احتمال بازگشت حکومت ژنرال‌ها در مصر و لیبی قوت گرفت

همه چیز از خودسوزی«محمد بوعزیزی» در تونس آغاز شد، جوانی که در نتیجه فساد وبدرفتاری پلیس خود را آتش زد. این انقلاب به «انقلاب یاس» معروف شد.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی تدبیر و امید، 18 دسامبر ۲۰۱۰ ، روزی تاریخی است که در تقویم کشورهای اسلامی و عربی شمال آفریقا و جنوب غرب آسیا ثبت شد. پس از تونس که در واقع جرقه انقلابی بر ضد خفقان و استبداد در کشورهای عربی اسلامی بود به مصر، لیبی، و یمن، بحرین،الجزایر، اردن و مراکش و عربستان گسترش پیدا کرد که در مصر، لیبی، مراکش، تونس و یمن منجر به ساقط شدن دیکتاتوری شد.

اعتراضات در عربستان به شدت سرکوب، الجزایر و اردن آرام شدند؛ اما در بحرین همچنان اعتراضات و سرکوب وحشیانه مردم ادامه دارد.

مصر و لیبی در این میان با شرایط ویژه و خاص تری مواجه هستند. قیام مردم در این دو کشور برای ساقط کردن دیکتاتوری چند دهه ای معمر قذافی و نیز حسنی مبارک که هر دو نظامی بودند و حدود 4 دهه قبل در نتیجه یک کودتا حکومت را به دست گرفته و با استفاده از دستگاه امنیتی و پلیسی مخوف هرگونه اعتراضی را سرکوب کردند؛ پس از انقلاب قذافی به دست انقلابیون کشته شد و مبارک نیزدردادگاه محاکمه شد.

اما شرایط این دو کشور نسبت به سایرین قابل تامل است.

پس از سقوط دولت مبارک و کناره گیری وی از حکومت، مردم مصر انقلاب خود را جشن گرفتند، اعضای بلند پایه اخوان المسلمین از زندان آزاد شدند و در حالی که بزرگترین گروه مخالف مبارک که بهای سنگینی در قبال مخالفت خود پرداخته بود، با استقبال مردم مواجه شد،اما همچنان با کناره گیری مبارک راه پیمایی ها ادامه داشت.

اولین انتخابات واقعی در مصر پس از 4 دهه برگزار شد و محمد مرسی که مورد حمایت اخوانی ها بود به ریاست جمهوری رسید، در انتخابات ریاست جمهوری مصر که در ژوئن ۲۰۱۲ بر‌گزار گردید، محمد مرسی بر اساس آمار رسمی در رقابت با ژنرال احمد شفیق پیروز انتخابات گردید. او نخستین رییس جمهورمصر پس از انقلاب ۲۰۱۱ مصر بود.

یک سال پس از تحلیف محمد مرسی، نخستین رئیس جمهور قانونی مصر، موج جدیدی از اعتراضات علیه دولت شکل گرفت که نهایتاً در سوم ژوئیه ۲۰۱۳ طی کودتایی به سقوط دولت منجر گردید و ارتش عدلی منصور، رئیس دادگاه قانون اساسی مصر را به عنوان رئیس جمهور موقت دولت انتقالی برای برگزاری انتخابات زودهنگام تعیین کرد و مجددا اداره مصر به دست نظامیانی افتاد که مورد حمایت غرب هستند.

اکنون ژنرال عبدالفتاح السیسی نامزد انتخابات ریاست جمهوری مصر است؛ اواعلام کرده که اگر برنده انتخابات شود گروه اخوان المسلمین دیگر وجود خارجی نخواهد داشت.

با اعلام نامزدی سیسی، حسنی مبارک، رئیس جمهور اسبق مصرو احمد شفیق رقیب محمد مرسی و نفر دوم انتخابات پیشین ریاست جمهوری مصر از وی اعلام حمایت کردند.

برخی کارشناسان معتقدند که انقلاب مصر به دلیل نداشتن لیدر و دخالت غرب به اهداف خود نرسیده است، اکنون السیسی که ژنرال ارتش این کسور که پست امنیتی نیر داشته و مخالف اخوانی هاست، کاندیدای ریاست جمهوری مصر است، برای مصر بعد از ریاست جمهوری می توان دو وضعیت را پیش بینی کرد، اول اینکه السیسی به ریاست جمهوری برسد که بادی به جرات گفت انقلاب مصر قطعا از اهداف خود دور شده است و در صورت عدم پیروزی، مصر آبستن کودتای دیگری خواهد بود که شرایط آن را به قبل از انقلاب بازمی گرداند.

