قانونی كه سيگاري‌ها دود مي‌كنند!

باشگاه پرسپولیس به دلیل استعمال دخانیات توسط هوادارانش در دیدار با الریان قطر، سه هزار دلار جریمه شد! این جریمه در حالی از سوی کمیته انضباطی کنفدراسیون فوتبال آسیا برای باشگاه پرسپولیس در نظر گرفته شده که قانون منع استعمال دخانیات در اماکن عمومی ایران سال‌هاست که تصویب شده اما اجرا نمی شود. یعنی خارجی ها ما را به دلیل زیر پا گذاشتن این قانون جریمه می کنند اما خودمان اصراری بر اجرای آن نداریم. در بسیاری از اماکن عمومی نظیر سینما و مترو و اتوبوس و رستوران یا حتی فروشگاه‌ها ، علامت منع استفاده از سیگار به صورت چشمگیر نصب شده اما بارها پیش آمده که با استشمام بوی سیگار و به سرفه افتادن، به اطراف نگاه کرده ایم و دیده ایم شخصی با بی خیالی سیگار بین انگشتانش گرفته و توجهی به سایرین ندارد. در حالی که در آن مکان به طور حتم بیمار مبتلا به ناراحتی قلبی، خانم باردار، کودک، شخص مبتلا به آسم و حساسیت و غیره وجود دارد و اگر نيز نباشد، افراد عادی حق دارند که دل‌شان نخواهد در اماکن عمومی چنین بویی استشمام کنند. وقتی به افراد تذکر می دهی که جای دیگری از دود استفاده کنند، ناراحت می شوند. برخی لجبازی می کنند و ادامه می دهند، عده ای خاموش می کنند و غر می زنند و برای گروهی دیگر نيز ممکن است کار به درگیری لفظی یا فیزیکی بکشد و در پايان همه با اعتراض بيان می‌کنند که آزاد هستند این کار را انجام دهند. در حالی که در بیشتر کشورهای دنیا استعمال دخانیات در اماکن عمومی جرم است و با جریمه همراه است. ایران از معدود کشورهایی است که این قانون در آن چنان از اجرا بازمانده که با وجود گذشتن سال ها از تصویب آن، مردم هنوز نيز سیگار کشیدن در فضای عمومی را حق مسلم خود می دانند.

عدم اجرای قانون، بعد از 19 سال!

آيين نامه « ممنوعيت استعمال و عرضه سيگار و ساير مواد دخاني در اماكن عمومي » در سال 1376 بنا به پیشنهاد وزارت بهداشت و درمان کشور توسط هیات وزیران تصویب شد.

بر اساس این آیین نامه به منظور حفظ حقوق افراد جامعه و تامين سلامت آن‌ها در برابر زيان‌ها و بيماري‌هاي ناشي از استعمال دخانيات ، عرضه و استعمال هر نوع سيگار و ساير مواد دخاني در اماكن عمومي مسقف به هر نحو ممنوع است، همچنین شركت دخانيات ايران موظف است هشدارهاي لازم مربوط به مضرات سيگار را روي بسته‌هاي سيگار اعلام كند. اما تنها چیزی که این روزها شاهد آن هستیم، درج تصویری از ریه‌های آسیب دیده روی پاکت های سیگار است! تا به حال شنیده اید که شخصی به خاطر مصرف سیگار و قلیان در مکانی مسقف، مجرم شناخته و جریمه شده باشد؟ شاید این اتفاق افتاده اما به طور حتم به ندرت. این‌گونه نبوده که مردم بدانند قانون سفت و سختی در این خصوص وجود دارد یا جایی شنیده شده باشد که فلان شخص به خاطر سیگارکشیدن جریمه شده‌است. «محمدرضا‌مسجدی» رییس جمعیت مبارزه با دخانیات، شهریور سال گذشته اعلام کرد که این قانون با گذشت سال ها هنوز در کشور به صورت کامل اجرایی نشده است و خبر داد که این مصوبه به منظور حفظ حقوق شهروندی و تامین سلامت آن‌ها، از مهرسال 95 به‌طور کامل اجرایی می‌شود. همچنین مصرف دخانیات در اماکن عمومی یا وسایل نقلیه عمومی موجب حکم به جزای نقدی از 50 هزار تا 100 هزار ریال است که هیات دولت می‌تواند حداقل و حداکثر جزای نقدی مقرر در این قانون را هر سه سال یک بار بر اساس نرخ رسمی تورم تعدیل کند. اما گویا این مهر ، هنوز با گذشت 19 سال از راه نرسیده و هنوز نيز دولت علاقه ای به اجرای این قانون ندارد و به گفته کارشناسان، حتی به چشم یک منبع درآمد نيز به آن نگاه نمی کند. واقعیت این است که از زمان تصویب آیین‌نامه ممنوعیت استعمال هر نوع سیگار و سایر مواد دخانی در اماکن عمومی مسقف، اجرای آن در امکان عمومی مغفول مانده و نظارتی بر اجرای دقیق و عملی وجود نداشته است.

