ترامپ: توافق هسته‌ای مرا می‌کشد!

 یک هفته پس از تصویب طرح تحریم های جدید ایران، روسیه و کره شمالی توسط کنگره آمریکا، دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا با امضای آن، رسماً طرح تحریم‌ها را به قانون تبدیل کرد. این تحریم‌ها که برنامه موشکی ایران و همچنین برخی صنایع روسیه از جمله بخش انرژی این کشور را هدف قرار داده است، تاکنون با مخالفت‌های گسترده‌ای از سوی اتحادیه اروپا و چین روبرو شده است.

اواخر هفته گذشته وزارت خارجه فرانسه این تحریم‌ها را بر خلاف حقوق بین المللی دانسته و آلمان‌ها نیز اعلام کردند که واشنگتن سعی می‌کند با تکیه بر این تحریم‌ها تولیدات خود در بخش انرژی را در اروپا به فروش برساند اما اتحادیه اروپا خواهان کاهش تدریجی تحریم‌ها علیه روسیه بدون ارتباط دادن آن با اجرای توافقنامه‌های مینسک درباره بحران اوکراین است که غرب آن را شرط اساسی برای ازسرگیری مذاکرات درباره کاهش تحریم‌ها و در نهایت لغو آنها می‌داند.

در همین راستا وزارت خارجه چین نیز طی بیانیه‌ای ضمن ابراز مخالفت با تحریم‌های یکجانبه علیه ایران، روسیه و کره شمالی، اعلام کرد که پکن طرفدار حل اختلافات میان دولت‌ها از راه احترام متقابل و گفت‌وگوی پایاپای است. این در حالی است که ترامپ پس از امضای طرح تحریم‌های جدید گفته بود: با امضای مصوبه موسوم به مقابله با دشمنان آمریکا از طریق تحریم‌ها از کنگره انتظار دارم که از تمسک به این مصوبات برای مانع‌تراشی در تعاملات مهم ما با هم‌پیمانان اروپایی خود در راستای حل مناقشه اوکراین پرهیز کند.

کارشناسان معتقدند، یکی از آثار تحریم‌های جدید آمریکا مانع تراشی در مسیر اجرای موفقیت آمیز برجام است. این اقدام آمریکا که با واکنش‌های زیادی در داخل و خارج از ایران روبرو شده است، سبب شد تا با تشکیل هیات نظارت بر اجرای برجام به ریاست حسن روحانی، 16 بند اقدامات آتی ایران در قبال کارشکنی‌های آمریکا مورد بررسی قرار بگیرد.

چاره‌ای جز پایبندی به برجام ندارم

در همین رابطه روزنامه واشنگتن پست آمریکا با انتشار متن کامل گفت و گوی تلفنی ترامپ و مالکم تربنال نخست وزیر استرالیا که بخشی از آن به توافق هسته‌ای اختصاص داشت، گزارش داد: گفت‌وگوی میان سران دو کشور با اشاره نخست‌وزیر استرالیا به وجه اشتراک‌هایش با ترامپ آغاز شده و ترنبال گفته که آنها از این جهت که ابتدا تاجر بوده‌اند و بعداً به سیاستمدار تبدیل شده‌اند، مشابه یکدیگرند.

به گزارش فارس، ترامپ در بخشی از مکالمه گفته است:نمی‌دانم که برخی از توافق‌‌ها چه عایدی برای ما خواهد داشت؟ هیچوقت چیزی از اینها عاید ما نمی‌شود. از معاهده START یا توافق ایران. نمی‌دانم از کجا این آدم‌ها را گیر می‌آورند تا این توافق‌های احمقانه را انجام بدهند. به خاطر این توافق‌ها، می‌میرم.

وی در ادامه در جواب نخست وزیر استرالیا که گفته بود، شما می‌توانید بگویید که این توافقی نیست که شما انجام داده‌اید، ولی به آن پایبند می‌مانید، می‌گوید: چاره‌ای ندارم جز اینکه همین را بگویم. این را خواهم گفت که من چاره‌ای نداشتم جز اینکه به توافق رئیس‌جمهوری ماقبلم پایبند باشم. فکر می‌کنم توافق وحشتناکی است، توافقی چندش‌آور که من هیچ وقت آن را انجام نمی‌دادم.

گزینه های برجامی ترامپ

حسین موسویان دیپلمات ارشد پیشین کشورمان طی تحلیلی در خصوص اقدامات آمریکا در قبال برجام معتقد است: در حالی که وزارت خارجه دولت دونالد ترامپ دوبار تاکنون تایید کرده که ایران به مفاد قرارداد اتمی تیرماه 1394 پایبند بوده است، شواهدی به چشم می‌خورد که ترامپ قصد دارد تا دستاورد چشمگیر سلف خود را در سیاست خارجی، از میان بردارد.

