تحولات دلار در تحریم استثنایی+جدول

ارز در ایران با وجود تجربه دو بار یکسان سازی از دهه ۱۳۷۰ تا کنون و با تمامی تاکیدات و اهدافی که برای تک نرخی شدن آن وجود دارد، در حال حاضر چند نرخی است؛ نرخی در بازار آزاد و نرخی در مرکز مبادلات ارزی.

این در حالی است که طی سال‌های گذشته و به ویژه از زمانی که تحریم‌ها علیه ایران شدت گرفت و شبکه بانکی را به طور خاص مورد هدف قرار داد، شرایط بازار ارز تحت تاثیر قرار گرفت چراکه با توجه به محدود شدن روابط بین المللی و روابط کارگزاری بانک ها که به مانند گذشته نبود نقل و انتقال ارز با مشکل مواجه شده و در این جریان بخش قابل توجهی از دارایی های ارزی بیرون از ایران بلوکه و از دسترس خارج شد. در این فضا به هر صورت تامین ارز مورد نیاز بازار با موانعی مواجه و عرضه آن تحت الشعاع قرار گرفت. به هر حال از سال ۱۳۸۶ به بعد تحریم‌ها متفاوت از قبل پیش رفت و حتی بانک مرکزی در تحریم قرار گرفت. سیاست تحمیلی که مقامات بانک مرکزی از آن به عنوان یک تحریم استثنایی یاد می‌کنند و در این دوره تا حدود ۳۲ میلیارد دلار از درآمدهای نفتی و ارزی ایران بلوکه شد.

بررسی وضعیت بازار ارز از سال ۱۳۸۶ تا به کنون از این حکایت دارد که دراین مدت جهش‌های ارزی ثبت شده و دلار دارای نرخ چهاررقمی شده است. دلار از حدود ۹۳۵ تومان در سال ۱۳۸۶ به متوسط نرخ ۳۷۶۷ تومان در دوماهه اول امسال رسیده است.

طبق آمار رسمی بانک مرکزی قیمت دلار از سال ۱۳۸۶ تا سال ۱۳۸۹ در کانال ۹۰۰ تومان باقی مانده، اما در این سال به متوسط نرخ ۱۰۵۰ تومان می‌رسد و قیمت ۱۰۰۰ تومانی را تجربه می‌کند. اما در فاصله سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۱ جهش قیمتی قابل توجهی رخ داده و به ۱۲۰۰ و در ادامه به ۲۶۰۰ تومان به طور متوسط در سال ۱۳۹۱ افزایش می‌یابد، در این محدوده زمانی دلار تا بیش از ۱۴۰۰ تومان رشد کرده است.  

اما در ادامه و تا سال جاری با اینکه نرخ دلار در مواقعی با نوسان همراه بوده اما متوسط سالانه آن تغییری نکرده و در کانال ۳۰۰۰ تومان باقی مانده است. این در حالی است که بعد از لغو تحریم‌ها از اواخر سال ۱۳۹۴ و آزادسازی دارایی های ارزی بلوکه شده ایران، با در دسترس قرار گرفتن این منابع ارزی برای بانک مرکزی و از سویی از سرگیری روابط کارگزاری بانک‌ها، روند نقل و انتقالات ارزی تعدیل شده که خود بر تامین ارز بازار اثرگذار بوده است.

 با این وجود در سال گذشته بود که در نیمه دوم سال بازار به شدت دستخوش نوسان شده و قیمت دلار در فاصله بین آبان تا دی ماه از کانال ۳۶۰۰ به حتی ۴۱۰۰ و ۴۲۰۰ تومان هم وارد شد. اما در ادامه و با متعادل شدن شرایط و کاهش اثر عوامل اثرگذار همچون افزایش تقاضای فصلی، کاهش عرضه ارز پتروشیمی ها و زمان تسویه حساب‌های خارجی شرایط بازار نیز تغییر کرده و قیمت‌ها در روندی معکوس تا کانال ۳۷۰۰ عقب نشینی کرده است.

به هر صورت در حال حاضر با توجه به دو نرخ ۳۷۶۰ تومان بازار آزاد و ۳۲۵۰ تومان مرکز مبادلات ارزی، اختلاف قیمتی حدود ۵۱۰ تومان وجود دارد که رفع این اختلاف منوط به یکسان‌سازی نرخ ارز است. سیاستی که با وجود آماده سازی اغلب پیش نیازهای از جمله لغو تحرمی و از سرگیری روابط کارگزاری بانک‌ها به منظور تامین ارز مورد نیاز بازار، بانک مرکزی همچنان تاکید دارد تا زمانی که از اجرای یکسان سازی پایدار مطمعن نباشد در مورد آن اقدام نخواهد کرد.

متوسط قیمت دلار  در سال‌های اخیر