دیپلماسی هوشمندانه ظریف در اروپا

 سفر اخیر وزیر امور خارجه کشورمان به اروپا و دیدار و گفت و گو با مقام های رم و پاریس، با اهداف مختلفی انجام شد؛ اهدافی که با توجه به شرایط و تحولات تازه منطقه ای و بین المللی و محوریت منافع ملی بازتعریف شده است.

به گزارش ایرنا، «محمدجواد ظریف» هفته گذشته برای شرکت در نشست سالانه شورای روابط خارجی اروپا (ECFR) به برلین سفر کرد، در روزهای پایانی هفته نیز میهمان مقامات رم و پاریس بود تا دفاع از منافع ملی به ویژه در حوزه برجام را بار دیگر از دریچه گفتمان تعامل محور با کشورهای مهم اروپایی پیش ببرد.

ظریف با حضور در شورای روابط خارجی اروپا بار دیگر بر بهره گیری از الگوی گفت و گوهای هسته ای برای تعامل میان کشورهای منطقه برای ایجاد ثبات و امنیت تاکید کرد.

وزیر امور خارجه کشورمان معتقداست : نیازمند نگرش جدیدی به منظور استقرار ثبات در منطقه هستیم و اروپا قابلیت کمک و ترویج این ایده را دارد. از طرف دیگر در حالی در منطقه خلیج فارس نیازمند یک رهیافت درون منطقه ای هستیم که از طریق دیالوگ و یک ساختار نهادی قانونی در خلیج فارس امکان پذیر است. در جریان بحث هسته ای، آمریکا تئوری بازی با حاصل جمع صفر را دنبال می کرد؛ در حالی که نگرش جمهوری اسلامی این بود که هیچ یک از طرفها احساس بازنده بودن نکرده و از شرایط باخت به دور باشند.

ظریف چهارشنبه در ادامه سفر خود به رم رفت و با همتای ایتالیایی خود «آنجلینو آلفانو» دیدار کرد. در این دیدار آلفانو با اشاره به گزارش تازه آژانس بین المللی انرژی اتمی مبنی بر اجرای تعهدات تهران در قبال توافق هسته ای، برجام را زمینه ساز افزایش ثبات و امنیت منطقه ای و بین المللی دانست.

رییس دستگاه دیپلماسی کشورمان دو روز پیش هم با سفر به فرانسه، با «امانوئل ماکرون» رییس جمهوری این کشورملاقات کرد. ظریف و ماکرون در این دیدار درباره روابط دوجانبه تهران- پاریس و مسائل مختلف منطقه ای و بین المللی رایزنی کردند.

ظریف در پاریس با رییس مجلس سنای فرانسه نیز گفت وگو کرد. در این دیدارها توسعه روابط دوجانبه به ویژه در حوزه های اقتصادی و تجاری و پیش نیازهای آن از جمله رفع موانع بانکی و مالی مورد توجه قرار گرفت.

تلاش برای گسترش روابط دوجانبه جمهوری اسلامی ایران با اتحادیه اروپا، تداوم پایبندی طرفین به توافق هسته ای، حضور موثرتر اتحادیه اروپا در فرایند رفع تنش های خاورمیانه، مقابله با تروریسم افراطی و ... را می توان از مهمترین محورهای گفت و گوی ظریف با مقام های اروپایی دانست.
پژوهشگر ایرنا برای بررسی اهداف و پیام های سفر رییس دستگاه دیپلماسی کشورمان با «علی بیگدلی» و «فیاض زاهد» دو تحلیلگر و کارشناس سیاست خارجی گفت وگو کرد .

** شرایط تازه بین المللی و منطقه ای و دیپلماسی هوشمندانه ایران در اروپا
بیگدلی در گفت و گو با پژوهشگر ایرنا در مورد پیام های سفر ظریف در شرایط کنونی منطقه ای و بین المللی گفت: شاهد هستیم که با روی کار آمدن ترامپ، هر روز دایره ای که به دور ایران کشیده شده است، تنگ تر می شود. مخصوصا سفر ترامپ به عربستان و شرکت در کنفرانس ریاض که گردهمایی 40 کشور سنی، نشان داد که آمریکا می خواهد ما عملا فضای خاورمیانه را از دست بدهیم. ایران نباید وارد بازی آمریکا شود و به راحتی از خاورمیانه چشم پوشی کند و خود را از معادلات منطقه ای کنار بکشد، هرچند روی ایران و کشورهای منطقه فشارهای بسیاری وجود دارد.

