طی دو سال گذشته داعش تقریبا همه قلمروی را که به دست آورده بود واگذار کرد و امروز در آستانه نابودی است. اما به یاد داشته باشیم داعش بیش از آنکه قلمرو باشد اندیشه است که بقای خود را در حذف دگرِ هویتی به ویژه جمعیتهای شیعی و غیر مسلمان، جذب ناراضیان از حکومتها به‌ویژه جوانان سرخورده و ناامید و «نصر به رعب» تعریف کرده است.
روزنامه قانون در یادداشتی به قلم دکتر مراد کاویانی راد/ استاد دانشگاه نوشت:از زمان فروپاشی شوروی تا امروز، خاورمیانه عرصه تقابل نیروها و فرایندهای فراملی، ملی، منطقه‌اي و جهانی بوده به گونهای که این فرایندها هزینههای جانی و مالی کلان و فزایندهای بر ساکنان این منطقه تحمیل کرده است. با این حال، یکی از بنیادیترین عوامل موثر در شکنندگی و فروماندگی دولت های خاورمیانه ناکامی روند دولت-ملت سازی بوده است. به عبارتی پیدایش بیشتر کشورهای منطقه، بیش از آنکه برایند خواست و اراده ملی ملتها باشد برایند منافع و مصالح دولت های استعماری در قالب فروپاشی امپراتوری به شدت ناهمگون عثمانی بود. در این میان، چند کشور عراق، سوریه و فلسطین عالیترین نمود مداخله استعمار در فرایند کشورسازی بوده اند. تقریبا از همان زمان پیدایش تا به امروز، کشتار و دهشت افکنی نقش موثری در مدیریت این کشورها داشته است. ناهمگونی ملی، مداخله و هماوردی کشورهای منطقهای و فرامنطقهای، فساد فراگیر حاکمیت، رویکرد سختافزاری، فزایندگی فقر و ناکارآمدی و نامیدی نسل جوان، نبود فرهنگ رواداری، اقتصادهای رانتی تک محصولی، بحرانهای زیست محیطی و ده‌ها معضل خرد و کلان دیگر در تداوم بیثباتی و ناامنی این منطقه به ویژه کشورهاي عراق و سوریه نقش داشته‌اند. در چنین فضایی، اندیشهها و نگرشهای افراطی که آینده‌ای آرمانی فراروی ساکنان، به ویژه نسل جوان میگشاید زمینه مساعدی برای رشد و گسترش مییابند. نگرشهایی که عمدتا خاستگاه قومی و دینی دارند و خود را معیار حق برمیشمارند و دیگران را هر اندازه از آن‌ها دور باشند به همان نسبت به باطل و ناحق نزدیک و شایسته نابودی میبینند. چنین برداشت تندروانه و بنیادگرايانهای از دین، زمینه کشتارها و ترورهای گروهی دهشتناکی علیه تشیع و ایزدی‌های منطقه شد. به گونهای که طی دو سال گذشته که از قلمرو داعش کاسته شده شاهد کشف گورهای دسته جمعی از شیعیان و ایزدی‌های عراق بودیم. اقدامات توحشآمیز داعش علیه گروهها و ملل دیگر که عموما برایند همان «نصر به رعب» به شمار می روند زمینه اقدام مشترک منطقه و جهانی علیه این گروه شد.
در این میان، کشور عراق از زمان پیدایش تا به امروز، دو گروه تشیع و تسنن این کشور مناسبات خصمانه فزاینده داشته‌اند. با سرنگونی رژیم سنی محور بعث در عراق و این بار تشیع با توجه به جمعیت بیشتر، اکثر سکانهاي قدرت کشور را در اختیار گرفتند که گاه با تندرویهایی نیز همراه بود. پذیرش وضع جدید برای اهل سنت ساکن محدوده میانی عراق بسیار گران آمد. از این رو، زمینههای ذهنی و فرهنگی لازم برای استقبال از داعش و اندیشههای تندروانه وجود داشت. پس از این اقدام، قلمروگستری و همگونسازی جمعیتهای ناهمگون در راس اقدامات داعش قرار گرفت که در این فرایند از هیچ جنایتی فروگذاری نکردند. با توجه به چنین زمینه ذهنی و کُنشی است که نظام شیعی جمهوری اسلامی ایران دگرهویتی آن‌ها قرار میگیرد و این گروه به راحتی در قالب دریافت انواع کمکهای نظامی و پشتیبانی، به عنوان ابزار فشار دولتهای رقیب منطقه علیه کشورمان قرار میگیرد. به همین دلیل، از همان زمان تصرف موصل توسط داعش، کشورمان داعش را مساله امنیتی خود اعلام کرد و کوششهای اشکار و پنهان گستردهای برای تضعیف و نابودی آن در پیش گرفت.
طی دو سال گذشته داعش تقریبا همه قلمروی را که به دست آورده بود واگذار کرد و امروز در آستانه نابودی است. اما به یاد داشته باشیم داعش بیش از آنکه قلمرو باشد اندیشه است که بقای خود را در حذف دگرِ هویتی به ویژه جمعیتهای شیعی و غیر مسلمان، جذب ناراضیان از حکومتها به‌ویژه جوانان سرخورده و ناامید و «نصر به رعب» تعریف کرده است.
با توجه به چنین شناسههایی باید پذیرفت که داعش از همان آغاز در پی تهدید و دهشتافکنی در ایران بوده است. در این میان، آنچه برای این گروه اهمیت دارد بازتاب تبلیغاتی و روانی چنین اقدامی است و هیچ یک از شهرهای ایران به اندازه تهران چنین جاذبه و کششی ندارد. اما چالش اینجاست که اولا توان اطلاعاتی و امنیتی ایران بسیار بالاست و دوم اینکه تهران از مرز، بسیار فاصله دارد و هر گونه انتقال مواد منفجره و نیروی انتحاری به آسانی ناممکن است.
اما تجربه چند وقت پیش تهران در قالب اقدامات تروریستی در مرقد امام(ره) و مجلس شورای اسلامی نشان داد که باوجود چنین مشخصاتی، حفرههای امنیتی وجود دارد که زمینه چنین اقداماتی را فراهم می‌کند. پس از این اقدام دهشت افکنانه، داعش اعلام کرد که این حملات تداوم خواهد داشت. در این میان، مراسم مذهبی و راهپیمایی ها اهداف مناسب و کم هزینه‌ای برای اقدام تروریستی خواهند بود. همچنان که اشاره شد قلمرو داعش به زودی نابود خواهد شد اما آنچه مایه نگرانی است اندیشه و منش داعش است که به نظرمي‌رسد به این زودی‌ها نابود نخواهد شد و در کشورهای منطقه و چه بسا در کشور ما پخش خواهد شد و دیگر کلانشهرهای کشور را آماج دهشت افکنی خود قرار دهند.
ارسال نظر
