

وزارت علوم به عنوان یکی از بنیادی‌ترین و حساس‌ترین وزارتخانه‌های کشور با مطالبات و دغدغه‌های زیادی از سوی دانشگاهیان و نخبگان کشور روبه‌روست. در این راستا باید دید انتصاب دکتر سیدضیا هاشمی به عنوان سرپرست وزارت علوم تا چه اندازه می‌تواند در راستای تحقق این مطالبات و دغدغه‌ها موثر باشد و این وزارتخانه را به اهداف خود نزدیک کند.

به گزارش ایسنا،‌ با انتخاب دکتر سید ضیا هاشمی از سوی رییس جمهور به عنوان سرپرست وزارت علوم، گمانه زنی‌های یکی دوهفته اخیر در خصوص سرنوشت یکی از کلیدی‌ترین وزارتخانه‌ها پایان یافت.

اگر چه در کابینه پیشنهادی دولت به مجلس «وزارت علوم، تحقیقات و فناوری» تنها وزارتخانه‌ای بود که فردی به عنوان گزینه برای آن معرفی نشد اما انتخاب به‌موقع دکتر سید ضیا هاشمی به عنوان سرپرست این وزارتخانه اقدام مهمی بود که می‌تواند در ادامه مسیر فعالیت‌های این وزارتخانه موثر واقع شود.

ضیا هاشمی کیست؟
دکتر سید ضیا هاشمی متولد سال ۱۳۴۶ - شیراز؛ پژوهشگر، استاد دانشگاه، سیاستمدار ایرانی است که در سال ۱۳۶۷ دیپلم ریاضی فیزیک گرفت. در سال ۱۳۶۹ با کسب رتبه اول در رشته علوم اجتماعی کنکور سراسری وارد دانشگاه تهران شد و در سال ۱۳۷۲ موفق به کسب دانشنامه کارشناسی علوم اجتماعی شد.

سیدضیاء هاشمی دانشیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه تهران است و پیش از این ریاست مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران را برعهده داشته است. عضویت در شورای پژوهشی دانشگاه تهران، ریاست گروه علوم اجتماعی شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی، عضویت در کمیسیون تخصصی شورای عتف و عضویت در کمیسیون اجتماعی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی و عضویت در جهاد دانشگاهی و حضور در سمت های مختلف این نهاد انقلابی از دیگر سوابق وی به شمار می‌رود. دکتر هاشمی تا پیش از تصدی سرپرستی وزارتخانه،  معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم بوده. دکتر هاشمی همچنین سال‌های زیادی است که به تحصیل دروس حوزوی (دروس خارج فقه و اصول) مشغول است.

دیدگاه‌ "دکتر هاشمی" نسبت به دانشگاه

دکتر سید ضیا هاشمی از سال ۱۳۹۲ توسط دکتر فرجی دانا سرپرست وقت وزارت علوم به عنوان معاون فرهنگی و اجتماعی این وزارتخانه منصوب شد که طی چهار سال گذشته نیز کارنامه موفقی از خود به جا گذاشت.

یکی از مسایل مورد تاکید دکتر هاشمی در امور دانشگاه‌ها و دانشجویان این است که موضوعات علمی باید در کنار مسایل فرهنگی و اجتماعی رشد پیدا کند و دانشگاه‌ها نباید تنها علم را در صدر امور قرار بدهند بطوریکه در نشست اعضای شورای فرهنگی دانشگاه لرستان در این خصوص تاکید کرد:" اینکه علم جزء مهمترین مسائل دانشگاه‌ها به شمار می رود شکی نیست ولی مطالب مهمتری نیز وجود دارد چرا که علم بدون ایمان و اخلاق حتماً ناقص است.  بنابراین هر مجموعه ای از جمله دانشگاه‌ها که از حوزه ادب و اخلاق خارج است نمی تواند ادعای دینداری داشته باشد ولو به ظاهر، مجموعه ای که واقعاً به رشد علمی و توسعه جامعه راغب است ولی به مقدسات و هنجارهای دینی بی توجه باشد نمی تواند به جایگاه یا اهداف خود دست یابد".

