خطر 12 سالگي را باید جدی بگیریم!

افزایش بلوغ زودرس فکری در کودکان، این روزها خانواده‌های ایرانی را نگران کرده است. هرچند که بلوغ زودرس همواره در برخی از کودکان وجود داشته و این موضوع بیش از هر چیز وابسته به ژنتیک افراد است، اما این روزها عوامل دیگری نیز بر شیوع این پدیده دامن می زنند. بلوغ زودرس در کودکان از ژنتیک و در کنار آن عواملی مانند تغذیه و موقعیت جغرافیایی و ساختار بدن مانند وزن و قد تاثیر می‌پذیرد. اما کاهش سن بلوغ فکری در دختران و پسران ایرانی، این روزها دلایل دیگری نيز دارد. بارها دیده ایم كه حرف‌ها و عملکردهای دهه هشتادی‌ها و دهه نودی‌ها، بزرگ‌ترها را به حیرت واداشته است. متولدین دهه‌های قبل‌تر با حیرت به آن‌ها نگاه می‌کنند و از عناوینی مانند اژدها و گودزیلا استفاده می‌کنند که مثلا بگویند در سن این بچه ها هیچ چیز نمی فهمیده‌اند و اظهار حیرت کنند از اینکه چرا این بچه ها در این سن چنین چیزهایی می دانند و به اصطلاح بی پروا هستند. این یک واقعیت است که نمی‌توان بچه ها را در غار بزرگ کرد. این روزها دم دست همه یک گوشی تلفن همراه است و دنیای مجازی بی پایان.

 مدارس همیشه محل تبادل اطلاعات بوده اند، اطلاعاتی که از نظر خانواده‌ها ممنوعه است اما حالا این اطلاعات پررنگ‌تر از گذشته و با شیوه‌های جدید و از هر شکل وجود دارد و کودکان و نوجوانان ایرانی را به بچه‌هایی دچار لجاجت، عصیان، پرخاشگری و مایل به انزوا در خانه و ارتباطات با همسالانی که آن ها نيز اغلب دچار بلوغ زودرس هستند، ترغیب می‌کند. حالا کمتر کودک ایرانی است که از آنچه در جامعه ما هنوز تابو مانده، بی خبر باشد. خواسته‌های غریزی در نسل جدیدبسیار زودتر از آنچه سن طبیعی آن است، بیدار می شود و این در حالی است که کنترل غرایز در این سن، چه به لحاظ عقلی و چه فیزیکی، معنای خاصی ندارد. والدین حتی اگر بخواهند اطلاعات کافی در این‌خصوص ندارند و با نگرانی‌هایی که اغلب به کودک و نوجوان انتقال می دهند، موجب عصبانیت، برخوردهای تند و ایجاد فاصله و ناامنی در كودكان مي‌شوند. کمتر خانواده ای این روزها به درستی می‌داند که برای جلوگیری از کاهش سن بلوغ فرزندش یا نحوه برخورد با کودک دچار بلوغ زودرس، چگونه عمل كند. بچه ها نیز از بلوغ زودرس خود بی‌خبر هستند، برخی در کنار همسالان مانند خود، آن را طبیعی می دانند و برخی دچار خجالت و اضطراب و احساس تفاوت می شوند.

کودکان در مواجهه با جوانی!

روان‌شناسان معتقدند که که بلوغ زودرس از دیرباز در کودک و نوجوان منجر به احساس خجالت از تغییرات فیزیکی، ترس از برقراری رابطه با همسالان، احساس تفاوت و بروز تمایلات غریزی بوده است. این بچه ها تمايلات بزرگ‌ترها را دارند و از اینکه بین همسالان‌شان به لحاظ فیزیکی متفاوت هستند، احساس سرخوردگی می کنند. «مهناز شمس» روان‌شناس در این خصوص به «قانون» می گوید که درمان بعد از 12 سالگی در این کودکان تاثیری نخواهد داشت و والدین باید قبل از 12 سالگی بچه‌ها را از نظر میزان بلوغ ،کنترل و درمان کنند. اما خانواده ها اغلب انتظار این موضوع را ندارند یا آن را نمی شناسند و کودک را دچار سردرگمی می کنند. نوجواني كه دچار بلوغ زودرس شده است، نمي‌تواند نيازها و خواسته‌هاي طبيعي‌اش را بر زبان بياورد زيرا كه همه از او انتظار رفتاري معقول و بزرگانه دارند؛ در حالي كه نوجوان مي‌خواهد شيطنت‌هاي خودش را داشته باشد و اين مساله برايش سرخوردگي ايجاد مي‌كند. ترس از سرزنش های والدین، نا آگاهی یا ترس از شرایط جدید و ناتوانی در تطابق دادن رفتار، از تبعات بلوغ زودرس است؛ این در حالی است که به طور متوسط دختران بین سن ۹ تا ۱۴ سالگی و پسران نیز۱۰ تا ۱۵ سالگی، باید بالغ شوند. اما کودکان دچار بلوغ زودرس، قبل از سن 12 سالگی آن را تجربه می‌کنند. این بچه ها زودتر از موعد با استرس‌های دوره جوانی روبه‌رو می‌شوند، ارتباطات اجتماعی‌شان تحت تاثیر قرار می‌گیرد و اضطراب مضاعفی بر آن‌ها تحمیل می ‌شود و در اغلب موارد کودک مبتلا، علاوه بر تغییرات جسمي به بيماري روحي نيز مبتلا مي‌شود؛ چرا که گروهی از خانواده ها در مواجهه با این موضوع، نه تنها اطلاعات ندارند بلکه با تعصب و پرخاشگري برخورد می کنند.

