موفق ترین حوزه اقتصادی در دولت یازدهم

پویاسازی صنعت نفت، رساندن سطح تولید به دوره پیش از تحریم ها و بازپس گیری جایگاه پیشین در بازار نفت مهمترین دستاورد صنعت نفت جمهوری اسلامی ایران در سال 1395 بود. ایران در این سال توانست مشتریان اروپایی و آسیایی خود را دوباره جلب کند.

صنعت نفت ایران بیشترین بهره ها را از برجام و لغو تحریم ها در دولت یازدهم نصیب خود کرد. دست اندرکاران این صنعت که شریان اقتصادی کشور را نیز در اختیار دارد با استفاده از فضای به وجود آمده پس از برجام و تجربه خود تلاش کردند جایگاه پیشین ایران را دوباره به دست آورند. آن ها دوهدف را به طور همزمان دنبال کردند و افزایش تولید نفت و جلب مشتریان از دست رفته را به شدت مورد تاکید قرار دادند.

آنچه که باعث شگفتی تحلیلگران بازار نفت شد توانایی ایران برای بازسازی توانایی تولید در دوره کوتاه یک ساله پس از تحریم ها بود. در حالی که بسیاری از نهادها و کارشناسان خارجی، افزایش تولید ایران برای دوره یک ساله پس از برجام را در خوشبینانه ترین حالت حداکثر 700 هزار بشکه در روز پیش بینی می کردند اما آمارها حاکی از آن است که از سال 1394 که برجام به اجرا در آمد تا دی ماه سال 1395 بیشتر از یک میلیون بشکه بر ظرفیت های تولید نفت ایران افزوده شد. افزون بر این در حالی که بازگشت کشورمان به سطح پیش از تحریم ها، چیزی حدود سه سال ارزیابی می شد این هدف در حدود یک سال محقق شد.

در نتیجه تلاش کارکنان صنعت نفت، ایران توانست با تولید نزدیک به چهار میلیون بشکه نفت در روز جایگاه پیشین خود را در عرضه نفت به بازار به دست آورد. همین دستاورد در تولید و افزایش صادرات نفت در کنار تثبیت نسبی قیمت ها موجب شد تا صنعت نفت موتور محرک اقتصاد ایران باشد. رشد دو رقمی در صنعت نفت(بیشتر از 11 درصد) باعث شد کشورمان در سال 1395 رشد اقتصادی بیشتر از 6 درصدی را تجربه کند.

**نفت پیش از تحریم و پس از آن

بدون تردید، تحریم ها تاثیر بسیار زیادی بر صنعت نفت و اقتصاد ایران داشت. تا پیش از تحریم ها ایران روزانه نزدیک به چهار میلیون بشکه نفت تولید می کرد که بیشتر از 2.5 میلیون بشکه را به دیگر کشورها صادر می کرد. از سال 1390 به تدریج با افزایش فشارهای بین المللی از میزان تولید و صادرات ایران کاسته شد تا اینکه در سال 1392 تولید نفت ایران به حدود 2.5 میلیون بشکه رسید. صادرات نفت کشورمان نیز به حدود یک میلیون بشکه در روز کاهش یافت. حتی در برخی دوره ها صادرات نفت ایران به 800 هزار بشکه هم می رسید.

با استقرار دولت یازدهم و نمایان شدن دیدگاه تعاملی «حسن روحانی» به تدریج صنعت نفت از رکود خارج شد. تا قبل از دی ماه 1394 تولید نفت ایران پایین تر از سه میلیون بشکه قرار داشت اما با توافق هسته ای و اجرای برجام به تدریج روند رشد تولید و صادرات نیز آغاز شد. با آغاز سال 1395 تولید نفت کشورمان به بیشتر از سه میلیون بشکه رسید و این روند افزایش تولید تا پایان سال گذشته ادامه یافت.

آخرین گزارش سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) برای ماه اسفند گذشته نشان می دهد تولید نفت ایران به بیشتر از 3 میلیون و 800 هزار بشکه رسیده و حتی نسبت به ماه پیش از آن روزانه بیش از 36 هزار بشکه بر تولید ایران افزوده شده است. ایران با تاکید بر ادامه روند توسعه صنعت نفت اعلام کرد در تلاش است تا سال 2021 تولید نفت خود را به 4.8 میلیون بشکه در روز برساند تا درآمد سالانه 70 میلیارد دلاری را کسب کند.

در کسب چنین موفقیتی توان فنی و مدیریتی صنعت نفت ایران بسیار تاثیرگذار بود. تاکید ایران بر ضرورت افزایش تولید با وجود فشار از سوی برخی کشورها به ویژه عربستان نمونه ای از موفقیت های دیپلماتیک و مدیریتی این حوزه بود.