نهادینه‌سازی فرهنگ گفتمان‌سازی در دانشگاه‌ها

دکتر سید ضیاء هاشمی همواره بر حل مسایل و موضوعات از طریق برخوردهای تنش زا و دوگانه در جامعه هشدار داده و یکی از مهم ترین ماموریت های دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی را نهادینه سازی فرهنگ گفتمان سازی در جامعه می‌داند بطوریکه در نشست شورای سیاستگذاری و برنامه ریزی فعالیت های فرهنگی و اجتماعی دانشگاه‌های مناطق ده گانه کشور تاکید می کند: " باید از برخوردهای تنش زا و دوگانه در جامعه دوری شود و یاد بگیریم مسائل را از طریق فرآیند گفت و گو حل و فصل کنیم این فرآیند همان کاری است که دانشگاه به عنوان کانون جامعه پذیری باید به آن بپردازد چرا که ایجاد فرآیند گفت و گو مأموریت اصلی متولیان امر فرهنگی در دانشگاه‌ها است".


دانشگاه باید مهد و پیشتاز گفتگو و تعامل باشد

دکتر هاشمی با تاکید بر اینکه دانشگاه باید مهد و پیشتاز گفتگو و تعامل باشد،‌ تاکید کرد: "یکی از مشکلات جاری کشور این است که تنش‌های سیاسی در جامعه رو به افزایش است و این مسأله برای جامعه ما مشکل‌ساز است اینگونه مشکلات و تعارض‌ها باید از طریق گفت و گو و تعامل رفع شود".

نقش موثر دانشگاه‌ها در حل مشکلات کشور

دکتر هاشمی همچنین بر نقش دانشگاه ها در حل مسایل و مشکلات کشور تاکید و از رواج مدرک گرایی در جامعه انتقاد می کند و در این زمینه معتقد است: "پایان نامه یا پژوهشی که نتواند مشکلی از مشکلات جامعه را مرتفع سازد و خدمتی به جامعه نماید ، ارزش چندانی ندارد. بنابراین دانشگاه‌های نسل سوم یا همان دانشگاه های کارآفرین باید یکی از ماموریت های اصلی دانشگاه ها باشد تا بتواند دانشجویان را آماده ورود به بازار کار نماید و این امر فقط با انتقال دانش صورت نمی گیرد و دانشگاه باید در عین حال یک بنگاه بازاریابی خوب باشد .

دانشگاه محل تجمع و تضرب آراء

دکتر ضیا هاشمی همچنین دانشگاه را محل تجمع و تضرب آراء معرفی می کند و در خصوص فعالیت تشکیلات دانشجویی معتقد است: " ما از فعالیت‌ و تنوع تشکل‌های دانشجویی در دانشگاه‌ها استقبال می‌کنیم. برنامه ما این بود که به نیازها، سلایق، تقاضاها و خواسته‌هایی که در بدنه اجتماعی دانشجویی کشور وجود دارد در چارچوب ضوابط و قوانین پاسخ داده شود و نباید نگاه محدود، سلیقه‌ای، جناحی و ابزاری به تشکل‌ها وجود داشته باشد. بنابراین مهم‌ترین اصل راهنمای ما در بسط و توسعه تشکل‌های دانشجویی حرکت در چارچوب قانون است و فعالیت همه تشکل های دانشجویی در این مسیر بلامانع است و مبنای هرگونه فعالیت تشکل‌ها و شکل‌گیری تشکل‌های جدید در دانشگاه‌ها باید ضوابط و قوانین موجود باشد".

دکتر ضیا هاشمی با تکیه بر این نگاهی که به فعالیت تشکل‌های دانشجویی داشت از همان ابتدای روی کارآمدنش به عنوان معاون فرهنگی وزارت علوم سعی کرد زمینه رشد و تقویت تشکلات دانشجویی را فراهم کند و با برداشتن بسیاری از محدودیت ها و موانع فعالیت صنفی و فرهنگی دانشجویان و راه اندازی کرسی های آزاد اندیشی زمینه و بسترهای لازم برای گفت‌وگو، نقادی، نقدپذیری، ترویج گفتمان مدارا و تحمل سلایق گوناگون را فراهم کرد.