سیگاری ها، فضای مخصوص ندارند

درست است که سیگار کشیدن عادتی نامناسب و آسیب‌رسان به سلامت شخص و جامعه است و همه حق دارند به افرادی که در فضای عمومی این کار را انجام می دهند، اعتراض کنند اما نباید از یاد برد که افراد سیگاری نیز جزو شهروندان این جامعه هستند و برای مصرف یا عدم مصرف دخانیات حق انتخاب دارند. شاید یکی از دلایلی که قانون منع استعمال دخانیات هنوز در کشور اجرا نشده، این باشد که مردم زیر بار اجرای آن نمی روند. بيش از 20میلیون نفر در ایران سیگاری هستند و آمارها حکایت از این دارد که سالانه 30هزار میلیارد تومان از جیب ایرانیان صرف خرید سیگار می شود. 20میلیون نفر تعداد انگشت شماری نیست که بتوان به راحتی آن را کنترل کرد. بسیاری از این افراد ناگهان هوس می کنند سیگار آتش بزنند و اگر برخوردی ببینند بدتر لجاجت می کنند، اگر نيز برخوردی نبینند، این کار را حق مسلم خود می‌دانند. شاید جای در نظرگرفتن یک جایگزین برای اماکن عمومی در قانون منع استعمال دخانیات خالی باشد. برای مثال در نظر گرفتن اماکنی خاص برای افراد سیگاری که نه دیگران را آزار دهند نه اماکن عمومی را آلوده کنند، کار سختی نیست، با این حال انجام نشده و ترجیح داده شده که چشم به اجرای قانون بسته شود؛ چرا که کنترل جمعیت بزرگ سیگاری کشور آسان نیست. در این خصوص «غلامرضا حیدری» ، ريیس مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات با اشاره به اینکه 14درصد از ایرانی‌ها مصرف‌کننده دخانیات هستند، خبر داده که از این تعداد 12 درصد سیگار مصرف می کنند، همچنین 10.5درصد از آن‌ها روزانه به طور میانگین 13 نخ سیگار مصرف می‌کنند. به گفته حیدری، سالانه رقمی نزدیک به 65 میلیارد نخ سیگار در کشور به فروش می رسد. همچنین 20 تا 25درصد ایرانیان تجربه مصرف قلیان را دارند و حتی فرزندان در حضور خانواده‌هایشان اقدام به استعمال آن می کنند. حال آنکه مصرف قلیان به مراتب از مصرف سیگار خطرناک تر است. با هر پک سیگار، 30سی سی دود وارد ریه ها می شود اما با هر پک به قلیان چیزی در حدود 400سی سی دود به ریه ها وارد می شود.به گفته حیدری، مصرف قلیان در بین افراد ۱۳ تا ۱۵ سال رشد دو برابری داشته و این رشد در بین دختران 5/2 برابر بوده است.

خواب طولانی مسئولان

به گفته کارشناسان در سال های اخیر، آمار فوت‌شدگان براثر سیگار و قلیان چندین برابر کشته‌شدگان حوادث راهنمایی و رانندگی بوده است، اما مسئولان همچنان پاسخی برای چرایی عدم اجرای قانون منع استعمال دخانیات در اماکن عمومی بعد از 19 سال ندارند. با آن‌ها که صحبت می کنی، سعی می کنند توپ تقصیر را به زمین مردم بیندازند و مرتب می گویند که مشارکت افکار عمومی مهم است و افکارعمومی باید جلوی استعمال دخانیات در اماکن عمومی بایستد. اما آنچه از صحبت‌ها پیداست اینکه تاکنون عزمی برای اجرای این قانون وجود نداشته است. در این راستا محمد حسین قربانی، نایب رییس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در گفت و گو با «قانون» می گوید که در ایران بسیاری از قوانین برای اجرا با مشکلات عدیده‌اي مواجه هستند و در بيشتر موارد قدرت لابی‌های خارج از حاکمیت، قوانین را از اجرا باز می دارد. قربانی در پاسخ به اینکه لابی‌های خارج از حاکمیت مخالف ایجاد فضای مخصوص در شهر برای افراد سیگاری هستند، گفت:« ما کشور پیشرفته ای نیستیم و اراده قوی و همچنین منابع‌مالی برای ایجاد چنین فضاهایی در ایران وجود ندارد؛ مضاف بر اینکه مردم نيز در این زمینه همکاری نمی کنند. قدرت افکار عمومی می توانست بر اجرای این قانون موثر باشد». وی در پاسخ به اینکه یعنی مسئولان در این 19 سال به امید تاثیر افکار عمومی نشسته اند، گفت:« حتما بستر اجرای این قانون فراهم نبوده و دولت توان انجام آن را نداشته است». پاسخ دیگری براي آن وجود ندارد؛ این یعنی که مسئولان این موضوع را جدی نمی گیرند و امروز و فردا کردن‌ها برای عملی کردن قوانین وعده ای بیش نیست و آنچه در پايان عاید می شود، بی توجهی است؛ بی‌توجهی‌هایی از قبیل اجرایی نشدن 19ساله قانون عدم استعمال دخانیات در اماکن عمومی. حال مانع هر چه که باشد، 19 سال زمان برای برطرف‌کردن آن کافی نبوده است؟