95؛ سال کامیابی و جهش صنعت نفت

 صنعت نفت جمهوری اسلامی ایران در سال 95 توانست در فضای توافق هسته ای با استفاده از فرصت به دست آمده از رفع تنگناهای بین المللی، میزان تولید خود را به سطح پیش از تحریم ها برساند و سهم از دست رفته خود از بازار نفت را بازپس گیرد.

به گزارش ایرنا ، صنعت نفت ایران یکی از بخش هایی بود که توانست بیشترین بهره ها را از لغو تحریم ها نصیب خود سازد. وزارت نفت با استفاده از فضای به وجود آمده و تجربه گروه کاری که در این وزارتخانه مشغول بودند کوشید ابتدا ظرفیت های تولید نفت را بالا ببرد و سپس مشتریان از دست رفته خود را جلب کند. این گزارش به روند رو به رشد صنعت نفت در سال گذشته پرداخته است.

مهمترین نکته ای که شگفتی تحلیلگران بازار نفت را به بار آورد، توانایی ایران برای بازسازی توانایی تولید خود در دوره یک ساله پس از تحریم ها بود. در حالی که بسیاری از نهادها و کارشناسان خارجی افزایش تولید ایران را برای دوره یک ساله پس از برجام حداکثر 500 تا 700 هزار بشکه در روز پیش بینی می کردند اما آمارها حاکی از آن است که از دی ماه سال 1394 که برجام به اجرا در آمد تا دی ماه سال 1395 بیشتر از یک میلیون بشکه بر ظرفیت های تولید نفت ایران افزوده شد.

تلاشگران صنعت نفت جمهوری اسلامی توانستند روند بازگشت کشورمان به سطح پیش از تحریم ها را که چیزی حدود سه سال ارزیابی می شد در حدود یک سال محقق سازند. در نتیجه این ایران توانست با تولید نزدیک به چهار میلیون بشکه نفت در روز جایگاه پیشین خود را در عرضه نفت به بازار به دست آورد.

اهمیت این دستاورد در آن است که تولید و افزایش صادرات نفت باعث شد تا این صنعت به موتور محرک اقتصاد ایران تبدیل شود و رشد اقتصادی دو رقمی و بیش از 11 درصدی را برای کشورمان به ارمغان آورد.

**شکست تحریم ها و بازپس گیری بازار مشتریان سنتی
بدون تردید، اعمال تحریم ها علیه کشورمان تاثیر بسیار زیادی بر اقتصاد ایران داشت. مهمترین هدف این تحریم ها صنعت نفت ایران بود که شریان اصلی حیات اقتصادی ایران به حساب می آمد. اگر چه صنعت نفت ایران از سال های ابتدایی پس از انقلاب با تحریم های گوناگون روبرو بود اما با آغاز دهه 1390 خورشیدی این تحریم ها وارد مرحله جدید شد. تا پیش از تحریم ها ایران روزانه نزدیک به چهار میلیون بشکه نفت تولید می کرد که بیشتر از 2.5 میلیون بشکه از آن به دیگر کشورها صادر می شد. از سال 1390 به تدریج با افزایش فشارهای بین المللی از میزان تولید و صادرات ایران کاسته شد تا اینکه در سال 1392 تولید نفت ایران به حدود 2.5 میلیون بشکه رسید. صادرات نفت کشورمان نیز به حدود یک میلیون بشکه در روز کاهش یافت. حتی در برخی دوره ها صادرات نفت ایران به 800 هزار بشکه هم می رسید.

با استقرار دولت یازدهم و نمایان شدن دیدگاه تعاملی «حسن روحانی» به تدریج صنعت نفت از دوره رکود خارج شد. تا قبل از دی ماه 1394 تولید نفت ایران پایین تر از سه میلیون بشکه قرار داشت اما با توافق هسته ای و اجرای برجام به تدریج روند رشد تولید و صادرات نیز آغاز شد. با آغاز سال 1395 تولید نفت کشورمان به بیشتر از سه میلیون بشکه رسید و این روند افزایش تولید تا پایان سال ادامه یافت.