سرپرست وزارت علوم و انتظارات دانشگاهیان

 این دیدگاه‌های دکتر سید ضیا هاشمی در خصوص رسالت دانشگاه و فعالیت‌های دانشجویان و نقش آن در رفع مشکلات و چالش های کشور در حالی مطرح است که کارشناسان و دانشگاهیان انتظار دارند سکان دار آینده وزارت علوم فردی باشد که بدور از نگرش‌ها و گرایش‌های سیاسی خاص بطور مستقل، جز اعتلای آموزش عالی و توسعه علمی کشور دغدغه دیگری نداشته باشد و بتواند برنامه‌های فعلی و موثر این وزارتخانه از قبیل "مأموریت‌گرا کردن دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی"،‌ "توسعه کیفی و ارتقای جایگاه دانشگاه‌ها"، "حمایت از توسعه تعاملات بین‌المللی در حوزه پژوهش و فناوری"، "مهارت افزایی"، "ارتقای فضای نشاط اجتماعی و سیاسی در دانشگاه‌ها"، "بازنگری اساسی رشته های آموزش عالی"، "حرکت به سمت دانشگاه‌ها نسل سوم "و غیره را دنبال کند و اینگونه نباشد که مدیران طبق روال مرسوم و بر اساس سلیقه برنامه های کارآمد و در حال اجرا را بایگانی و سیاست های جدید را که نتیجه ای جز اتلاف هزینه(مالی و زمانی) و در نتیجه عقب افتادگی علمی نخواهد داشت اجرایی کنند.

 توجه جدی به کیفی‌سازی آموزش عالی

در همین راستا دکتر علی خاکی صدیق رییس دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: آموزش عالی کشور طی چهار سال اخیر دستاوردهای بسیار بزرگی داشته که آمار و ارقام مستند این دستاوردها در اختیار همه دانشگاهیان و جامعه قرار دارد. در واقع در این مدت هدف اصلی آموزش عالی و وزارت علوم کیفی‌سازی برنامه‌ها، مراکز و سیاست‌گذاری‌ها در این حوزه بود و خوشبختانه قدم‌های بسیار مثبتی در این زمینه برداشته شد.

وی در ادامه تصریح کرد: در طول فعالیت دولت تدبیر و امید در جهت کیفی‌سازی آموزش عالی به جز در رشته‌های بین‌رشته‌ای و موارد خاص هیچ توسعه کمی در دانشگاه‌ها و موسسات عالی یا ایجاد رشته‌های جدید اتفاق نیفتاده و سیاست‌های وزارت علوم در این زمینه کاملا انقباضی بوده است به‌طوری که تلاش زیادی صورت گرفته دانشگاه‌ها در عرصه‌های بین‌المللی حضور فعال‌تر داشته باشند همچنان که این اتفاق در بین دانشگاه‌های تراز اول کشور افتاده است.

رییس دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی خاطر نشان کرد: براساس سیاست‌های درستی که وزارت علوم طی چهار سال اخیر در عرصه آموزش عالی به کار گرفت، تعداد قراردادهای بین‌المللی دانشگاه‌ها به‌طور چشم‌گیری افزایش پیدا کرد و همین‌طور این مراکز توانستند در عرصه‌های خاصی که تاکنون فعال نبودند نیز قدم‌های مثبت و بزرگی بردارند.

دکتر خاکی صدیق با تاکید بر این‌که همچنان آموزش عالی و کیفیت آرمانی فاصله دارد، اظهار کرد: متاسفانه آموزش عالی در دولت گذشته بدون توجه به کیفیت و کار کارشناسی شده به طور چشم‌گیری توسعه کمی پیدا کرد. با وجود تلاش‌هایی که طی چهار سال اخیر در راستای کیفی‌سازی این مراکز صورت گرفت اما هنوز آموزش عالی ما با کیفیت آرمانی فاصله دارد و لازم است دولت آینده همین روند دولت کنونی را در این زمینه ادامه دهد.

تمرکز بر روی فضای باز سیاسی در دانشگاه‌ها

همچنین دکتر محمدرضا پورمحمدی رییس دانشگاه تبریز در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص مطالبات جامعه دانشگاهی از دولت دوازدهم اظهار کرد: دولت دوازدهم باید به مراکز علمی و دانشگاهی توجه جدی داشته باشد.این توجه صرفا مادی نیست و در همه این گفتمان‌ها نگاه علمی و توجه به مراکز علمی باید در اولویت باشد و تبدیل به گفتمان غالب شود و هیچ فعالیتی بدون توجه به علم انجام نشود.

وی درا دامه افزود:  فقط توجه به مراکز علمی برای اداره علمی کشور کافی نیست و دانشگاهیان باید در تصمیم‌سازی‌های حساس نقش بیشتری ایفا کنند.

