درمان انواع ترس‌های مرضی با واقعیت مجازی

 محققان کلینیک مغز و شناخت با وارد کردن واقعیت مجازی درمان اختلالات روانپزشکی و اختلالات عصبی، راهکاری برای درمان اختلالاتی نظیر انواع ترس‌های مرضی و توانبخشی شناختی و حرکتی ارائه کردند.

 پیمان حسنی ابهریان مدیر کلینیک مغز و شناخت، هدف از راه اندازی این کلینیک را توانمند سازی شناختی در افراد سالم و توانبخشی شناختی در افرادی که دچار کمبودهای شناختی هستند، دانست و گفت: بر این اساس عملکرد این کلینیک در سه حوزه بالینی، آموزشی و پژوشی متمرکز شده است.

وی افزود: این کلینیک با هدف یاد شده، به تازگی توسط پژوهشکده علوم شناختی و دانشگاه علوم پزشکی ایران، برای نخستین بار در ایران و منطقه تاسیس شد و فعالیت خود را آغاز کرده است. کلینیک مغز و شناخت با حمایت های ستاد توسعه علوم و فناوری های شناختی معاونت علمی و فناوری فعالیت می کند.

ابهریان، توانبخشی شناختی در حوزه احساس و ادراک، توجه و جنبه‌های گوناگونان، حافظه کاری، حوزه عملکردهای اجرایی شناختی از جمله مهار شناختی، انتقال شناختی، انعطاف پذیری شناختی، برنامه‌ریزی، تصمیم گیری و حل مساله و همچنین توانبخشی شناختی در حوزه گفتار و اختلالات هیجانی را از جمله خدمات این کلینیک نام برد و یادآور شد: در کلینیک مغز و شناخت، در این راستا خدمات گوناگونی در زمینه‌های یاد شده به افراد آسیب دیده از اختلالات شناختی و افراد سالم ارائه می‌شود.

ابهریان اجرای برنامه تحریک مغزی را از دیگر فعالیت‌های این کلینیک نام برد و آن را یکی از روش‌های نوین در حوزه توانبخشی عصبی- شناختی دانست که اگر به درستی مورد استفاده قرار گیرد روش مناسبی در درمان بسیاری از اختلالات شناختی و روانشناختی است.

وی ادامه داد: رویکرد ما در بخش‎های گوناگون تشخیصی و درمانی این مرکز، یک رویکرد معطوف به شناخت و توانبخشی شناختی است و این امر اقدامات ما را در این حوزه، از سایر مراکز ارایه خدمات روانشناختی، روانپزشکی و مغز و اعصاب متمایز کرده است.

مدیر کلینیک مغز و شناخت، مشاوره و روان درمانی، توانمندسازی و توانبخشی شناختی و تحریک الکتریکی مغز، آزمایشگاه عصب- روانشناختی، آزمایشگاه الکتروفیزیولوژی، کلینیک واقعیت مجازی و کاردرمانی،گفتار درمانی شناختی را از بخش‌های بالینی فعال این کلینیک نام برد.

وی با تاکید بر اینکه در اغلب بیماری‌های روانپزشکی عامل شناختی دخالت دارد، اضافه کرد: اختلالاتی مانند بیش فعالی و نقص توجه و طیف اتیسم ناشی از مشکلات شناختی هستند که با استفاده از تکنیک‌ها و تکنولوژی‌های حوزه توانبخشی شناختی قابل درمان و یا کنترل می‎شوند.

وارد شدن واقعیت مجازی در درمان اختلالات شناختی

ابهریان، از وارد شدن تکنولوژی واقعیت مجازی در درمان اختلالات روانپزشکی و اختلالات عصبی خبر داد و اظهار کرد: این حوزه پیشتر در حد بازی و سرگرمی در شهربازی‎ها مورد استفاده قرار می‌گرفت ولی این فناوری دارای کاربردهای درمانی به ویژه در درمان‌ انواع ترس‌های مرضی بوده و در توانبخشی شناختی و حرکتی نیز از آن استفاده می‌شود.

مدیر گروه توانبخشی شناختی پژوهشکده علوم شناختی با تاکید بر اینکه از یک ماه قبل استفاده از فناوری‌های مربوط به واقعیت مجازی در بخش درمان کلینیک کاربردی شده است، اضافه کرد: این فناوری برای درمان انواع ترس‌های مرضی (فوبیا) مورد استفاده قرار می‌گیرد که این ترس‌ها می‌توانند ترس از حیوانات، ارتفاع، فضاهای بسته، خون، لباس سفید و یا سایر موارد مشابه باشند.

وی افزود: در ایران برای نمونه، ترس از حیوانات بیشتر در زمینه ترس از سوسک، سگ و گربه است در حالی که در جوامع غربی این فوبیاها بیشتر مربوط به ترس از کنه، عنکبوت و بند پایان می‌شود که این نکته نیاز به طراحی نرم افزار های خاص و بومی را در این حوزه مطرح می‌کند که خود یکی از اولویت‌های پژوهشی و ابزار سازی این مرکز است.

وی با بیان اینکه در دنیا نرم افزارهای زیادی برای غلبه بر انواع فوبیا وجود دارد که نیاز به بومی سازی دارند، ادامه داد: در این راستا همکاری‌هایی را با برخی از شرکت‌های فعال در این حوزه در زمینه طراحی ابزارهایی منطبق با فرهنگ ایرانی آغاز کرده‌ایم و با راه اندازی بخش واقعیت مجاری در کلینیک مغز و شناخت، این همکاری‌ها توسعه یافته است.

این محقق یکی از روش‌های درمان ترس‌های مرضی را «حساسیت‌زدایی» نام برد و افزود: مثلا برای معالجه فردی که ترس از ارتفاع دارد، به جای حساسیت زدایی پر هزینه و زمانگیر در دنیای واقعی می‌توان از تکنولوژی موثر و مقرون به صرفه واقعیت مجازی استفاده کرد تا در کنار ارائه مشاوره مناسب، حساسیت وی به سادگی بر طرف شود.

ابهریان روش‌های سنتی را در این حوزه پرهزینه و زمان بر توصیف و اضافه کرد: واقعیت مجازی در این زمینه به کمک ما می‌آید و این امکان را فراهم می‌سازد که شرایط شبه طبیعی را در فضای سه بعدی ایجاد کنیم و در این فضا از طریق مواجهه تدریجی فرد با موقعیت ترسناک، وی را مورد حساسیت زدایی قرار دهیم به گونه‌ای که مثلا اگر فرد، ترس از سوسک دارد در این فضا ابتدا این حشره را در زیر یک لیوان مشاهده می‌کند، مرحله بعد چندین حشره،‌در مرحله دیگر سوسک به صورت رها شده می‌بیند و در مرحله آخر این فرد احساس می‌کند که این حشره از بدن آنها بالا می‌روند.

به گفته وی زمانی که فرد آمادگی لازم را به دست آورد از مرحله‌ای به مرحله بالاتر می‌رود و زمانی به مرحله آخر می‌رسد که فرد هیچ ترسی نخواهد داشت.

مدیر کلینیک مغز و شناخت با بیان اینکه همزمان با انجام این مراحل علایم فیزیولوژی فرد مانند میزان تنفس، فشار خون، ضربان قلب و ‌رطوبت یا حرارت سطح بدن فرد اندازه گیری می‌شود، ‌گفت: در حال حاضر این تحقیق در مرحله طراحی ابزار است و به زودی پس از معتبر سازی ابزارها مورد استفاده گسترده در این حوزه قرار خواهد گرفت.