آخرین گزارش سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) برای ماه اسفند حکایت از آن دارد که تولید نفت ایران به بیشتر از 3 میلیون و 800 هزار بشکه رسیده و نسبت به دوره گذشته آن در ماه دی و بهمن گذشته روزانه بیش از 36 هزار بشکه بر تولید ایران افزوده شده است. بسیاری از مقام های کشورمان و تحلیلگران اقتصادی جهان بر ادامه روند افزایش تولید ایران تاکید دارند. آن ها بر این باورند که ایران در تلاش است تا سال 2021 تولید نفت خود را به 4.8 میلیون بشکه در روز برساند تا درآمد سالانه 70 میلیارد دلاری را کسب کند.

در کنار افزایش تولید نفت، کشورمان در مدت یک سال گذشته توانسته است بسیاری از بازارهای از دست رفته خود در اروپا و آسیا را بازپس گیرد و صادرات خود به این مناطق را به سطح پیش از تحریم ها برساند. اکنون ایران روزانه نزدیک به 600 هزار بشکه نفت به اروپا صادر می کند و قرار است این رقم تا دوماه آینده به 800 هزار بشکه در روز برسد. در مورد کشورهای آسیایی نیز صادرات نفت ایران به چهار مشتری عمده قاره کهن در زمستان سال 1395 نسبت به زمان مشابه سال پیش از آن دوبرابر شد.

**روند آرام بهبود قیمت ها
این دستاوردها در حالی حاصل شد که کشورهای قدرتمند اوپک به ویژه عربستان سعودی به شدت با افزایش تولید ایران مخالفت می کردند و بارها به همین دلیل مانع از دستیابی به توافقی برای کاهش عرضه و افزایش قیمت نفت شده بودند.

پس از آنکه قیمت نفت در سال 1392 به بیشتر از 100 دلار رسید در کمتر از دوسال بعد قیمت ها با افت شدید 70 درصدی به زیر 30 دلار در هر بشکه رسید و بسیاری از کشورهای تولید کننده نفت را دچار مشکل کرد.

کشورهای تولیدکننده نفت در اوپک و خارج آن تلاش های بسیاری را برای بهبود قیمت ها انجام دادند اما هیچ یک از ابتکارها مورد تایید قرار نگرفت. در این نشست ها ایران تاکید داشت که به هیچ عنوان از سهم تولید خود به میزان دوره پیش از تحریم ها عقب نشینی نمی کند و تولید خود را تا رسیدن به آن اندازه ادامه می دهد.

در مقابل، عربستان سعودی که بیشتر از سهم خود تولید می کرد و جای ایران را در دوره تحریم پر کرده بود، به شدت با این خواسته مخالفت می کرد. عربستان کاهش تولید خود را منوط به کاهش یا توقف افزایش تولید ایران کرده بود.

سرانجام در آذرماه سال گذشته کشورهای عضو اوپک در کنار برخی از تولیدکنندگان نفت همچون روسیه تصمیم گرفتند تولید خود را کاهش دهند. سران سعودی در یک عقب نشینی آشکار و برای جلوگیری از زیان بیشتر حاضر شدند از تولید نفت خود بکاهند. در این توافق، کشورهای عضو اوپک کاهش بیشتر از یک میلیون بشکه ای تولید را پذیرفتند اما ایران از این طرح مستثنی شد و اجازه یافت تا تولید خود را به سطح پیش از تحریم ها برساند.

این توافق نقش چشمگیری در بهبود قیمت نفت داشت. در حالی که بهای سبد نفتی اوپک در ابتدای سال 1395 زیر 30 دلار بود در پایان سال به بیشتر از 50 دلار در هر بشکه رسید. بر اساس گزارش تارنمای اوپک، قیمت نفت ایران نیز در ماه فوریه 2017 با 2.4 درصد رشد به 53 دلار در هر بشکه رسید.

به موازات روند رو به کامیابی صنعت نفت ایران، کارشناسان تاکید دارند در رسیدن قیمت ها به دامنه معقولی که حدود 65 دلار تعیین شده است هم منافع تولیدکنندگان تامین می شود و هم تولید نفت های غیرمتعارف و افزایش عرضه در بازار نفت کنترل خواهد شد. نتیجه این فرایند، افزایش توانایی اقتصاد انرژی ایران برای استحصال بیشینه منابع ملی، رشد درآمدهای کشور و در نتیجه امکان تقویت زیرساخت های اقتصادی است.