دکتر پور محمدی اظهار کرد: لازمه پیشرفت‌های علمی، آزادی آکادمیک است  و نیاز به یک نوع فضای باز سیاسی فرهنگی اجتماعی دارد تا در قالب بحث، گفت‌وگو و تضارب آراء و فارغ از مسائل امنیتی بلوغ اجتماعی توسعه پیدا کند.

 اهمیت دادن به نقش آفرینی موثر دانشگاه‌ها در رفع چالش‌های کشور

دکتر محمود نیلی احمدآبادی رییس دانشگاه تهران نیز در گفت‌وگو با ایسنا با تاکید بر اینکه توانمندی‌ها و پتانسیل‌های لازم در دانشگاه‌های کشور برای ارائه راهکار رفع چالش‌های جامعه وجود دارد، گفت: آمار بالای دانشجویان در دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری بخصوص در  دوره دکتری فرصت بسیار خوبی برای استفاده از توانمندی‌های علمی  این دانشجویان در رفع چالش‌های کشور است چراکه هر تحقیق و پایان نامه‌ای که آنها انجام می‌دهند، در صورت کاربردی شدن می‌تواند در حل مشکلات کارساز باشد.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: از دولت آینده می‌خواهیم هر تصمیم اقتصادی یا برنامه توسعه‌ای در کشور که برای رفع چالش‌های جامعه به کار می‌گیرند به‌گونه‌ای به توانمندی دانشگاه‌ها متکی باشند و همینطور مسائل کشور را با توانمندی‌های مراکز علمی به صورت پیوسته ببینند تا با کنار هم قرار دادن آن چالش ها در کوتاه‌ترین زمان و به کیفی‌ترین شکل مسائل را رفع کنند.

 اولویت‌ دادن دولت آینده به پژوهش

همچنین دکتر محمود فتوحی رییس دانشگاه شریف در گفت و گو با ایسنا بر لزوم اهمیت دولت آینده به موضوع علم و دانش تاکید کرد و افزود: بطور حتم علم در جاهایی رشد می کند که اهمیت به دانشگاه ها و مراکز علمی وجود داشته باشد.اگر چه دولت یازدهم با وجود تمامی مشکلات اعم از اقتصادی و غیره تلاش کرد تا این امر محقق شود اما جامعه دانشگاهیان انتظار دارند تا به نقش علم و فناوری در چهار سال آینده بیشتر پرداخته شود.

وی در ادامه تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران از نظر بعد انسانی دارای ذخایر بسیار غنی است و زیربنای لازم برای سطح آموزش عالی در کشور هم در سطح بسیار بالایی است اما آنچه که نیاز مبرم به آن داریم؛ اهمیت بخشی به امر پژوهش است.

دکتر فتوحی خاطرنشان کرد: دولت دوازدهم باید همت بیشتری برای اهمیت دادن به نقش پژوهش و علم و فناوری در کشور داشته باشد و در همین راستا باید بودجه های دانشگاهی علی الخصوص در بخش پژوهش افزایش یابد.

رفت و آمدهای علمی دولت آینده گسترش یابد

همچنین دکتر محمد حسین امید رئیس دانشگاه علمی کاربردی در گفت و گو با ایسنا، بر لزوم گسترش رفت و آمدهای علمی دانشگاه‌ها با جهان در دولت آینده تاکید کرد و افزود: اگر چه امروز برخی شرایط نظیر  برجام موجب شد موفقیت هایی در عرصه تبادلات بین المللی دانشگاه ها حاصل شود اما انتظار داریم دولت آینده نیز به مراودات علمی با جهان توجه ویژه‌ای داشته باشد.

وی در ادامه تصریح کرد: بزرگترین مشکل جامعه ما در حوزه علم این است که هنوز برنامه‌های سوم، چهارم و پنجم توسعه در خصوص افزایش سهم تحقیقات از GDP (تولید ناخالص ملی) افزایش نیافته است. انتظار این است که دولت آینده توجه ویژه‌ای در این زمینه داشته باشد چراکه براساس این برنامه‌ها باید حدود دو درصد از سهم تولید ناخالص ملی به پژوهش اختصاص یابد.

