چه مشاغلی در ایران وجود ندارد؟

اگر بخواهیم تعداد شغل‌های کشورمان را بشماریم به تعداد زیادی برنمی‌خوریم. به طور خاص در فرهنگ کشور شغل مترادف با استخدام در یک نهاد دولتی است. این در حالی است که با تغییر فضای کسب و کار در جهان تنوع شغلی افزایش پیدا کرده است. تنوعی که در کشور ما تقریباً نادیده گرفته شده است. شاید به تعداد انگشت های دست بتوان ایده های خلاقانه مبتنی با تغییر شرایط کسب و کار و تکنولوژی در کشور را برشمرد. تاکسی های اینترنتی و یا خرید و فروش کالا ها در فضای وب از این دسته مشاغل هستند. اما موضوع تنها به همین جا ختم نمی‌شود در حوزه های مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی می توان به دسته بندی شغل های جدید پرداخت. حتی تغییرات سیاسی مانند برجام می تواند به شکل گیری مشاغلی مانند بازاریابی های بین المللی منجر شود.

هرچند مسولان دولت یازدهم بارها اعلام کرده اند که با گسترش اینترنت و شبکه های اجتماعی سعی در ایجاد شغل حتی در روستاها دارند اما شاید لازم باشد در دولت دوازدهم به طور تخصصی و گسترده شغل های جدید پایش و به متخصصان آن معرفی شود.

با نگاهی به مشاغل جدید و پر در آمد امروز در می یابیم که بسیاری از شغل ها به نوعی با تکنولوژی ها نوین در ارتباط هستند. مارکتینگ و بازاریابی اینترنتی برای کالاها از جمله آن ها هستند. تغییرات زندگی‌های امروز سبب شده دسته‌ای از شغل‌ها حذف و دسته‌ای دیگر متناسب با نیازهای امروز جامعه ظهور پیدا کند. در ایران نیز شغل های خانگی می توانند به عنوان منابع در آمدی برای خانوارها به حساب آیند. در لیست مشاغل خانگی مجاز و قابل انجام در منازل، 120 رشته صنایع دستی وجود دارد. بخش تولیدی شامل کشاورزی دامپروری و شیلات است که در این زمینه شامل 11 رشته خواهد بود.همچنین در خدمات کشاورزی، دامپروری و شیلات نیز 18رشته شناسایی شد که فعالیت های تولیدی نیز در صنعت 41 رشته را به خود اختصاص داد. کسب و کارهای با گرایش فناوری اطلاعات نیز 17رشته و خدمات هم 7 رشته شغل خانگی را ارائه کرده است. این تعداد البته می تواند به مراتب بیشتر شده و مشاغل در کشور تنها به کارهای تعریف شده و موجود ختم نشود. مینا مهرنوش کارشناس اقتصادی در این خصوص به «ابتکار» می گوید: فرصت های شغلی و انواع شغل هایی که در دنیا وجود دارد با توجه به متغیرهای فضای و کسب و کار در حال تغییر هستند. پیشرفت تکنولوژی باعث می شود که یک سری از شغل ها از بین رفته و مشاغل جدید جایگزین آن شود.

وی می افزاید: «در حوزه های سیاسی ارتباطات یک کشور با سایر نقاط منجر به ایجاد شغل های جدید می شود. در بُعد فرهنگی تغییر در فرهنگ ها و خرده فرهنگ ها در کشورها باعث ایجاد شغل می شود. برای مثال در کشور ما با ورود تکنولوژی تپسی و اسنپ شکل گرفته است.»

