هر آنچه درباره استاندارد حلال باید بدانیم

دین اسلام به عنوان آخرین و کامل ترین رسالت الهی، با تأسیس نظام مستقل اندیشگی در صحنه حیات انسانی ظاهر شد و با فرهنگی بالنده، نظامی نوین در عرصه زندگی فکری و اجتماعی انسان ها پدید آورد و امروز دین برگزیده یک سوم مردم جهان است.

همانگونه که اسلام برای اداره زندگی اجتماعی انسان در حوزه سیاسی و اقتصادی و اعتقادی دارای برنامه است در حوزه فردی نیز برنامه های متعددی را تبیین کرده که آن رعایت معیار "حلال" در همه زمینه ها است.

با توجه به اهمیت موضوع حلال در کشورمان ،گفت و گویی با غلامرضا امینی، مدیرکل دفتر نظارت بر استاندارد صنایع غذایی، آرایشی، بهداشتی و حلال برای تشریح اقدامات و برنامه های مربوط به استاندارد حلال در سازمان ملی استاندارد ایران گفت و گو کردیم.

متن گفت و گو را در ادامه می خوانید.

* استاندارد حلال چیست ؟
حلال، یک واژة عربی است و"به چیزی که مجاز است و چیزی که پذیرفته است گفته می شود" و به عبارتی، چیزی که برای مسلمانان مجاز است.
حلال به عنوان یک استاندارد جهانی، معیاری از کیفیت غذای سالم و بهداشتی در جهان، عاملی برای توسعه مبادلات محصولات و صنایع غذایی در بین کشورهای اسلامی و غیر اسلامی است. رعایت استانداردهای حلال به ویژه برای واردات محصولات به کشورهای اسلامی و مصرف جوامع مسلمان در کشورهای غیر اسلامی ضروری است، لذا در این راه، وظیفه حکومت های اسلامی است که با تدوین استانداردهای لازم، توسعه این نوع از تجارت را هموار کنند که این موضوع نیازمند، تدوین دستورالعمل های اختصاصی، آئین نامه ها و دستورهای شفاف خواهد بود.

*  ضرورت تدوین استانداردجهانی حلال چیست ؟
در سال 1997 برای اولین بار در سطح بین المللی استاندارد غذای حلال مطرح و در سال 2004 استاندارد غذای حلال تدوین شد که متأسفانه در استانداردهای حلال تهیه شده در سطح بین المللی، قوانین شریعت اسلام براساس مشترکات مذاهب نبود. به طور مثال تدوین استاندارد کدکس بین المللی "راهنمای کلی برای استفاده از عنوان حلال" براساس راهنمای دپارتمان توسعه اسلامی مالزی که تنها براساس مذهب شافعی بوده تهیه شده است. لذا تدوین استاندارد جامع که براساس مشترکات تمام مذاهب می باشد، ضروری است.

*  حوزه‌های محصولات حلال شامل چه بخشهایی است ؟
حوزه صنعت حلال به دو بخش محصولات و خدمات تقسیم می شود. بخش محصولات خود به دو زیربخش مواد غذایی و غیرغذا که شامل مواد آرایشی و دارویی، چرم و غیره و خدمات شامل بانکداری، توریسم، رسانه و سرگرمی می شود.
اگرچه هم اکنون فقط استاندارد غذای حلال توسط OIC/SMIIC (سازمان همکاری اسلامی/موسسه استانداردها و اندازه شناسی کشورهای اسلامی) در اکتبر ۲۰۱۰ در استانبول ترکیه تدوین شده است، ولی این سازمان مبادرت به تهیه پیش نویس سایر استانداردها برای پاسخ به تقاضای بازار جهانی در تحقق استانداردهای جهانی حلال و تجارت محصولات حلال کرده است.
 
«  استاندارد حلال منطبق با الزامات مذهب فقه جعفری (ع) »

*  سازمان ملی استاندارد ایران در این زمینه چه اقداماتی داشته است؟
استاندارد ملی ایران با موضوع غذای حلال - راهنمای عمومی به شماره ISIRI12000 در مهر ماه سال 1388 به منظور گنجاندن مولفه شرعی در استاندارد فرآورده های غذایی تدوین و مورد تصویب قرار گرفت.
هدف از تدوین این استاندارد تعیین الزامات و ویژگی های پایه برای انطباق مواد اولیه و فرآورده های غذایی، در هر مرحله از زنجیره غذایی با احکام و قوانین اسلام، منطبق با الزامات مذهب فقه جعفری علیه السلام است.

