چرخش معقول روحانی در سیاست خارجی

با وجود آمریکای ترامپ، دولت ایران ترجیح می‌دهد نگاه بیشتری به اروپا داشته باشد. آفتاب یزد در گزارشی ضمن بررسی این تغییر در سیاست خارجی دولت، به منتقدان این تحول پاسخ داده است.

 مثبت یا منفی، موفقیت آمیز یا در ابهام، تفاوتی ندارد. هر گامی که حسن روحانی در سیاست خارجی خود بر می دارد منجر به واکنش منتقدین و مخالفان او می شود. حالا پس از یارگیری های موفق تیم دیپلماسی دولت یازدهم و در راس آن محمد جواد ظریف در اروپا، مخالفان روحانی معتقدند که او نسبت به مواضع خود در سال 92 چرخش پیدا کرده و دایره هدف مذاکراتش از ایالات متحده به اروپا تغییر کرده است و این مسئله را ناشی از شکست روحانی در مقابل آمریکا می‌دانند.حسن روحانی در بحبوحه مناظرات انتخاباتی سال 92 و در شرایطی که هنوز باراک اوباما رئیس جمهوری وقت ایالات متحده بر مسند قدرت بود، عنوان کرد از آن جا که اروپا نشان داده از خود اختیاری ندارد برای حل مشکلات برون مرزی کشور باید به سراغ آمریکا که به مثابه کدخدای اروپاست رفت و مستقیم با او مذاکره کرد. رویکردی که منجر به تابو شکنی سی و چند ساله سیاست خارجی ایران شد و طرفین در سطح وزرای امور خارجه و در چارچوب مواضع جمهوری اسلامی ایران با هم دیدار کردند. حالا با روی کار آمدن دونالد ترامپ پیش بینی ناپذیر و ماجراجو، روحانی و ظریف در حال یارگیری های از قضا موفقیت آمیز و تاثیرگذار در اتحادیه اروپا هستند؛ تا جایی که در شورای امنیت سازمان ملل و در ذیل بررسی یک تحریم دیگر علیه جمهوری اسلامی، ایران توانست با نفوذ خود در هیئت های اروپایی تحریم مدنظر آمریکا را به تعویق بیندازد. با این حال تیغ مخالفت محافظه‌کاران حتی در سربلندی های ایران نیز علیه روحانی آخته است و هیچ برایشان مهم نیست که نه ترامپ اوباماست و نه شرایط گفتگوی ایران با اروپا و آمریکا به دوره قبلی مذاکرات شباهت دارد.

**صورت‌مسئله عوض شده است

در همین رابطه فیاض زاهد، فعال سیاسی اصلاح طلب در گفتگو با آفتاب یزد، تغییر موضع پیش آمده را ناشی از ناکامیابی و عدم توفیق مردم آمریکا در انتخاب یک دولت کارآمد و هدفمند دانست و با اشاره به تغییر مواضع تاریخی آمریکا و اتحادیه اروپا در یک دهه گذشته، سیاست آمریکا در زمان جرج بوش را سیاستی ناهمگرا عنوان کرد و اظهار داشت:‌« به طور مشخص در آن زمان فرانسوی‌ها تمام مک دونالدها را در فرانسه تحریم کردند و حتی شیشه بعضی مغازه‌های آمریکایی کشورشان را شکستند. همان موقع وزیر خارجه وقت آمریکا جمله توهین آمیزی به فرانسوی ها گفته بود مبنی بر این که اگر ما در زمان جنگ جهانی دوم نبودیم شما الان باید به زبان آلمانی حرف می زدید. مخالفت گرهارد شرودر صدراعظم وقت آلمان با سیاست درگیر شونده جرج بوش و ایالات متحده برای حمله به افغانستان و عراق، در واقع یک شکاف بسیار عمیق بین سیاست خارجی آمریکا و اروپا به وجود آورد.» این نویسنده و محقق تاریخ و علوم سیاسی با اشاره به تغییر شرایط جهانی با روی کار آمدن باراک اوباما افزود: «سیاست اوباما این بود که توانست با همراهی اتحادیه اروپا برخی از مناقشات را مانند سیاست آب و هوایی در مورد با چین که منجر به معاهده پاریس شد، با گفتگو و همگرایی حل و فصل کند. از طرفی اوباما تلاش کرد از فشار اتحادیه اروپا علیه روسیه استفاده کند. در سیاست خارجی نسبت به ایران و خاورمیانه نیز اوباما یک نگاه متفاوتی نسبت به پیشینیانش اتخاذ کرد. عربستان را تا حد زیادی تحت فشار قرار داد. پاکستان را در داستان دستگیری بن لادن کاملا مورد بی اعتمادی قرار داد و تلاش کرد اسرائیل را نیز با فشار بیشتری تحت نظر قرار دهد تا بتواند در منطقه کنش و واکنش بهتری داشته باشد.»