مساله بغرنج برای کاخ سفید و متحدانش این است که خروج از برجام در شرایطی که ایران طبق گفته تمامی ناظران بی‌طرف کاملا به تعهدات خود پای‌بند بوده است، موجب انزوای ایالات متحده خواهد شد. باب کورکر، رئیس کمیته روابط خارجی سنا و یکی از منتقدان مشهور برجام، گفته است: نقض این توافق باید توسط ایران باشد نه اینکه بر دوش ایالات متحده بیافتد. زیرا می‌خواهیم متحدان‌مان با ما همراه باشند.

گفتنی است که ترامپ اکنون یک تیم را در کاخ سفید موظف کرده تا برای او گزینه‌هایی را فراهم کنند که بتواند در گزارش بعدی‌اش در ماه سپتامبر، از تایید پای‌بندی ایران به توافق، سر باز زند. او گفته است که شخصا بر این باور است که ایران عدم پایبند به برجام شناخته خواهد شد. یک منبع آگاه در واشنگتن که نخواست نامش فاش شود، به من گفت که دراین مورد کاخ سفید راه‌های زیر را دردست بررسی دارد:

الف) ایران را به عدم التزام فنی و نقض محدودیت‌های مواد هسته ای پیش بینی شده درتوافق متهم کند.

ب) به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای دسترسی به تاسیسات نظامی حساس در ایران فشار آورد تا خودداری ایران، را دستمایه خروج از توافق قراردهد.

پ) مذاکره مجددی را پیرامون توافق آغاز کند تا پیشرفت غنی‌سازی در ایران کاملا متوقف و محدودیت‌های موقت برنامه هسته ای پیش بینی شده دربرجام، دائمی شوند.

ت) برای اعتباربخشیدن به یک گزارش دستگاه اطلاعاتی آلمان تلاش کند؛ گزارشی که مدعی بود ایران به فعالیت‌های مرتبط با تدارک برای تکثیر غیر قانونی سلاح‌ هسته ای ادامه می‌دهد. چنین کاری به رغم آن صورت می‌گیرد که گزارش مذکور قبلا از سوی دولت اوباما و کارشناسان مستقل، ردشده است.

عواقب اقدام جدید آمریکا بر علیه ایران

به گزارش ایرنا، موسویان در ادامه یادداشت خود می‌نویسد: جهت زمینه چینی های لازم، متحدان منطقه‌ای ایالات متحده، به رهبری عربستان سعودی و امارات متحده عربی، اخیرا لابی ‌با کنگره را آغاز کرده‌ و خواسته اند که حق غنی‌سازی برای آنان به رسمیت شناخته شود. زیرا که برجام به ایران شیعه اجازه داده تا چنین کاری را بکند. سناتور کورکر نیز با اشاره به این موضوع، گفته است که ما باید در نهایت به جایی برسیم که مذاکرات دیگری را بر سر این توافق انجام دهیم تا آنان هرگز حق غنی‌سازی نداشته باشند. در همین حال، یک مقام ارشد ایالات متحده تایید کردکه دولت ترامپ در صدد تلاش برای انجام بازرسی از تاسیسات نظامی ایران است.

ترامپ در جریان نشست جی – 20 در هامبورگ نیز بر خلاف نص برجام که هرگونه اقدام ضد روابط عادی اقتصادی با ایران توسط سایر کشورها را ممنوع می‌کند، از رهبران کشورهای خارجی خواست تا تجارت با ایران را متوقف کنند. جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، اظهارات ترامپ را نقض نه تنها روح، بلکه متن برجام خواند و افزود که ایران گزینه‌هایی آماده دارد تا در صورت نقض فاحش توافق از سوی ایالات متحده، از برجام خارج شود.

لذا کاخ سفید ترامپ در آستانه اقدامی جدید درمورد ایران است که نتیجه آن عواقبی جدی برای صلح و ثبات خاورمیانه و جغرافیایی فراتر از آن خواهد داشت. درعین حال ترامپ چندگزینه می‌تواند داشته باشد.

