اکنون تهران به دنبال تشکیل کمیته حقیقت‌یاب است تا پشت پرده جنایت سلاح‌های شیمیایی در سوریه را برای جهانیان روشن کرده، اثبات کند که اقدام آمریکا، تجاوز غیرقانونی به یک کشور عضو سازمان ملل بوده و واشینگتن را در مقام پاسخگویی قرار دهد.
دیپلمات پیشین کشورمان در مقاله‌ای در روزنامه هافینگتون پست نوشت که حمله نظامی ترامپ به سوریه، آمریکا را در پرتگاه جنگی دیگر در خاورمیانه قرار داده است.یک هفته بعد از حمله موشکی ترامپ به سوریه، مایه تعجب نیست که حمله مذکور موجب افزایش تنش‌ها در بحران سوریه و جسورتر کردن نیروهای هرج و مرج طلب در این کشور شده است. اما هنوز باید منتظر عواقب بیشتر این اقدام ماند. تا این‌جای کار، همه شواهد و قرائن حاکی از شانس بیشتر بی‌ثباتی و شانس کمتر دیپلماسی را می‌توان دید، ضمن اینکه احتمال بروز یک جنگ فراگیر در خاورمیانه هم بیشتر شده است.
حمله به پایگاه نظامی در سوریه در مقطعی رخ داد که واشینگتن تحت فشار شدید متحدین منطقه‌ای خود برای مقابله با نفوذ ایران قرار گرفته، کنگره و سازمان امنیت داخلی آمریکا (اف.بی.آی) در حال رسیدگی به روابط احتمالی پشت پرده ترامپ و روسیه بودند، ایران به انتخابات ریاست جمهوری نزدیک‌تر می‌شد و دولت و معارضان سوریه برای اولین بار وارد مذاکرات مستقیم جهت یافتن راه‌حل سیاسی شده بودند.
حمله نظامی آمریکا دینامیک را به سمت تقابل بیشتر سوق داد. حمله ترامپ به سوریه می‌تواند منادی ده پیامد زیر باشد که همه این عواقب در یک مجموعه، می‌تواند شرایطی غامض‌تر از حمله آمریکا به عراق را پدید آورد.
۱- تخریب امیدها به بهبود روابط آمریکا با روسیه و افزایش ریسک امنیت بین‌الملل
باروی کار آمدن ترامپ، امیدی برای بهبود روابط آمریکا و روسیه به وجود آمد که در صورت تحقق، می‌توانست عامل تعیین‌کننده‌ای در مدیریت بحران‌های منطقه همچون سوریه، افغانستان، یمن و مبارزه با تروریسم باشد. تردیدی نیست که در سال‌های اخیر بحران‌های جاری خاورمیانه به خاطر تقابل دو قدرت بزرگ تشدید شده است. فشارهای داخلی به ترامپ در مورد وابستگی به روسیه، مانعی برای پیشرفت در روابط دو کشور شده است و یکی از عوامل حمله نظامی ترامپ به سوریه هم رفع این اتهام بود. فرزند ترامپ تصریح کرد که حمله به سوریه اگر هیچ خاصیتی نداشت، اثبات کرد که ما وابستگی به روسیه نداریم. باید منتظر نتایج گفت‌وگوهای تیلرسون، وزیر خارجه آمریکا در روسیه ماند. پوتین اظهار کرد که بی‌اعتمادی بین دو قدرت افزایش یافته و تیلرسون هم تصریح کرده که روابط به پایین‌ترین حد تنزل یافته است. به هر صورت و به طور حتم تکرار حمله به سوریه، شانس همکاری مسکو ـ واشینگتن را منتفی و اوضاع خاورمیانه را وخیم‌تر خواهد کرد.