لیبی نیز در شرایط مشابهی با اندکی تفاوت با مصر روبروست.

با آغاز سلسله انقلاب‌های بیداری اسلامی در کشور های عربی مردم لیبی نیز به جمع انقلابیون عرب پیوستند.

تظاهرات در فوریه ۲۰۱۱  آغاز شد، در بنغازی دومین شهر لیبی و بیضا با درگیری خونین و در طرابلس، پایتخت لیبی با حملات جنگنده‌های نیروی هوایی دولت علیه مخالفان همراه شد.

قذافی چندین بار در تلویزیون ظاهر شد و با رد کناره‌گیری خواهان سرکوب بیشتر مخالفان شد.

قذافی در نطقی تلویزیونی خود را رهبر لیبی معرفی کرد -نه رئیس‌جمهور که بخواهد استعفا دهد- و بر ادامه سرکوب مخالفان تاکید کرد. شورای امنیت سازمان ملل متحد، در قطعنامه‌ای که با اجماع به تصویب رسید معمر قذافی رهبر لیبی، و نزدیکان او را تحریم کرد و خواهان محاکمهٔ او در دیوان بین‌المللی کیفری به جرم جنایت علیه بشریت شد.

معمر قذافی که خود را رهبر لیبی می دانست، تا لحظات اخر به همراه نیروهای وفادار به خود با به خاک و خون کشیدن این کشور مقابل انقلابیون ایستاد و برخلاف حسنی مبارک به راحتی کناره گیری نکرد.

در نهایت نیز لیبی بعد از ماه ها درگیری به صورت کامل به دست انقلابیون افتاد وسرانجام با تصرف شهر سرت معمر قذافی نیز دستگیر و توسط انقلابیون در همان جا اعدام شد.

اکنون با گذشت 3 سال از انقلاب در این کشور بار دیگر ناآرامی ها در این کشور با درگیری شبه نظامیان آغاز شده است.

بحران لیبی از روز جمعه با درگیری نیروهای تحت امر ژنرال حفتر ارتشی بازنشسته  با شبه نظامیان در بنغازی آغاز وبه طرابلس کشیده شد. نیروهای طرفدار ژنرال حفتر با حمله به ساختمان مجلس و انحلال آن دولت موقت تشکیل داده اند. خلیفه حفتر با آغاز انقلاب مردم علیه رژیم قذافی در سال 2011 از آمریکا به لیبی بازگشت و فرماندهی نیروهای زمینی انقلابیون را به دست گرفت.

در درگیری های چند روز اخیر در لیبی دهها نفر کشته و صدها نفر زخمی شده اند.

استقرار گروه های شبه نظامی در طرابلس می تواند زمینه ساز رویارویی احتمالی میان شبه نظامیان ساکن مناطق غربی و مرکزی لیبی با آن دسته از نظامیانی شود که طرفدار خلیفه حفتر ژنرال سابق ارتش هستند. ارتش، دولت و مجلس لیبی در بیانیه مشترکی گفتند: «تهاجم خلیفه حفتر علیه کسانی که وی آنها را ˈ تروریست ˈ می داند ˈ یک اقدام فرا حکومتی نامشروع و یک کودتا تلقی می شود».

برای شرایط مصر و لیبی و نیز قدرت گیری مجدد نظامیان در این دو کشور می توان به عوامل زیر توجه کرد:

اول؛ مصر به دلیل حیات خلوت امریکا در منطقه خاورمیانه و موقیعت بسیار استراتژیک با اسراییل باید همچنان حیات خلوت این کشور باقی بماند، السیسی اکنون مورد حمایت غرب است، در صورت قدرت گرفتن وی امنیت اسراییل در این بخش تضمین شده، محسوب می شود.

دوم؛ لیبی نهمین کشور دارای ذخایر نفت جهان، برای بسیاری از کشورها قابل توجه است، ژنرال حفتر ارتشی بازنشسته که سالها در آمریکا اقامت داشت با آغاز انقلاب به این کشور بازگشت. دخالت مستقیم آمریکا در لیبی برای سقوط قذافی نشان از دستهای پنهان واشینگتن در اتفاقات اخیر لیبی دارد.

اکنون نمی توان از نقش پنهان حفتر برای کودتا در این کشور چشن پوشی کرد، در حالی که وی سالها در آمریکا زندگی کرده و قطعا نمی توان نزدکی وی به واشینگتن را رد کرد.

اکنون مصر و لیبی در شرایط حساس و ویژه ای قرار دارند باید دید روزهای آینده قاهره و طرابلس آبستن چه حوادثی است.