در کنار افزایش تولید نفت، کشورمان در مدت یک سال گذشته توانست بسیاری از بازارهای از دست رفته خود در اروپا و آسیا را بازپس گیرد و صادرات خود به این مناطق را به سطح پیش از تحریم ها برساند. اکنون ایران روزانه نزدیک به 600 هزار بشکه نفت به اروپا صادر می کند و قرار است این رقم تا دوماه آینده به 800 هزار بشکه در روز برسد. در مورد کشورهای آسیایی نیز صادرات نفت ایران به چهار مشتری عمده قاره کهن در زمستان سال 1395 نسبت به سال پیش افزایش چشمگیری داشت.

**افزایش صادرات به آسیا و اروپا

در دوره تحریم ها میزان صادرات نفت ایران از حدود 2.5 میلیون بشکه به کمتر از یک میلیون بشکه رسید. به علت طولانی شدن تحریم ها بسیاری از مشتریان نفت ایران مجاب شدند که منبع تامین انرژی خود را تغییر دهند. در این راستا شرکت های نفتی طرف قرارداد با ایران نیز سیستم های پالایشی خود را تغییر دادند و به سوی فروشندگان جدید نفت رفتند.

بسیاری از خریداران نفت ایران در آسیا همچون ژاپن، هند و کره جنوبی به تدریج به علت فشارهای ایالات متحده به تدریج خرید نفت از ایران را کم کردند. همین وضعیت در مورد مشتریان اروپایی ایران نیز صادق بود و حتی برخی از آن کشورها خرید نفت از ایران را قطع کردند.

به تدریج که از حجم فشارهای بین المللی برایران کاسته می شد ایران برای جذب مشتری برای نفت تولیدی خود تلاش می کرد. مدیریت درست و آینده نگری مدیران این صنعت برنامه های خود را از ابتدای ریاست جمهوری روحانی آغاز کرد و آن را در سال 1395 عملیاتی کرد. با آغاز اجرای برجام در زمستان 1394 ایران توانست همگام با افزایش تولید، نفت خود را در بازار عرضه کند و به فروش برساند.

در سال 1395 صنعت نفت کشورمان توانست دستاوردهای چشمگیری داشت که موجب شگفتی فعالان این صنعت در داخل و خارج شد.

در سال 95 حدود 14.3 میلیارد دلار از محصولات پتروشیمی ایران به دیگر کشورها صادر شد که نشاندهنده سهم 32.6 درصدی پتروشیمی از مجموع صادرات است. این در حالی است که در سال پیش از آن، سهم پتروشیمی از صادرات ایران حدود 30 درصد و ارزش صادرات این بخش نیز یک میلیارد دلار کمتر بود.

در حالی که در سال 1394 میزان صادرات میعانات گازی 11 درصد کل صادرات ایران را به ارزش حدود 4.6 میلیارد دلار تشکیل می داد اما در سال 1395 این میزان به 16.5 درصد و ارزش 7.3 میلیارد دلاری رسید.

به تازگی نیز وزیر نفت کشورمان اعلام کرد در طول دولت یازدهم صادرات میعانات گازی دو برابر شد. همچنین پیش بینی شده است در سال 96 حدود 20 میلیارد دلار طرح جدید شامل پتروشیمی، فازهای گازی جدید و لایه نفتی پارس جنوبی به تولید برسد.

در زمینه صادرات نفت نیز گفتنی است اکنون روزانه بیش از ٧٠٠ هزار بشکه نفت از کشورمان برای شرکت ‌های اروپایی ارسال می شود که حدود یک سوم از صادرات نفت کشورمان را تشکیل می دهد.

همچنین واردات نفت خام ایران از سوی 4 خریدار اصلی در آسیا در پایان سال 1395 در مقایسه با یک سال پیش از آن حدود 58 درصد افزایش داشته است.

چهار کشور چین، هند، ژاپن و کره جنوبی چهار خریدار اصلی نفت ایران در آسیا هستند که در پایان سال 1395 روزانه 2 میلیون بشکه نفت خام از ایران خریداری کردند. این میزان خرید بیشترین رقم خرید کشورهای آسیایی از ایران از سال 2010 تاکنون است.

به عنوان نمونه به نقل از رویترز، در ماه فوریه میزان واردات نفت خام کره‌ جنوبی از ایران نسبت به سال گذشته 54 درصد افزایش داشت. همچنین کره در دوماهه نخست سال 2017 (دوماه آخر سال 1395) واردات نفت خام از ایران را نسبت به سال قبل بیشتر از 78 درصد افزایش داد. کره جنوبی در این دوره روزانه بیشتر از 425 هزار بشکه نفت خام از ایران خرید. صادرات نفت ایران به چین هم در ماه فوریه سال گذشته (بهمن 1395) نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن نزدیک به 18 درصد افزایش داشت و به 657 هزار و 900 بشکه در روز رسید.