۲- زمینه چینی برای مداخلات خطرناک آمریکا با متهم کردن اسد
در سال ۲۰۱۳ ، پس از استفاده از سلاح شیمیایی در سوریه، فضای مشابه در آمریکا به وجود آمد و متحدین عرب آمریکا به ویژه عربستان سعودی، فشار به اوباما آوردند که برای ساقط کردن اسد به سوریه حمله کند. اما اوباما تحت فشار قرار نگرفت تا اینکه جیمز کلاپر مدیر سازمان اطلاعات ملی آمریکا و گزارش سازمان ملل، مقصر بودن دولت اسد را مورد تردید قرار دادند. این بار هم نه تنها روسیه و ایران، بلکه اسکات ریتر آمریکایی، افشاء‌کننده عدم وجود تسلیحات کشتار جمعی در عراق نیز مقصر بودن اسد را مورد تردید قرار داده‌اند. اما در حادثه اخیر، ترامپ بلافاصله اسد را متهم و بلادرنگ به تاسیسات نظامی دولت سوریه حمله کرد. این رفتار ریسک تکرار جنایات مشابه را افزایش می‌دهد زیرا در صورت مقصر نبودن اسد، ترامپ پیامی به تروریست‌ها و کشورهای حامی آنها داد که با تکرار جنایت مشابه، می‌توانند آمریکا را برای تکرار حملات نظامی به سوریه به استخدام درآورند. پوتین نیز در همین مورد هشدار داده است. در چنین وضعیتی، آمریکا جنگ جدیدی به نمایندگی نیروهای شروری به راه خواهد انداخت که قادرند عملیات شرورانه‌ای با هزینه دیگران به راه بیندازند.
۳- فقدان مشروعیت حملات نظامی در غیاب هیات مستقل حقیقت یاب
وزیر خارجه ایران در تماس‌های تلفنی با وزیران خارجه روسیه، عمان، الجزایر و موگرینی مسئول سیاست خارجی اروپا، خواستار تشکیل کمیته بین‌المللی حقیقت‌یاب برای تشخیص عامل جنایت و مجازات آن شده است. اکنون تهران به دنبال تشکیل کمیته حقیقت‌یاب است تا پشت پرده جنایت سلاح‌های شیمیایی در سوریه را برای جهانیان روشن کرده، اثبات کند که اقدام آمریکا، تجاوز غیرقانونی به یک کشور عضو سازمان ملل بوده و واشینگتن را در مقام پاسخگویی قرار دهد. مسکو قبلا اقدام آمریکا را تجاوز خوانده، خواستار رسیدگی کامل توسط سازمان خلع شیمیایی شده، از این رو در این مسیر با تهران متحد است. مخالفت آمریکا با تشکیل کمیته حقیقت‌یاب، اثبات ادعای تهران ـ مسکو تلقی و معلوم خواهد شد که دست واشینگتن از اسناد معتبر برای اثبات مقصر بودن اسد خالی است و حمله نظامی مشروعیت نداشته است.
۴- ناکامی تلاش برای احیاء سیاست یک‌جانبه‌گرایی آمریکا
یک‌جانبه‌گرایی آمریکا در حمله نظامی به افغانستان و عراق و نیز ناتو به لیبی، موجب هدر رفتن تریلیون‌ها دلار ثروت آمریکا، از دست رفتن جان هزاران آمریکایی و کشته و آواره شدن میلیون‌ها شهروند بی‌گناه در منطقه و مهم‌ترین عامل بی‌ثباتی‌های اخیر منطقه و رشد تروریسم لجام گسیخته شد. این واقعیتی بود که ترامپ در دوران انتخاباتی و اخیرا تیلرسون وزیر خارجه آمریکا هم بیان کرد. اوباما نیز بدان واقف بود، از این رو سعی کرد سیاست یک‌جانبه‌گرایی آمریکا را به چند جانبه‌گرایی سوق دهد که نمونه موفق آن حل بحران هسته‌ای ایران از طریق دیپلماسی چند جانبه‌گرایی بود. حمله نظامی اخیر ترامپ، اقدامی به سمت بازگشت به روند یک جانبه‌گرایی آمریکاست که موجب تکرار عواقب وحشتناک گذشته برای آمریکا، منطقه و جامعه جهانی خواهد بود.
