مرگبارترین آتشفشان‌های جهان کدامند؟

 فوران آتشفشان اتنا به تازگی برای چند نفر از خبرنگاران شبکه بی بی سی که مشغول تصویربرداری از این پدیده طبیعی بودند، دردسرساز شد، تصاویری که از این حادثه ثبت شده خیره کننده و نشان‌دهنده عوارض مخربی است که آتشفشان‌ها می‌توانند برای انسان و جوامع داشته‌باشند.

از سال ۱۶۰۰ تا به امروز ۲۷۸ هزار و ۸۸۰ انسان به واسطه فعالیت‌های آتشفشانی جان خود را از دست داده‌اند، و بسیاری از این مرگ و میرها به واسطه فوران اصلی آتشفشان رخ داده‌است. برای مثال در پی فوران آتشفشان تامبورا در اندونزی در سال ۱۸۱۵ جان بیش از ۹۲ هزار نفر در اثر گرسنگی از دست رفت و سونامی ناشی از فوران آتشفشانی در فوران سال ۱۸۸۳ کوه کراکاتوآ جان ۳۶ هزار نفر را گرفت.

از دهه ۱۹۸۰ تاکنون مرگ و میرهای ناشی از فوران‌های آتشفشانی محدود‌تر شده‌اند، اما این به دلیل افزایش آمادگی در برابر فوران‌های آتشفشانی یا افزایش سرمایه‌گذاری در بخش مدیریت بحران نیست، بلکه تنها عامل دخیل در این کاهش آماری، شانس است. مطالعات نشان داده‌اند فعالیت‌های آتشفشانی از آغاز قرن بیست و یکم تاکنون به‌هیچ‌وجه کاهش نیافته‌اند، تنها در اطراف مناطق پرجمهیت رخ نداده‌اند و درحال حاضر تنها چند آتشفشان در جهان وجود دارند که فوران آنها می‌تواند برای انسان‌ها مرگبار و ویرانگر باشد.

آتشفشان وزوو در ایتالیا
این آتشفشان که مشهورترین فوران آن به سال ۷۹ پس از میلاد باز می‌گردد، فورانی که منجر به ویرانی شهر پمپی و هرکولانیوم شد، هنوز خطری بالقوه به شمار می‌رود که سایه آن برسر شهر ناپل ایتالیا و مناطق اطراف این شهر افتاده‌است،‌مناطقی که جمعیت کلی آنها بیش از سه میلیون نفر است. فوران‌های این آتشفشان معمولا بسیار شدید و با پرتاب توده‌هایی بزرگ از گاز و خاکستر به ارتفاعی بیش از ارتفاع پرواز هواپیماهای تجاری همراه بوده‌ است.

اگر وزوو در عصر کنونی فوارن کند، قاعدتا جمعیتی که در اطراف آن زندگی می‌کنند باید مدتها پیش به واسطه زلزله‌های اخطار‌دهنده پیش از فوران این منطقه را تخلیه کرده باشند، اما افرادی که باقی مانده‌اند به سرعت در زیر بارانی از تکه‌های سنگ مدفون خواهند شد. ابرهای خفه کننده از گاز و غبار از شیارهای کوه به پایین جاری خواهند شد و هرچه در سر راه آنها باشد را نابود خواهند کرد. چنین جریانی از گاز-غبار می‌تواند ده‌ها کیلومتر مسافت را طی کرده و احتمالا ناپل را به پمپی مدرن تبدیل خواهد کرد.

آتشفشان نیراگونگو در جمهوری دموکرات کنگو
این آتشفشان مرکز آفریقا طی دهه‌های گذشته چندین‌بار فوران کرده‌ است و اگرچه فوران‌های این کوه لزوما انفجاری نبوده‌است، اما شکلی روان و خطرناک از جریان گدازه را ایجاد کرده‌ است. این گدازه‌ها پس از بیرون آمدن از دهانه آتشفشان به سرعت روان شده و می‌توانند بدون کوچکترین اخطاری، مناطق سر راه خود را نابود کنند.

در سال ۲۰۰۲ دریاچه گدازه این آتشفشان دچار نشت شد و رودی از گدازه‌ها با سرعت ۶۰ کیلومتر بر ساعت به سمت شهر گوما جاری شد و بخش‌هایی از آن را تا عمق دو متر در خود فروبرد. خوشبختانه پیش از آغاز این روند به شهروندان اخطار داده شده‌بود و ۳۰۰ هزار نفر از جمعیت این منطقه تخلیه شده‌بودند.