به گفته بیگدلی، از طرف دیگر میان اروپا و آمریکا فاصله افتاده است. اتحادیه اروپا به خاطر بدعهدی های ترامپ و سرزنش هایی که هر روز نسبت به ناتو انجام می دهد از آمریکا فاصله گرفته است. این فاصله بیش از همه در خروج آمریکا از کنفرانس زیست محیطی پاریس صورت گرفت و واکنش بسیار منفی اروپا به ویژه مرکل را به دنبال داشت.

«به نظر می رسد اتحادیه اروپا دیگر از سیاست های بین المللی آمریکا پیروی مطلق نداشته باشد. هرچقدر اتحادیه اروپا از آمریکا فاصله بگیرد به نفع ما خواهد بود. بنابراین سفر ظریف به اروپا از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. این دیپلماسی به موقع انجام شد. با فاصله ای که میان اتحادیه اروپا و آمریکا به وجود آمده به ویژه با چالش هایی که آمریکا در مسیر اجرای برجام انجام می دهد و تاکید چند باره اروپا به پابرجایی برجام، این فرصت برای ما مهیا شد تا از این فضا برای کنشگری فعالانه استفاده کنیم. این سفر بسیار به موقع بود. ایران می تواند با کشورهای اروپایی که به طور سنتی با آنها ارتباط داشته تعامل بیشتری داشته باشد و از این راه منافع خود به ویژه در حوزه اقتصادی و برجام را تامین کند.امیدواریم اروپا با آمریکا در مسیری که ترامپ پیش گرفته همراه نشود که اگر همراه شود، کار بر ماسخت و سنگین خواهد شد. برای جلوگیری از این همراهی، جمهوری اسلامی ایران باید این دیپلماسی را ادامه دهد و خود را به اروپا نزدیکتر کند.»

این کارشناس سیاسی در خصوص تاثیر تقویت ارتباط ایران و اتحادیه اروپا بر کاهش بی ثباتی در خاورمیانه گفت: اتحادیه اروپا مانند آمریکا منافع مستقیم و اساسی در منطقه ما ندارد. اوباما در دوره ریاست جمهوری خود در استرالیا سخنرانی کرد و گفت: خاورمیانه دیگر برای ما اولویت پیشین را ندارد و ژئوپلتیک ما بیشتر معطوف به شرق آسیا است. ترامپ اما برعکس اوباما برای نوسازی اقتصاد کشورش ناچار است به سمت کشورهای ثروتمند خاورمیانه حرکت کند. حال خاورمیانه دوباره برای آمریکا اولویت پیدا کرده است. اما اتحادیه اروپا منافع و جایگاهی مشابه آمریکا در خاورمیانه ندارد که به اندازه آمریکا نگران تحولات و معادلات خاورمیانه ای باشد. خاورمیانه از این منظر که اتحادیه اروپا می خواهد در حل مناقشات بین المللی سهمی داشته باشد، برایش اهمیت دارد.

در چنین شرایطی رییس دستگاه دیپلماسی کشورمان با علم به اهداف اروپا و آمریکا در خاورمیانه، حرکت زیرکانه ای را برای تامین منافع خود انجام داده است. ایران که در جدول بندی های خاورمیانه نقش بانفوذی دارد، تلاش می کند اروپایی ها را قانع کند که شما می توانید با تاکید بر ایران بر معادلات منطقه ای تاثیرگذار باشید و تا اندازه ای فضا را برای کنشگری آمریکایی ها تنگ تر کنید.