۵- گسترش هرج و مرج با تعقیب سیاست تغییر رژیم
بعد از جنگ جهانی دوم، آمریکا سیاست تغییر رژیم را در بسیاری از کشورها دنبال و عملیاتی کرد. اساسی‌ترین اختلاف ایران با آمریکا هم در مورد تعقیب همین سیاست در ایران است. سیاست تغییر رژیم آمریکا در کشورهایی همچون عراق و لیبی هم نتایج شومی برای آمریکا و جهان به جا گذاشت. اوباما اولین رییس‌جمهور آمریکا بود که رسما اعلام کرد سیاست تغییر رژیم در ایران را دنبال نمی‌کند و پشیمانی خود در مورد لیبی را نیز بروز داد. ترامپ هم اولین رییس‌جمهور آمریکا بود که سیاست گذشته واشینگتن در مورد تغییر رژیم را تقبیح و قول داد که این سیاست را کنار خواهد گذاشت. اما ترامپ در صد روز اول ریاست جمهوری با حمله نظامی به سوریه، تردیدها در مورد بازگشت آمریکا به سیاست سنتی تغییر رژیم‌ها را زنده کرد. سیاست تغییر رژیم آمریکا در تمام موارد نتیجه‌ای به جز بی‌ثباتی نداشته است. استمرار این سیاست توسط آمریکا به معنی گسترش بی‌ثباتی در منطقه و جهان خواهد بود.
۶- نتیجه معکوس در صورت قرار دادن روسیه در شرایط سخت
آمریکا در منطقه دارای متحدین و پایگاه‌های نظامی متعدد است اما روسیه یک پایگاه نظامی در سوریه دارد که متحد اصلی مسکو است. سقوط اسد، اعتبار جهانی و منطقه‌ای روسیه را به طور کل خدشه‌دار خواهد کرد به ویژه در شرایطی که مسکو به دنبال تقویت نفوذ منطقه‌ای است. اتهامات واشینگتن در مورد تلاش مسکو برای از بین بردن آثار حملات شیمیایی نیز برای پوتین توهین‌آمیز است. استمرار حملات نظامی آمریکا به ویژه اگر نیرو یا تجهیزات روسی مورد اصابت قرار گیرد، واکنش سیستم‌های دفاعی موشکی روسیه را اجتناب‌ناپذیر خواهد کرد در غیر این صورت موجب بی‌اعتباری توان سیاسی و صنایع تسلیحاتی روسیه خواهد شد. در حقیقت ترامپ، با حمله نظامی به سوریه، مسکو و واشینگتن را در شرایطی قرار داده که قدرت تصمیم‌گیری برای هر دو طرف دشوارتر شده و احتمال افزایش تنش با ظرفیت عواقب هولناک بیشتر شده است.