مشکل دولت ترامپ با ایران، به اختلافات آمریکا و ایران در مسائل منطقه‌ای بازمی‌گردد. دراین مورد کاخ سفید باید درک کند که برجام اولا: یک توافق چند جانبه است که پنج قدرت دیگر جهانی نیز در آن دخیل هستند و نه توافق دوجانبه بین ایران و آمریکا؛ و ثانیا توافقی است که تنها درمورد اختلاف هسته‌ای صورت گرفته ضمن اینکه کف مطالبات طرفین را دربردارد و نه سقف خواسته های دوطرف را. فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در یک نشست خبری مشترک با سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، گفت: ما از این موضوع اطمینان حاصل خواهیم کرد که تعامل با ایران ادامه یابد و توافق در تمامی جزئیاتش از سوی تمامی طرفین اجرا شود. این شامل بخش هسته‌ای و همچنین سایر بخش‌های توافق مانند برداشته‌شدن تحریم‌ها، و بازگشت تدریجی تعامل در تمامی بخش‌هاست. از این منظر، گزینه معقول برای دولت ترامپ این خواهد بود که به اجرای کامل و دقیق برجام متعهد باشد تا هم اعتبار آمریکا راحفظ کند و هم قطع‌نامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل را اجراء کرده باشد. همزمان نیز برای یافتن راهی جهت حل اختلافات منطقه ای با ایران از طریق دیپلماسی واقع بینانه تلاش کند.

دلیل اصلی ستیز آمریکا با ایران، بخاطر حقوق بشر و تروریسم نیست، تروریسمی که امروزه عراق، افغانستان، سوریه و لیبی را به آتش کشیده و حتی بی‌گناهان بسیاری را نیز در غرب کشته است. واضح است که در مورد حقوق بشر، ایران چندین سال‌ نوری از برخی متحدان نزدیک آمریکا در منطقه، از جمله عربستان سعودی، جلوتر است. مضاف بر این، هم هیلاری کلینتون و هم پرزیدنت ترامپ، قبلا عربستان سعودی را به عنوان بزرگ‌ترین حامی مالی تروریسم، نکوهش کردند. نخست وزیر پیشین قطر نیز اخیرا اذعان کرد که آمریکا، قطر، عربستان سعودی و ترکیه، در حمایت از گروه‌های افراط‌گرا در سوریه مشترکا اشتباه کردند. ضمن اینکه واقعیت این است که ایران تنها قدرت منطقه است که مستقیما بر ضد داعش و القاعده می‌جنگد؛ و اگر مداخله ایران نمی‌بود، شاید بغداد و دمشق در اشغال آنها بود.

مع‌الوصف، برخی حقایق قابل کتمان نیستند: نخست، ایالات متحده و ایران در منطقه تضاد منافع جدی دارند. در حالی که ایالات متحده نفوذ منطقه‌ای ایران را عامل بی‌ثباتی می‌بیند، ایران نیز حمایت آمریکا را از دیکتاتورهای منطقه‌ای و جنگ‌های آمریکا در افغانستان، عراق، لیبی و همدستی در تجاوز سعودی به یمن را، دلیل اصلی بی‌ثباتی و عامل گسترش تروریسم می‌داند. دوم، سیاست ایالات متحده در خاورمیانه، با سایر قدرت‌های جهانی، مانند روسیه، چین و حتی برخی از متحدان اروپایی‌اش، در تقابل است. سوم، ایالات متحده در حال حاضر حتی با برخی از متحدان سنتی خود در بین کشورهای عرب خلیج فارس و همچنین ترکیه، اختلاف‌هایی جدی دارد.
اگر ترامپ به سیاست‌هایش مبنی بر تغییر رژیم و تقابل همه‌جانبه با ایران ، افزایش حضور نظامی آمریکا در افغانستان، حمایت از عربستان سعودی در جنگ خونین علیه یمن و فروش صدها میلیارد دلار سلاح‌های آمریکایی ادامه دهد، نه تنها هیزمی بیشتر بر آتش بحران‌های منطقه افکنده بلکه دیر یا زود صدمات مهلکی به امنیت آمریکا نیز وارد خواهد کرد. افزون بر این به این نکته باید توجه داشت که دیپلماسی بین‌المللی تنها موفق شده است تا منازعه اتمی ایران راصلح آمیز حل کند و در مورد سایربحران ها همچون سوریه، لیبی، یمن و فلسطین شکست خورده است.

به همین دلیل، ترامپ پیش از اجرای سیاست‌هایش در قبال ایران، باید نگاهی جامع به عواقب سیاست‌های گذشته آمریکا در منطقه بیاندازد و سپس درباره یک استراتژی فراگیر واقع بینانه در منطقه، تصمیم بگیرد. دولت او باید شکست‌های گذشته، بویژه در عراق، افغانستان و لیبی، را مد نظر داشته باشد، درس‌هایش را در این باره بیاموزد و اصلاحات مناسبی را در جهت عدم تکرار آن اشتباه‌ها، انجام دهد. اگر چنین اتفاقی روی دهد، ترامپ در قبال ایران نیز سیاست‌های غیر سازنده دهه‌های گذشته را تکرار نخواهد کرد.