زاهد با بیان این عقبه تاریخی در روابط ایالات متحده و اروپا در سال های گذشته، به موفقیت آمریکا در جذب حمایت اروپا، چین و روسیه اشاره کرد و گفت: «برخلاف تصورات احمدی نژاد، همه این کشورها در شورای امنیت علیه ایران رای به تحریم دادند. تحریم‌هایی که بعد از جنگ جهانی دوم تقریبا به جز عراق و کره شمالی استثنایی بود و بسیار فشار آورد تا این که در نتیجه تدابیر مقام معظم رهبری ما رفتیم به سمت استراتژی نرمش قهرمانانه که برجام از آن استخراج شد.» وی در ادامه و در خصوص مواضع منتقدین حسن روحانی تصریح کرد: « الان صورت مسئله عوض شده و به قولی تبدیل موضوع رخ داده است؛ الان دولتی را در ایالات متحده داریم که دنباله همان سیاست صهیونیسم جهانی و به دنبال تامین منافع آیپک است. این دولت در کاخ سفید فاصله اش را با عربستان کاهش داده و ارتباطات نزدیکی با این کشور برقرار کرده است. بالای 500 میلیارد دلار حجم مبادلات‌شان است. 120 میلیارد دلار آن در بحث تسلیحات نظامی است. 380 میلیارد دلار در بخش‌های نفت، گاز، پتروشیمی و امور زیربنایی است. این رویداد برای اروپا از نظر سیاسی و اقتصادی مطلوب نیست.»

**زاهد: عربستان فاقد شعورتحلیلی است

فیاض زاهد همچنین وجود بحران در خاورمیانه را به نفع کمپانی های اسلحه سازی و شرکت های نفتی در آمریکا دانست و این مسئله را از دو جهت به ضرر کشورهای اروپایی برشمرد. زاهد اظهار داشت: «از یک جهت بحران باعث می شود سیل مهاجرت افزایش پیدا کند و قطعا اروپا خط مقدم برخورد با مواجهان است و نه آمریکا.

از طرف دیگر اروپا خودش مصرف کننده انرژی در خاورمیانه است. هرگونه افزایش تنش به نفع کشورهای آمریکا و روسیه خواهد بود. در این میان چین، ژاپن و اتحادیه اروپا به شدت آسیب خواهند دید.» وی همچنین با اشاره به نقش اسرائیل و عربستان در بحران های منطقه‌ای، گفت: « در این میان مقامات عربستان سعودی نه شعور تحلیل راهبردی شرایط منطقه را دارا هستند و نه از پختگی لازم برای تغییر شرایط سیاسی پیش رو برخوردار هستند. هم آتش بیار معرکه اند و هم در دام بازی خطرناک اسرائیل و کاخ سفید گرفتار شده‌اند.» این تحلیلگر روابط بین الملل و امور سیاسی در ادامه با اشاره به رویداد هفته گذشته شورای امنیت که به شکست آمریکا منجر شد، همچنین با نگاه به موفقیت اندیشه ها و مواضع دیپلماتیک روحانی و جمهوری اسلامی ایران در دولت یازدهم، خاورمیانه را در آستانه یک بحران جدی دانست و تاکید کرد: «ما درچنین شرایطی باید از سیاست های ماجراجویانه و احساسی و برخوردهایی که می تواند کنترل اوضاع را از دست
خارج کند، هم برای ایران و هم به نیابت از نادان هایی که در عربستان سعودی هستند و متوجه تهدیدات پیش روی منطقه نیستند عمل کنیم، لذا در سیاست خارجی تدبیر و تدبر و مصلحت سنجی بسیار اهمیت دارد. از طرفی ایران نشان داده که نسبت به تامین امنیت خودش و وحدت سرزمینی و منافع ملی‌اش زمانی که لازم است واکنش نشان خواهد داد؛ مانند حمله موشکی به دیرالزور.» زاهد در پایان تغییر مواضع حسن روحانی را پیرو موفقیت اندیشه های قبلی او دانست و تصریح کرد: « من معتقدم که آقای روحانی نه تنها رفتارش نسبت به آمریکا و اتحادیه اروپا دچار تزلزل نشده بلکه با دقت کامل مواضع خود را انتخاب کرده است. سایر مقامات کشور هم بهتر است همکاری نشان داده و با همتایان اروپایی خود تماس بگیرند تا در حوزه های گوناگون فعال باشیم. اثرات مخرب سیاست های ابلهانه و ماجراجویانه ترامپ را حتما باید به جامعه جهانی نشان داده و از این ظرفیت برای تامین منافع ملی نیز استفاده کنیم.»

در مجموع به نظر می رسد با موفقیت‌ها و شکست‌های قبلی دولت های مختلف پیش از روحانی در ایجاد وفاق و همگرایی میان ایران و اتحادیه اروپا، این بار با قرار گرفتن ایران در مسیر تدبیر و امید و با تاکتیکی میان مانور قدرت و نرمش قهرمانانه به خوبی در حال پیش روی و ثمر دادن است. در روزگاری که ایالات متحده جای خود را به ترامپ داده و کدخدا نامقبول تر از همیشه است، جذب اتحادیه اروپا می تواند به ناکامی هرچه بیشتر آمریکای ترامپ و موفقیت هرچه بیشتر ایران روحانی بینجامد.

 قیاس مع الفارق میان شرایط سال 96 با سال 92، عصر احمدی نژاد و روزگار دولت اصلاحات قاعدتا به یک استنتاج منطقی نمی‌رسد، اما آنچه امروز در پیش روی دیپلماسی جمهوری اسلامی قرار دارد، آشکارا موضع قدرت و عزت ملت ایران است.

منبع:آفتاب یزد