آتشفشان پوپوکاتپل در مکزیک
این آتشفشان در ۷۰ کیلومتری جنوب غرب یکی از بزرگترین شهر‌های جهان،‌مکزیکو سیتی واقع شده‌است که ۲۰ میلیون انسان در آن سکونت دارند. آتشفشان پوپو معمولا فعال است و جدید‌ترین فعالیت آن نیز در سال ۲۰۱۶ رخ داد که توده‌ای از خاکستر را تا ارتفاع پنج کیلومتری به هوا فرستاد. در دوران اخیر فعالیت‌های این آتشفشان به پرتاب توده‌ای خاکستر به آسمان محدود بوده‌است اما این توده‌ها سرتاسر کوهستان‌های اطراف را می‌پوشانند و این به آن معنی است که ترکیب آنها با آب جریانی بزرگ از گل را به وجود می‌آورد که با سرعتی بالا جاری شده و تا کیلومترها مسیر را می‌پیمایند.

این پدیده که به گل‌رود شهرت دارد، می‌تواند به شدت مرگبار باشد،‌چنانچه در فاجعه نوادا دل روز در سال ۱۹۸۵ این پدیده در شهر آرمروی کلمبیا جان ۲۶ هزار نفر را گرفت. این گل‌رود توسط آتشفشانی ایجاد شده‌بود که با شهر ۶۰ کیلومتر فاصله داشت.

آتشفشان کراکاتوآ در اندونزی
یکی از بدنام‌ترین آتشفشان‌های تاریخ که به صورت غیر مستقیم منجر به مرگ ۳۶ هزار انسان شده‌است. فوران سال ۱۸۸۶ این آتشفشان سونامی وسیعی ایجاد کرد که منجر به این فاجعه طبیعی شد،‌انرژی آزاد شده از این فوران ۱۳ هزار برابر بیشتر از انرژی بمب‌های اتمی هیروشیما بوده‌است. این انفجار کل جزیره آتشفشانی را تخریب کرد اما طی ۵۰ سال بعد به جای آن جزیره‌ای جدید شکل‌گرفت.

این جزیره جدید آناک کراکاتائو نام دارد و از دهه ۱۹۲۰ تاکنون رشد قابل توجهی کرده و امروزه ارتفاع آن به ۳۰۰ متر رسیده‌است. جدید‌ترین فعالیت این آتشفشان در مارس سال ۲۰۱۷ گزارش شده‌است. هنوز کسی نمی‌داند آیا رشد قابل توجه این جزیره به معنی وقوع فاجعه‌ای دیگر در این منطقه‌خواهد بود یا خیر، اما در هر صورت موقعیت این جزیره آتشفشانی که در میان جاوه و سوماترا واقع شده می‌تواند برای زندگی ساکنان این دو جزیره خطرساز باشد.

آتشفشان گانگ‌بای‌شان در چین
اسم این آتشفشان دورافتاده را که در منطقه‌ای کمترشناخته شده از آسیا واقع شده، افراد کمی شنیده‌اند. آخرین فوران این آتشفشان در سال ۱۹۰۳ رخ داده‌ است،‌ با این‌همه داستان‌های ترسناک‌تری از سوابق فوران آن وجود دارد. در سال ۹۶۹ پس از میلاد، این آتشفشان یکی از بزرگترین فوران‌های ۱۰ هزار سال پیش از خود را ایجاد کرد و سه برابر موادی که در سال ۱۸۸۶ از کراکاتوآ خارج شد را به آسمان فرستاد. دریاچه حفره‌ای بالای این آتشفشان یکی از اصلی‌ترین خطرهایی است که متوجه ساکنان اطراف آن است زیرا در صورت نشت پیدا کردن این دریاچه،‌ گل‌رود‌هایی خطرناک ایجاد خواهند شد که جان ۱۰ هزار انسان را تهدید خواهند کرد.

از دهه ۲۰۰۰ به بعد دانشمندان فعالیت این آتشفشان را تحت نظر گرفته و دریافتند فعالیت آن رو به افزایش گذاشته‌ است و احتمال دادند این افزایش خطری جدی را در چند دهه آینده به دنبال داشته‌باشد. نکته خطرناک دیگر موقعیت این آتشفشان است که در مرز کره شمالی و چین واقع شده‌است،‌ موقعیت حساس جغرافیایی سیاسی که می‌تواند مدیریت بحران را پس از وقوع فوران بسیار دشوار سازد.