راز شهر بیرون آمده از طوفان شن فهرج کرمان چیست؟

 کشف محوطه تاریخی بیش از 5 هزارمتر مربع بر اثر طوفان شن در فهرج کرمان، بسیاری از مردم را شگفت‌زده کرد.

فاطمه علی‌اصغر: شن‌ها کنار رفتند و سفالینه‌های ارزشمند، استخوان‌های پوسیده و آثار معماری از زیر خاک پدیدار شدند. هر چند تاکنون کارشناسان میراث‌فرهنگی به این محوطه اعزام نشده‌اند تا قدمت این آثار مشخص شود با این حال غلامرضا نژادخالقی، فرماندار فهرج به خبرآنلاین می‌گوید: «یگان حفاظت سازمان میراث‌فرهنگی از دیروز پاسدار این محوطه تاریخی هستند.»

تماس با مسئولان سازمان میراث‌فرهنگی بی‌فایده است؛ آن‌ها اطلاع‌ چندانی از کشف محوطه تاریخی جدید در کرمان ندارند. خالقی، فرماندار فهرج تنها مسئولی است که درباره‌ کشف شهر تاریخی در شهرستان فهرج کرمان پاسخ‌گوست: «این محوطه تاریخی، دیروز بر اثر طوفان شن از زیر خاک بیرون آمدند و تا کنون کارشناس میراث‌فرهنگی به این محوطه اعزام نشده تا دقیقا قدمت آن مشخص شود ولی آنچه ما شاهد بودیم گویای شهری بیش از 5 هزار متر مربع است.»

او در پاسخ به اینکه آیا این محوطه در حال حاضر حفاظت شده است، می‌گوید: «بله، یگان حفاظت میراث‌فرهنگی از دیروز اقدامات حفاظتی را انجام داده‌اند و تا الان تعرضی به محوطه از سوی هیچ گروهی انجام نشده است و ما منتظر هستیم که برنامه سازمان میراث فرهنگی را در این زمینه بدانیم.»

این درحالی است که حدود یک ماه پیش، بر اثر سیلاب، یک گورستان تاریخی در شهرستان ریگان نزدیک فهرج کشف شد و تعدادی از اشیاء تاریخی این گورستان پدیدار شدند. برخی از بومی‌ها، تعداد زیادی از اشیاء را برداشتند و به منازل خود بردند اما بعد از درخواست فرماندار ریگان، 20 شی تاریخی که مردم از محوطه باستانی ریگان برداشته بودند را تحویل میراث فرهنگی دادند.

خالقی می‌گوید که این اتفاق به هیچ عنوان برای این محوطه تاریخی تازه کشف شده در فهرج نیافتاده و همه چیز در کنترل نیروهای حفاظتی است: «در صورتی که مسئولان میراث‌فرهنگی برنامه خود را اعلام کنند، ما می‌توانیم اقدامات لازم را برای رسیدگی و کاوش این محوطه انجام دهیم.»

سوال اصلی اینجاست که آیا بین این دو محوطه که به فاصله یک ماه از دل خاک بیرون آمدند، رابطه‌ای وجود دارد؟ کاوش‌های اولیه گورستان شهرستان ریگان نشان می‌دهد که قدمت این گورستان 2 هزار ساله و مربوط به دوره عصر آهن است. هر چند که تنها گمانه‌زنی‌هایی در این محوطه انجام شده و هنوز کاوشی در این منطقه صورت نگرفته است.

حال باید دید که تصمیم مسئولان میراث‌فرهنگی بعد از این کشف چیست، آیا باز هم باستان‌شناسی برای پاسخ دادن به ارتباط این محوطه‌های تاریخی اعزام نمی‌شود؟

اسناد و شواهد نشان می‌دهد که شهرستان فهرج آثار و ابنیه تاریخی زیادی را در خود جای داده است و قدمت آن به دوره ساسانی می‌رسد. قلعه ساسانی فهرج که اطراف آن را خندق فراگرفته است، نشان بر این قدمت دارد. قلعه سنگ، میل نادری، شاه مردان، قلعه برج معاذ، قلعه جهان‌آباد، قلعه عامریه، قلعه دهنو بهزادی، قلعه حسین‌آبادعلم‌خان و قلعه کریم‌آباد از دیگر آثار این شهرستان است که استمرار یک تمدن تاریخی را تایید می‌کنند.

نگاهی به متون تاریخی، اطلاعات بیشتری به ما می‌دهد. احمدعلی‌خان وزیری‌کرمانی، مولف کتاب جغرافیای کرمان می‌نویسد: فهرج از قراء معتبر قدیم است و در سر راه سیستان واقع است، جمع کثیری در آن مسکن دارند، از سایر سکنه نرماشیر ثروت‌شان بیشتر است در حول و حوش فهرج به ویژه در کنار قلعه سنگ فهرج، نزدیکی عباس‌آباد در ۲ کیلومتری فهرج آثاری از دوران کهن مشهود است.

از سوی دیگر یافت شدن کله سنگ‌های تراشیده (نئولتیک) در اطراف تپه‌ای که در حوالی شمالی قرار دارد دلیل بارزی بر تمدن کهن فهرج است و افزون بر آن دست یافتن پژوهشگران به آثاری از تمدن پارینه سنگی دوران کهن عباس‌آباد فهرج نیز گواهی غیرقابل انکار بر وجود تمدن دیرینه در این ناحیه به شمار می‌آید.شهر فهرج در زمان سلجوقیان دارای اهمیت زیادی بوده به صورتی که جاده ابریشم از این شهر عبور کرده و از آنجا به بندرعباس و مشهد و سایر نقاط دنیا امتداد می‌یافت.

حال باید دید که باستان‌شناسان چه اسراری از این محوطه تاریخی را بر ملا خواهند کرد. محوطه‌ای که خودش از دل خاک بیرون آمد تا سخن بگوید. همانطور که سال ۸۰ در جیرفت این اتفاق افتاد. سیل بزرگی آمد و پرده از راز محوطه تاریخی بزرگی برداشت که شهر دقیانوس بزرگ از زیر خروارها خاک بیرون آمد. غارتگران بسیاری به آن حمله کردند و عتیقه‌های زیادی تاراج شد اما ما به قدیمی‌ترین لوح تمدن شرق دست یافتیم.