فضای مجازی، آورنده بلوغ

اما این روزها علاوه بر ژنتیک، عامل دیگری نیز در بروز بلوغ زودرس موثر است. عاملی که از بچه ها نه تنها نوجوانانی خجالتی و مضطرب نمی سازد بلکه اعتماد به نفس کاذب اولین مشخصه آن هست. بچه‌هایی که شبیه هم هستند، بیش ازآنچه باید می‌دانند و کسی را جز خود و دوستان خود قبول ندارند و در مواجهه با بقیه، پرخاشگر و عاصی ظاهر می‌شوند. دسترسی آسان به هر آنچه که در فضای مجازی موجود است، عمده دلیلی است که روان‌شناسان از آن نام می برند. شمس در این‌خصوص معتقد است که فراگیر شدن استفاده از گوشی‌های هوشمند بین کودکان و نوجوانان، منجر به بلوغ فکری زودرس شده است. بسیاری از کودکان آنچه را که متناسب با سن و سال آن ها نیست، به راحتی مشاهده می کنند. در دنیای مجازی، تصاویر و فیلم‌های بسیاری تبادل می‌شود و در صورتی که کودکان در استفاده از اینترنت کنترل نشوند، به هنگام مواجهه با این مسائل به دلیل کنجکاوی ذاتی که در آن‌ها وجود دارد، برای افزایش آگاهی در مورد این مسائل نيز که شده، به سمت آن جذب می‌شوند. از آنجایی که کودکان، آمادگی مقابله و کنترل میل‌جنسی بیش از اندازه ناشی از بلوغ زودرس را ندارند،گاهي رفتارها و حرکاتی ازآن‌ها سر می زند که قابل قبول نیست و برای خانواده‌ها عذاب دهنده، نگران‌کننده و منجر به واکنش های تند و بروز تنش است.

 وسايل ارتباط جمعي و مدرسه، بايد خانواده‌ها را در مورد اين مساله آگاه كنند و به آنان بگويند كه ممكن است بلوغ، روند طبيعي نداشته باشد و كودكان‌شان زودتر به بلوغ برسند و آمادگي برخورد با اين مسائل را داشته باشند. در صورت درمان مناسب و به موقع، علايم و رشد قدي به‌صورت طبيعي خواهد بود. درمان قبل از سن استخواني ۱۲ سال براي دختران و ۱۳ سال براي پسران، بايد شروع گردد .بلوغ زودرس دربيشتر موارد، نقطه توقف رشد است. بنابراین با کاهش اندازه استخوان‌ها و کوتاهی قد همراه است. کودکانی که دچار بلوغ زودرس می شوند، مدت زمان بیشتری در معرض اثرات هورمون‌ها قرار می گیرند. بنابراین خطر بروز سرطان های وابسته به هورمون، دور از ذهن نیست. آنچه مسلم است کودکانی که دچار بلوغ زودرس می شوند، با مشکلات بیشتری مواجه خواهند شد چون بلوغ، روی شرایط روانی آن‌ها نیز تاثیر منفی دارد. لازم است که وزن کودک در طول دوره رشد به دقت تحت نظر گرفته شود. کودکان بايد تشویق به فعالیت و ورزش شوند تا از بروز اضافه وزن پیشگیری شود. آگاهی و اطلاعات والدین و همراهی خانواده در پیشگیری و مقابله با بلوغ زودرس از اهمیت بالایی برخوردار است.

چه بايد كرد؟

هنگامی که بلوغ زودتر اتفاق می افتد جهش رشدی کودک نیز زودتر شروع شده و تا هنگامی که بلوغ کامل شود نسبت به دیگر کودکان بلندقدتر به نظر می رسد اما با کامل شدن مراحل بلوغ که گاهی خیلی سریع اتفاق می افتد، صفحات رشد نیز بسته می شوند. در نتیجه کودکانی که زودتر به بلوغ رسیده اند معمولا در بزرگسالی کوتاه قد تر هستند. کودکان با بلوغ زودرس، از لحاظ جسمانی با همسالان خود هماهنگی ندارند. به همین جهت اغلب مضطرب هستند واعتماد به نفس ندارند. این تفاوت جسمانی می تواند در مدرسه و اجتماع مشکلاتی را برای آن ها فراهم آورد. این گونه کودکان گاهی به دلیل تفاوت های جسمانی از طرف دوستان طرد شده، به تنهایی و گوشه گیری محکوم می شوند. این تغییرات جسمانی بر خلق و خو و تعامل کودکان با والدین تاثیر گذار است و معمولا با افزایش اختلافات بین والدین و کودکان همراه است.در چنين شرايطي بهتر است پیش از اینکه کودکان از طریق دوستان و افرادی غیر از خانواده به دنبال دسترسی به اینترنت و شبکه های اجتماعی، آن هم بدون هیچ نظارت و محدودیتی باشند، والدین به صورتی مناسب و کنترل شده آن ها را با این موضوع آشنا کنند و خطرات احتمالی استفاده از این تکنولوژی را به او گوشزد کنند. این امر میسر نخواهد بود مگر اینکه خود والدین ابتدا با اینترنت و شبکه های اجتماعی آشنایی کامل داشته باشند و شیوه های مناسب در خصوص آموزش آن به کودکان را برگزینند.