*  تاکنون چند استاندارد ملی و بین المللی در زمینه غذای حلال تدوین شده است؟
علاوه بر تدوین استاندارد ملی ایران به شماره 12000: غذای حلال – راهنمای عمومی هم چنین 3  استاندارد ملی در خصوص حلال به شرح ذیل تدوین شده است:

    استاندارد ملی ایران به شماره 19116، سال 1394: راهنما برای نهاد تائید صلاحیت – تائید کننده صلاحیت نهادهای گواهی کننده حلال
    استاندارد ملی ایران به شماره 19529، سال 1394: راهنما برای نهادهای گواهی کننده حلال
    استاندارد ملی ایران به شماره 19933، سال 1394: گردشگری حلال – الزامات

و هم چنین 3  استاندارد بین المللی در زمینه غذای حلال تدوین شده است:
1- OIC/SMIIC 1: 2017, GENERAL REQUIREMENT FOR HALAL FOOD
غذای حلال – راهنمای عمومی
2- OIC/SMIIC 2: 2017, REQUIREMENTSFOR BODIES PROVIDING HALAL CERTIFICATION
الزامات برای  نهادهای گواهی کننده حلال
3- OIC/SMIIC 3: 2017, REQUIREMENTS FOR THE HALAL ACCREDITATION BODy ACCREDITING HALAL CONFORMİTY ASSESSMENT BODİES
الزامات تایید کننده صلاحیت نهادهای گواهی کننده حلال
 
*   این استاندارد به چه موضوعاتی می پردازد؟
استاندارد ملی ایران به شماره 19116، سال 1394: راهنما برای نهاد تائید صلاحیت – تائید کننده صلاحیت نهادهای گواهی کننده حلال که برگردان از استاندارد بین المللی OIC/SMIIC 3: 2017, REQUIREMENTS FOR THE HALAL ACCREDITATION BODy ACCREDITING HALAL CONFORMİTY ASSESSMENT BODİES است و هدف از تدوین این استاندارد تعیین روش­های اجرایی و راهنمای کلی برای نهادهای تائید صلاحیت حلال است که به ارزیابی و تائید صلاحیت نهادهای گواهی کننده حلال می‌پردازند.

استاندارد ملی ایران به شماره 19529، سال 1394: راهنما برای نهادهای گواهی کننده حلال که برگردان از استاندارد بین المللی OIC/SMIIC 2: 2017, REQUIREMENTSFOR BODIES PROVIDING HALAL CERTIFICATION  می باشد و هدف از تدوین این استاندارد، تعیین قوانین و الزاماتی است که نهاد­های گواهی کننده حلال باید برآورده نموده و برای اجرای فعالیت­های گواهی کردن حلال مشخص نمایند.

استاندارد ملی ایران به شماره 19933، سال 1394: گردشگری حلال – الزامات که هدف از تدوین این استاندارد، تعیین الزامات و ویژگی های پایه برای گردشگری حلال، منطبق بر آموزه های شریعت مقدس اسلام و الگوهای کارکردی و فعالیتی آن در هر مرحله از روند گردشگری برطبق تعاریف و کلیات مطرح شده در این استاندارد می باشد به نحوی که فرآیند و فعالیت مربوط منطبق با احکام و قوانین اسلام، منطبق با الزامات مذهب مبین فقه جعفری (علیه السلام) و نظریات فقهی علمای جهان اسلام می باشد.

*  هدف از اجرای استانداردهای حلال چیست؟

دستیابی به یکنواختی و اندازه گیری آزمون آزمایشگاهی و ایجاد طرح های تایید صلاحیت به منظور تسریع تبادل مواد کالاهای تولیدی در جهان اسلام .
 
« استاندارد حلال و رقابت شدید بین کشورهای مسلمان و غیر مسلمان »
 
*   ارزش اقتصادی بازار حلال چه میزان است ؟

مسلمانان با جمعیتی معادل 1650 میلیون نفر حدود 23% جمعیت جهان را در سال 2012 تشکیل
می دادند که این رقم در سال 2014 بیش از 1700 میلیون نفر می شود و براساس تحقیقات انجام شده با 220 میلیون نفر حدود 4/26% جمعیت جهان را در سال 2030 تشکیل خواهند داد.

بازار غذا با ارزش نزدیک به 1300 میلیارد دلار به تنهایی تقریبا 65 درصد از کل ارزش بازار بخش غذا و شیوه زندگی حلال را تشکیل می دهد و به همین دلیل بازار بخش غذا، مرکز توجه تجارت حلال
می باشد. بازار لباس و مد 266 میلیارد دلار، بازار توریسم 140 میلیارد دلار، بازار رسانه و سرگرمی 185 میلیارد دلار، بازار لوازم آرایشی و مراقبت شخصی 46 میلیارد دلار ، که این موضوع باعث رقابت شدید بین کشورهای مسلمان و غیر مسلمان در جهان شده است.

پیش بینی تجارت غذای حلال برای سال 2019 نشانگر بازار غذا با ارزشی نزدیک به 2537 میلیارد دلار معادل 1/49% افزایش است.
 