۷- گسترش سلاح‌های کشتار جمعی با سیاست‌های دوگانه آمریکا
برخورد سیاسی، دوگانه و گزینش واشینگتن با تسلیحات کشتار جمعی نیز عواقب منفی گسترده‌ای داشته و خواهد داشت. در دوران تجاوز عراق به ایران، آمریکا و اروپا مواد و تکنولوژی به کارگیری تسلیحات شیمیایی را در اختیار صدام گذاشتند و تا آخر جنگ به او اجازه استفاده دادند. این فاجعه موجب کشته و مجروح شدن بیش از ۱۰۰۰۰۰ شهروند و کودک ایرانی و هزارن شهروند عراقی شد. تنها در حلبچه عراق ۵۰۰۰ هزار شهروند عراقی شامل صدها کودک کشته شدند. این سابقه بر ادعای جدید آمریکا در مورد استفاده از سلاح‌های شیمیایی، سایه می‌افکند. حمله نظامی آمریکا به سوریه به بهانه کشته شدن ۷۰ شهروند سوری به سوریه، نشان از رفتار دوگانه آمریکاست. برخورد ابزاری آمریکا با موضوع سلاح شیمیایی با هدف دستیابی به اهداف سیاسی خود، نه تنها امیدها به عاری‌سازی جهان از سلاح کشتار جمعی را بر باد می‌دهد بلکه موجب گسترش به کارگیری سلاح‌های کشتار جمعی می‌شود.ژ
۸- برخورد گزینشی آمریکا موجب گسترش قربانی شدن شهروندان بی‌گناه
چند روز قبل از حادثه سلاح شیمیایی در سوریه، ۲۰۰ شهروند عراقی در موصل بر اثر حمله هواپیماهای آمریکایی کشته شدند، داعش نیز ۳۳ شهروند سوری در یک نقطه و ۱۲ شهروند درنقطه‌ای دیگر را سر برید. طبق گزارش موسسه ایروار، بیش از ۱۰۰۰ شهروند عراقی و سوری در ماه مارس ۲۰۱۷ قربانی حملات هوایی آمریکا شدند. واشینگتن هیچ اقدام عملی جدی در مقابل این فجایع انسانی به خرج نداد اما هم‌زمان برای کشته شده ۷۰ شهروند سوری دست به عملیات نظامی زد. این برخورد دوگانه نشان می‌دهد که واشینگتن از کشته شدن شهروندان بی‌گناه به طور گزینشی و برای پیشبرد اهداف سیاسی استفاده می‌کند. استمرار این روند موجب افزایش شهروندان قربانی در منطقه و جهان خواهد شد.
۹- خشم تهران از اقدامات تقابلی ترامپ بر اثر فشار اعراب
امروزه در واشینگتن همه فهمیده‌اند که کشورهای عرب خلیج فارس، دولت ترامپ را برای مقابله با به اصطلاح نفوذ ایران، تحت فشار قرار داده و به او می‌گویند که اگر سر مار را نمی‌توانی بزنی، دمش را بچین. تلفن ترامپ با پادشاه سعودی بعد از حمله به سوریه هم در همین چهارچوب است. ایده "جنگ از آمریکا و پول از اعراب" نه تنها بحران‌های منطقه را افزایش بلکه جان آمریکایی‌ها در سراسر جهان را به خطر خواهد انداخت. ضمن اینکه ایران نیز ساکت نخواهد نشست و ظرفیت‌های منطقه‌ای خود از جمله در عراق و سوریه را علیه آمریکا به کار خواهد گرفت تا هزینه دشمنی آمریکا با ایران بالا رود.
۱۰- نقض منشور سازمان ملل توسط آمریکا زمینه‌ساز عبور دیگران از خط صلح
طبق منشور سازمان ملل، شورای امنیت تنها ارگان مسئول برای تشخیص موارد تهدید صلح و امنیت جهانی و تعیین مجازات است. تصمیمات یک جانبه آمریکا، نقض آشکار منشور سازمان ملل و موجب بی‌خاصیت و بی‌اعتبار کردن این سازمان شده که عواقب آن برای صلح و امنیت جهان قابل تصور نیست زیرا هر قدرتی به خود اجازه خواهد داد که یک جانبه تصمیم و عمل کند. ضمن اینکه بسیاری در آمریکا معتقدند اقدام ترامپ نقض قانون اساسی آمریکا هم بود.
با حمله نظامی به پایگاه نظامی در سوریه، ترامپ آمریکا را در مسیر خطرناکی قرار داده است. آمریکا در پرتگاه یک جنگ جدیدی قرار گرفته که عواقب آن بدتر از باتلاق عراق خواهد بود، ضمن اینکه رنج مردم سوریه را افزایش خواهد داد. واقعیت این است که بحران سوریه راه‌حل نظامی ندارد و فقط از طریق سیاسی قابل حل است. ترامپ متاسفانه، به جای دیپلماسی، خط نظامی را تقویت می‌کند.
ارسال نظر
