هشدارهایی درباره انتخاب رشته دانشگاه

 این روزها، روزهای مهمی برای دانش‌آموزانی است که خود را برای ورود به دانشگاه و ادامه تحصیل آماده می‌کنند. نتایج کنکور اعلام شده و زمان انتخاب رشته دانشگاهی فرارسیده است. دانش‌آموزان و خانواده‌هایشان بیش از هر زمان دیگری احساس می‌کنند به مشورت و اطلاعات ضروری برای انتخاب درست و موثر رشته دانشگاهی نیاز دارند. خوشبختانه چندین سال است مشاوران تحصیلی آگاه و متخصص در این زمینه، بسترهای لازم برای ارائه مشاوره به دانش آموزان و خانواده هایشان را فراهم کرده‌اند. در این بین بسیار ضروری است که افراد، دقت کافی داشته باشند تا با مراجعه به مشاوران متعهد و آگاه، رشته خود را انتخاب کنند.

 روزنامه «خراسان» با این مقدمه، یادداشتی از دکتر حمید پورشریفی دانشیار روان‌شناسی سلامت دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی را که با دغدغه به دام‌افتادن افراد در تله تبلیغات پرسر و صدا در این زمینه نوشته شده است، منتشر کرده که در ادامه می‌خوانید:

«اگر نیاز مالی یا  بی‌دقتی رسانه ملی با کمبود آگاهی داوطلبان کنکور همراه شود:

*  ادعاها درباره انتخاب رشته، واقعیت پنداشته خواهد شد؛

* داوطلبان کنکور، مدعیان را بر روان‌شناسان و مشاوران مسئول ترجیح خواهند داد.

ادعاها:

در شبکه دو رسانه ملی در یک برنامه زنده و پرمخاطب، فردی با عنوان «برترین متخصص انتخاب رشته کنکور سراسری صدا و سیما»، چنین گفته است: «همچنان نیمی از موفقیت نهایی در گرو موضوع بسیار مهمی به نام انتخاب رشته است. من چندی پیش کارنامه‌ای را نشان دادم که فردی با رتبه ۲۵ هزار از منطقه دو در رشته پرستاری دانشگاه روزانه قبول شده بود. بسیاری از افراد به من مراجعه کردند که ما سال گذشته رتبه‌مان ۱۱ هزار بود و  همین پرستاری روزانه را هم انتخاب کردیم ولی قبول نشدیم. من می‌خوام بگم که آنها در انتخاب رشته اشتباه کردند. انتخاب رشته یک تکنیکه، تجربه لازم داره، روش‌های خاص خودش رو داره. نگران نباشید اگر هم تا الان خوب درس نخوندید، بدونید همچنان یک فرصت وجود داره».

سخنان فوق و شبیه آن، صرفا یک ادعاست؛ ادعایی که برای هر فرد واقف به تفکر نقاد و آشنا به اصول انتخاب رشته، علامت‌های سوالی ایجاد می‌کند.

واقعیت‌ها:

* انتخاب رشته مهم است ولی نه اینکه ۵۰ درصد از موفقیت نهایی در گرو آن باشد.

* هر گونه تاکید افراطی بر فنون انتخاب رشته می‌تواند گمراه‌کننده باشد.

* این ادعا که با یک تکنیک انتخاب رشته می‌توان جایگاه فرد را ۱۴ هزار بهبود بخشید، در سایه نیاز مالی یا بی‌دقتی رسانه ملی است که فرصت چنین ابرازی داده می‌شود و نیز به علت نیازهای فردی مدعیان و فقر اطلاعاتی داوطلبان، این میوه تلخ حاصل می‌شود که: «مهم نیست تو کم تلاش کرده باشی، پول داشته باش، مرا به عنوان مشاور انتخاب کن تا سرنوشتت تغییر یابد»؛ میوه تلخی که چه در کوتاه‌مدت و چه در بلندمدت، آسیب‌های متعددی را برای آموزش عالی و  جامعه فراهم می‌آورد.

* ریشه برخی از آسیب‌های آموزش عالی در بحث کنکور و به ویژه فرایند انتخاب رشته نهفته است.

* واقعیت این است که براساس ارزیابی‌های دفتر مشاوره و سلامت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، در سال‌های مختلف بیش از ۲۰ درصد و در برخی از سال‌ها حدود ۳۰ درصد از دانشجویان، در رشته‌ای مشغول به تحصیل شده‌اند که به آن علاقه‌ای ندارند؛ امری که به عنوان عامل خطر برخی از مشکلات روانی - اجتماعی دانشجویان محسوب می‌شود.

* واقعیت این است که درصد قابل توجهی از داوطلبان که سرنوشت خود را به انتخاب‌کنندگان حرفه‌ای رشته می‌سپارند، بدون شناخت کافی از علایق خود و بدون شناخت کافی از رشته‌ها نسبت به انتخاب اقدام می‌کنند.

ضرورت‌ها:

* ضروری است داوطلبان  کنکور در فرایند انتخاب رشته، با بهره‌گیری از مشورت‌ها، نقش فعالی را در کسب دانش و اطلاعات مرتبط با رشته‌ها و نیز نقش محوری را در تصمیم‌گیری بر عهده بگیرند.

* ضروری است داوطلبان به جای افتادن در تله مشاوره تکنیکال و تجاری، در صورت نیاز از مشورت روان‌شناسان و مشاوران به‌ویژه در گرایش تربیتی برخوردار شوند؛ متخصصانی که ضمن توانایی هدایت تحصیلی بر اساس استعدادها و علایق، به اصول و فنون انتخاب رشته آگاه باشند.

* ضروری است داوطلبان و والدین آنها در مواجهه با پیام‌ها و تبلیغات، حتی اگر از رسانه ملی پخش شود، تفکر نقادانه را در خود پرورش دهند.

* ضروری است درباره بحث کنکور و به‌ویژه انتخاب رشته که خانواده‌ها را به‌شدت درگیر کرده است، «کمیسیون تخصصی روان‌شناسی تربیتی سازمان نظام روان‌شناسی و مشاوره»، «انجمن روان‌شناسی تربیتی ایران» و نیز «گروه تخصصی روان‌شناسی تربیتی انجمن روان‌شناسی ایران» روشنگری‌های لازم را ارائه کنند.

یادمان باشد که:

همه ما به اندازه توانمان، حتی با روشنگری یک داوطلب یا والدین او در مقابل آسیب‌هایی که می‌توانیم پیشگیری کنیم، مسئولیم.»