« ایران عضو هیات مدیره موسسه استانداردسازی و اندازه شناسی کشورهای اسلامی»
 
*  ضرورت افزایش سطح نقش آفرینی ایران در استاندارد حلال جهان به چه میزان است؟

سازمان ملی استاندارد ایران در راستای انجام وظایف خود از اواخر دهه 80 به شکلی منسجم در تدوین استانداردهای حلال و ایجاد ساختار انطباق در سطح ملی و به­ویژه در سطح کشورهای عضو سازمان همکاری­های اسلامی (OIC) مشارکت نموده تا ضمن تضمین حقوق اولیه هموطنان مسلمان در سطح کشور بتواند از این حقوق بر پایه فقه امام جعفر صادق (علیه السلام) در سطح بین المللی با هدایت فقهی حضرت آیت الله عالمی نماینده محترم ولی فقیه در وزارت جهاد کشاورزی در تدوین استاندارد غذای حلال و ارائه بیش از 120 پیشنهاد به سازمان همکاری­های اسلامی (OIC) و توفیق انطباق این استاندارد با فقه جعفری به میزان بیش از 95% - (2009) دفاع نماید.

از مجموع 33 کشور اسلامی تنها 13 کشور عضو هیات مدیره موسسه استانداردسازی و اندازه شناسی کشورهای اسلامی (SMIIC) هستند که ایران نیز عضو هیات مدیره این موسسه است.
 
*  همکاری و همراهی سایر دستگاه های مرتبط در خصوص استاندارد حلال ایران به چه صورت است؟

در خصوص صدور پروانه کاربرد نشان حلال با همکاری نماینده ولی فقیه در وزارت جهاد کشاورزی دستورالعمل صدور، تجدید، تعلیق، رفع تعلیق و ابطال پروانه کاربرد نشان حلال تصویب و منجر به صدور پروانه نشان حلال در سطح کشور شد.

در اجرای تصویب نامه هیات وزیران و تشکیل شورای سیاستگذاری و راهبری تجارت کالاها و خدمات که با ریاست وزیر صنعت، معدن و تجارت ، دبیری رییس سازمان ملی استاندارد ایران و  همکاری و همراهی سایر دستگاه های مرتبط از جمله نماینده ولی فقیه در وزارت جهاد کشاورزی، وزیر جهاد کشاورزی، وزیر امور خارجه، وزیر امور اقتصادی و دارایی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، رییس سازمان برنامه و بودجه کشور، رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، معاون علمی و فناوری رییس جمهور، رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ج.ا. ایران،  اقدام به تشکیل کمیته های تخصصی استاندارد سازی، فقهی، تجارت، دانش و فن آوری های مرتبط با کالاها و خدمات حلال و تهیه و تصویب دستورالعمل اجرایی و آئین کار اجرایی کمیته های تخصصی شد که تمامی اقدامات کلان و سیاست گذاری در حوزه حلال کشور در این شورا مورد بحث و تبادل نظر قرار می گیرد.

 «سازمان ملی استاندارد ایران به عنوان تنها متولی ارائه پروانه نشان حلال در کشور»

*   متولی ارایه پروانه نشان حلال در کشور کیست؟

در صورت تائید تبصره 2 بند یک ماده 7 قانون سازمان ملی استاندارد ایران توسط شورای نگهبان، سازمان ملی استاندارد ایران به عنوان تنها متولی ارائه پروانه نشان حلال در کشور خواهد بود.
براساس اصلاح صورت گرفته در این تبصره سازمان ملی استاندارد ایران به عنوان تنها مرجع رسمی اعطای نشان حلال موظف است به منظور حصول اطمینان از انطباق استانداردهای حلال با موازین فقه اسلامی و نظارت بر اجرای آن یک فقیه مجتهد صاحب نظر در مسائل حلال به شورای نگهبان پیشنهاد و پس از تائید فقهای شورای نگهبان با حکم رئیس سازمان برای 4 سال منصوب نماید. این حکم برای دوره های بعدی قابل تمدید است. حکم این ماده نافی اختیارات و نظرات فقهای شورای نگبهان در اصل چهارم قانون اساسی نیست. در مورد ذبح و صید حلال رعایت ماده 6 قانون نظارت شرعی بر ذبح و صید مصوب 14 اسفند 1387 الزامی است.
 
*   استاندارد حلال در آینده چه تاثیری در صنعت و اقتصاد کشور ما خواهد داشت؟

برنامه ای حساب شده برای تولید و صادرات فرآورده های حلال کشور و ایجاد زیرساخت کیفی ملی تضمین حلیت محصولات تولیدی به ویژه مواد غذایی برای امت شریف کشور می تواند جمهوری اسلامی ایران را به یکی از مراکز اصلی تولید محصولات حلال به ویژه مواد غذایی با کیفیت برتر تبدیل نموده و مسیر حرکت صادرات صنایع حلال کشور را برای سالهای آتی مشخص نماید.
بطوریکه ایران رتبه نخست تجارت حلال تا سال 1414 را در سطح کشورهای منطقه و قرار گرفتن در بین 5 کشور اول عضو سازمان همکاری­های اسلامی (OIC) را کسب کند.

امید است با اجرای فعالیت های استانداردهای حلال کشور جمهوری اسلامی ایران بتواند سهم قابل توجهی از این تجارت را از طریق صادرات غیرنفتی به خود اختصاص دهد.