دکتر امید خاطر نشان کرد: به دلیل اینکه در برنامه چهارم سهم سه درصدی پژوهش از تولید ناخالص ملی اختصاص پیدا نکرد میزان آن در برنامه پنجم به دو درصد رسید اما متاسفانه این میزان نیز محقق نشد امیدواریم در برنامه‌ریزی بودجه سال ۹۷ پژوهش سهم قابل توجهی از تولید ناخالص ملی داشته باشد.

دولت دوازدهم به رشته‌های مهارتی توجه کند

دکتر ناصر شمس رییس دانشگاه فنی و حرفه ای در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: توجه به دانشگاه فنی و حرفه و قراردادن این دانشگاه در اولویت سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌های مسئولان مهم‌ترین انتظار ما از دولت فعلی است چرا که در حال حاضر دانشگاه فنی‌وحرفه‌ای نیازمند کمک و مساعدت بیشتر دولت است و اگر این کمک‌ها صورت بگیرد قول می‌دهیم در اجرای برنامه‌ها با آنها همراه شویم و کمک بزرگی به دولت در زمینه‌های مختلف به ویژه اقتصادی داشته باشیم.

وی درادامه تصریح کرد: خوشبختانه بودجه دانشگاه فنی‌وحرفه‌ای در سال‌های اخیر افزایش بیشتر از صددرصد رشد داشته است اما با توجه وضعیت، سابقه و پتانسیل‌های دانشگاه، انتظار داریم مساعدت دولت بیشتر از گذشته باشد و من مطمئن هستم اگر مساعدت دولت افزایش یابد دانشگاه فنی و حرفه‌ای تا پایان برنامه ششم توسعه به خودکفایی خواهد رسید.

دکتر شمس همچنین تاکید کرد: علاوه بر حمایت‌های مالی از دانشگاه فنی و حرفه‌ای، انتظار ما این است که صنایع، بخش‌های خصوصی و بدنه دولت نیز در بخش‌های مختلف ارتباط‌ نزدیکی با دانشگاه داشته باشند و در شهرهای مختلف نیز استاندارها از مراکز و واحدهای فنی‌وحرفه‌ای حمایت‌های لازم را داشته باشند و ما نیز در بخش‌های مختلف به آنها کمک‌ کنیم. یعنی یک ارتباط دو سویه بین دانشگاه فنی‌وحرفه‌ای و بخش‌های صنعتی خصوصی و دولت شکل بگیرد.

رییس دانشگاه فنی‌وحرفه‌ای در پایان خاطرنشان کرد: این دانشگاه می‌تواند با ایجاد رشته‌های جدید به افزایش مشاغل مورد نیاز کشور کمک‌کند. برای تحقق این امر علاوه بر کمک‌های مالی دولت،‌ نیازمند نوعی ارزیابی وضع موجود در کشور هستیم تا براساس آن زیرساخت‌های آن بررسی و در صورت نیاز کمبودها را برطرف نماییم. چراکه در حال حاضر بسیاری از تجهیزات مراکز دانشگاه فنی‌وحرفه‌ای نیازمند نوسازی جدی هستند.

 بطور کلی انتظار جامعه دانشگاهی از سرپرست وزارت علوم این است که تلاش او باید در راستای حاکمیت ارزش‌های اخلاقی، معنوی و علمی جامعه باشد و عالی‌ترین مقام وزارت در برنامه‌ریزی و سیاست‌های خود دغدغه‌ها و انتظارات جامعه دانشگاهی را مورد توجه قرار بدهد.

با توجه به رویکرد دکتر سید ضیا هاشمی سرپرست وزارت علوم و بازخوانی عقاید و نظرات وی در خصوص مسایل مختلف آموزش عالی و همچنین کارنامه موفق او در دوره چهار ساله معاونت فرهنگی وزارت علوم و اقداماتی همچون گسترش فعالیت طیف گسترده‌ای از مجامع علمی و تشکل‌های دانشجویی با سلایق گوناگون، فعال کردن مجموعه قابل توجهی از انجمن‌های علمی در رشته‌های مختلف،‌ ایجاد رضایتمندی دانشگاهیان، تشکل‌های دانشجویی علمی و سیاسی و غیره به نظر می‌رسد مسیر آینده آموزش عالی، مسیری روشن و امید بخش خواهد بود و به انتظارات و دغدغه‌های جامعه دانشگاهی تا حد زیادی جامه عمل پوشانده می‌شود.