شغل هایی که در ایران نیست؟

مهرنوش در ادامه می گوید: در حوزه های دیجیتال مارکتینگ و یا بازاریابی دیجیتالی کشور شدیداً به کارشناس در این حوزه نیاز دارد. ظهور یک شبکه اجتماعی به نام تلگرام منجر به ایجاد نیازهایی مانند کارشناس ربات نویسی شده است که ما در این بخش کمبود داریم. در حوزه فرهنگی بخاطر حضور خانم ها در محل کار و اینکه خانم ها توانستند در عرصه های اجتماعی حضور پیدا کنند نیازمند شغل های جدید مانند نگهدارنده بچه هستیم که در بسیاری از نقاط جهان مرسوم است.
وی تصریح می کند: در کشور ما خدمات کارگری و آشپزخانه ها وجود دارد اما تخصصی در موضوع نگهداری بچه نداریم تا به عنوان یک شغل تعریف شود. در حوزه سیاسی به وجود آمدن برجام می تواند در ایجاد شغل موثر باشد. برداشته شدن تحریم ها و ارتباط بیشتر جهانی می تواند شغلی به نام بازاریابی بین المللی را به وجود آورد که متاسفانه افرادی در علم بازرگانی و بازاریابی در سطح بین المللی نداریم.

این کارشناس اقتصادی اظهار می کند: بنابراین انواع شاخص‌هایی که می تواند در تغییر فضای کسب و کار موثر باشد منجر به ایجاد شغل های تازه ای می شود. به همین دلیل به طور مرتب باید این فضا ها شناخته و معرفی شود. دولت و حاکمیت می‌توانند این زمینه ها را شناسایی کنند. وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی می تواند زمینه هایی که در فضای شغلی کنونی قابلیت ظهور دارند را شناسایی و معرفی کند. ضمن اینکه باید تعاریف تخصصی شغلی به سمت دانشگاه ها هدایت شود و متخصصین دانشگاهی بنا به تغییرات فضای کسب و کار هدایت شوند.
وی یادآور می شود: از طرف دیگر فرهنگ سازی در بخش خصوصی نیز می تواند در حرکت به سمت مشاغل جدید موثر باشد. یعنی افراد بتوانند با تغییراتی که در فضای کسب و کار ایجاد می شود خلاقیت در ایجاد شغل داشته باشند.

حدود 2 میلیون شغل بی متصدی

اکثر جوانان بعد از فارغ التحصیل شدن از رشته دانشگاهی و ارسال رزومه به شرکت های مختلف و مصاحبه های متعدد، هیچ جا مشغول به کار نمی شوند. شاید باورتان نشود اما در کنار تعداد افراد بیکاری که سر به فلک کشیده است، تعدادی مشاغل در کشور وجود دارد که به دنبال نیروی کار هستند اما این شغل ها به خاطر نداشتن طرفدار، خالی از منابع انسانی مانده اند!

پیش از این علی ربیعی وزیر کار اشاره کرده بود که یک سری از مشاغل بدون متصدی، شغل ‌های سخت و فیزیکی هستند که خریداری ندارند. به همین دلیل ربیعی به صراحت بیان کرده بود: «نیازمند تغییر تیپولوژی نیروی کار هستیم»

پس از او رئیس دانشگاه جامع علمی-کاربردی حتی رقم را بیشتر اعلام کرد! عبدالرسول پورعباس آمار این مشاغل را 2.5 میلیون نفر ذکر کرد. دلیل این رئیس دانشگاه برای طرفدار نداشتن این شغل ها نداشتن مهارت متقاضیان بوده است.

نکته قابل توجه تعداد کل بیکاران کشور است. در حالی حدود دو میلیون و 300 هزار بیکار در اقتصاد ایران وجود دارد که طبق آمارهای برخی مسوولان به همین میزان نیز فرصت شغلی در کشور وجود دارد که متصدی ندارند. طبق آخرین آمار اعلامی از سوی مرکز آمار ایران در حال حاضر حدود دو میلیون و 300 هزار بیکار در کشور وجود دارد. بیکارانی که به دلیل نداشتن مهارت یا نبودن فرصت‌های شغلی نتوانسته‌اند مشغول به کار شوند.

از این میزان بیش از یک میلیون و 600 هزار نفر مرد و حدود 700 هزار نفر زن هستند. همچنین یک میلیون و 800 هزار نفر در بخش شهری و 500 هزار نفر دیگر در بخش روستایی کشور هستند.
موضوع قابل توجه دیگر این است که از این دو میلیون و 300 هزار نفر، 700 هزار نفر آنها جوانان 15 تا 24 سال و حدود 800 هزار نفر دیگر آنان جوانان 24 تا 29 سال هستند.