نبرد تلعفر؛ تلاقی و تعارض اهداف بازیگران منطقه ای

 آغاز عملیات آزادسازی شهر «تلعفر» به عنوان آخرین گام برای بیرون راندن داعش از نقاط حساس خاک عراق از امروز آغاز شد؛ عملیاتی که جدا از پیامدهایش در سرنوشت این کشور، به دلیل اهمیت آن برای بازیگران خارجی، از مدت ها پیش مورد توجه دولت های خاورمیانه ای و غربی قرار گرفته است.

«حیدر العبادی» نخست وزیر عراق امروز یکشنبه 29 مردادماه، آغازعملیات بازپس گیری شهر تلعفر از دست تروریست های تکفیری را اعلام کرد؛ شهری با حدود 300 هزار نفر جمعیت که در پنجاه کیلومتری «موصلِ» تازه آزاد شده واقع است و اکنون مهمترین کانون تجمع نیروهای داعش در عراق قرار گرفته است.
 
در عملیات آزادسازی تلعفر یگان های مسلح عراقی اعم از نیروهای ارتش، پلیس فدرال، نیروهای سازمان مبارزه با تروریسسم و نیز بسیج مردمی عراق موسوم به «الحشد الشعبی» حضور دارند و انتظار می رود با پاکسازی این شهر از عناصر داعش، بساط این گروه تروریستی از خاک عراق برچیده شود.
 
عملیات تلعفر تداوم روندی موفق است که در دو سال گذشته و در پی بسیج و تقویت نیروهای مسلح عراق در جهت بیرون راندن تروریست های تکفیری از این کشور جریان داشته و می رود تا آخرین ضربات را بر پیکر نیمه جان داعش وارد آورد. نخستین نقطه عطف این روند، آزادسازی «فلوجه» در خردادماه 95 برای رهاندن بغداد از تهدید مستقیم تروریست ها بود.
 
در ادامه، موصل یعنی پایتخت خودخوانده داعش در اواسط ماه گذشته به دست نیروهای عراقی افتاد تا آخرین نیروهای داعشی در عراق، تلعفر را آخرین پناهگاه خود قرار دهند. از این رو انتظار می رود نبرد حساس و سرنوشت ساز این شهر در مقایسه با عملیات پیشین با دشواری های خاص خود همراه باشد.
 
سقوط آخرین پایگاه داعش از دید بسیاری از مردم و ناظران تحولات عراق دارای پیامدهایی مهم و به معنای پایان یک دوره پرچالش و آغاز دوره ای تازه در تاریخ این کشور است. نیروهای عراقی در حالی در آستانه اخراج داعش قرار گرفته اند که تا سه سال پیش و در پی اشغال یک سوم از قلمرو این کشور، تمامیت سرزمینی عراق با تهدید چندپارگی و فروپاشی مواجه بود.
 
سرنوشت نبرد تلعفر اما افزون بر مردم و دولت عراق برای بسیاری از بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای از اهمیت چشمگیری برخوردار است. شکست نهایی داعش در نخستین نگاه به معنای ناکامی راهبردهای مداخله جویی و تروریست پروری برخی دولت های غربی به ویژه آمریکا است.
 
با پایان کار داعش در عراق دوره کارآمدی سیاست یک بام و دوهوای آمریکایی مبنی بر مبارزه اعلانی با تروریست ها به سر خواهد رسید؛ سیاستی که از یک سو خواستار باقی ماندن استخوان تروریسم تکفیری لای زخم عمیق عراق است و از دیگر سو، طیفی از نیروهای مبارز علیه داعش را هدف قرار داده است.
 
تلعفر در استان نینوا، بر سر یکی از اصلی ترین خطوط مواصلاتی عراق با سوریه و نزدیک به شهر «رقه» مرکز داعش در این کشور قرار دارد و از این رو در اختیار داشتن تلعفر برای تروریست ها حیاتی است. در سوی دیگر، محور ضد تروریستی به آزادی تلعفر به چشم مرحله ای گریزناپذیر و ضروری می نگرد.
 
به این ترتیب، آزادسازی تلعفر در حکم پیروزی قاطع محور مقاومت در خاورمیانه خواهد بود. در این میان، برای کشوری چون سوریه آزادی تلعفر چشم اندازهای روشنی برای غلبه بر گروه های متعدد تروریستی به تصویر خواهد کشید.
 
رقبای محور مقاومت اما در اندیشه تغییر موازنه به سود خود از مدت ها پیش تکاپویی سیاسی را برای دوره پساداعش در عراق به راه انداخته اند. تلاش برای اثرگذاری بر جریان های گوناگون سیاسی و اجتماعی عراق به ویژه گروه های مختلف شیعی یکی از اصلی ترین اقدامات سیاسی در جهت جبران از دست دادن برگ های برنده میدانی است.
 
از این رو در ماه های اخیر برخی چهره و جریان های سیاسی با نزدیکی به سعودی ها بر لزوم توقف حمایت محور مقاومت از «بشار اسد» در سوریه و پایان ماموریت نیروهای بسیج مردمی عراق در دوره پساداعش سخن به میان آورده اند.
 
تحولات کنونی عراق همچنین از سوی مقامات ترکیه به عنوان دیگر قدرت خاورمیانه ای با حساسیت دنبال می شود. یکی از دلایل رهبران ترکیه در این زمینه اکثریت ترکمن های شیعه در تلعفر است و وضعیت قومی این شهر برخی واکنش ها را از سوی آنکارا برانگیخته است.
 
این در حالی است که تحلیلگران نگرانی های سیاسی ترکیه در زمینه کاهش نقش این کشور در تحولات شمال عراق و نیز سوریه و همچنین دغدغه های امنیتی ناشی از فعال شدن نیروهای حزب «کارگران کردستان» (پ.ک.ک) در مناطق مرزی عراق و سوریه را دلایل اصلی حساسیت مقامات آنکارا می انگارند.
 
افزون بر این بازیگران، در مناطقی چون اقلیم کردستان عراق نیز پیامدهای کامیابی بغداد در پاکسازی عراق از تروریست ها و ادعاهای مطروحه در زمینه الحاق مناطقی از تلعفر به قلمرو کُردی سبب شده مقامات اربیل تحولات نبرد تلعفر را به دقت دنبال کنند.
 
از دید بسیاری از تحلیلگران، اهمیت عملیات کنونی نیروهای عراقی و نتیجه نهایی آن سبب ایجاد فصلی نو در تاریخ این کشور خواهد شد و معادلات تازه ای را پیش روی بسیاری از بازیگران منطقه ای خواهد نهاد.