ایران توانسته تا اندازه ای اروپایی ها را قانع کند که اگر شما به ایران نزدیک شوید و در کشور ما سرمایه گذاری کنید، ما هم به عنوان یک بازیگر اصلی در خاورمیانه، به ویژه در ارتباط با داعش، می توانیم به شما کمک کنیم تا شما هم یک بازیگر اصلی در برابر آمریکا باشید. ایران از سویی به اروپایی ها امتیاز می دهد که در برابر کنترل تروریسم و ایجاد ثبات در منطقه برای آنان فضای کنشگری ایجاد کند و از سویی دیگر با تامین منافع خود به ویژه در حوزه اقتصادی، برنقش اثرگذار خود در خاورمیانه هم تاکید می کند.

**سفر مثبت و به هنگام ظریف
«فیاض زاهد» استاد دانشگاه، نویسنده و روزنامه نگار در گفت و گو با پژوهشگر ایرنا سفر ظریف به اروپا را بسیار به موقع و حاوی پیام التیام، همگرایی و تمرکز جامعه جهانی بر حفظ وضعیت ثبات در منطقه دانست.

به گفته زاهد، دولت آمریکا در منطقه خاورمیانه راهبرد دوگانه ای را دنبال می کند. از یک طرف ترامپ در ظاهر با اظهارات نسنجیده اروپا و کشورهای منطقه را دچار نوعی سردرگم کرده است، چون مشخص نیست دامنه و حوزه دفتار و استراتژی ترامپ چیست و آیا امکان پیش بینی دارد یا نه.

دوم اینکه در سایه این سردرگمی سیاسی، به نظر می رسد طیف تندرویی که در کاخ سفید جمع شده اند به دنبال ایجاد زمینه هایی برای ایجاد یک جنگ منطقه ای و تامین منافع اقتصادی خود و تضمین امنیت استراتژیک رژیم صهیونیستی هستند.

زاهد ادامه داد: این رویکردهای دولت ترامپ در اروپا پذیرفته نیست. رابطه اروپا و آمریکا به سوی جنس رابطه آنها با یکدیگر در دوره جورج دبلیو بوش می رود؛ دوره ای از عدم تفاهم سیاسی، عدم همگرایی و توافق سیاسی. مواضع «گرهارد شرودر» صدراعظم آلمان و «ژاک شیراک» رییس جمهوری فرانسه نشان می داد که در آن دوره به شدت دولت های اروپایی از آمریکا فاصله گرفته بودند. اکنون هم به نظر می رسد اروپا و آمریکا به این سمت پیش می روند.

به گفته این کارشناس، در چنین شرایطی سفر ظریف به اروپا به نوع موضع گیری اخیر شورای امنیت سازمان ملل در مورد پایبندی ایران به تعهداتش کمک کرد. دیپلماسی فعال ایران، می تواند همگرایی بیشتر با آلمان و فرانسه و ایتالیا و به صورت محدود مذاکرات با دولت بریتانیا را به دنبال داشته باشد. مجموعه اینها می تواند کمک کند به اینکه تیم افراطی ای که در عربستان مستقر شده و لابی های بانفوذ رژیم صهیونیستی، ایران را کمتر مورد تزاحم قرار دهد.

نوع موضع گیری و کنشگری کنونی دستگاه دیپلماسی، جمهوری اسلامی ایران را در مقام دولتی مسوول، مثبت و اهل تعامل در جامعه جهانی معرفی می کند. وقتی شما در میان رسانه ها و افکار عمومی از چنین موقعیتی برخوردار هستید، آنگاه برخورد ایجاد تنش و جنگ و مجادلات منطقه ای و بین المللی کار سختی خواهد بود. بنابراین این سفر بسیار مثبت بود و باید به دیگر مقام های کشورمان توصیه کرد که از فرصت های مختلف برای حضور در مجامع بین المللی و تبیین افکار و اندیشه های دولت و حکومت ایران استفاده کنند.

در مجموع فضای تازه تحولات منطقه ای و بین المللی به فرصت های پرشمار گسترش همکاری های جمهوری اسلامی ایران با کشورهای اروپایی برجستگی بیشتری داده است. در این فضا، دستگاه دیپلماسی کشور به دنبال زمینه سازی توسعه روابط و بهره برداری بیشینه از این فرصت ها است.