پادشاه عربستان از سفر به شرق آسیا چه می خواهد؟

 «ملک سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه عربستان در ادامه سفر دوره ای و منطقه ای خود به شرق و جنوب شرق آسیا امشب وارد چین می شود و به باور کارشناسان اینکه این سفر بتواند دستاوردهای مثبتی برای ریاض به همراه داشته باشد، در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

در این سفر که به دعوت «شی جین پینگ» رئیس جمهوری خلق چین و بلافاصله بعد از اتمام اجلاس سالانه کنگره ملی خلق این کشور برگزار می شود، یک هزار و 500 نفر از جمله 25 شاهزاده و 10 وزیر؛ پادشاه عربستان را همراهی می کنند.

«ملک سلمان» قبل از عزیمت به چین به ژاپن به عنوان اولین مقصد خود در شرق آسیا رفت و البته قبل از آن نیز به دو کشور جنوب شرق آسیا یعنی مالزی و اندونزی رفته بود و البته قرار است بعد از چین به مالدیو و اردن هم برود.

بر اساس گزارش رسانه های کشور چین، پادشاه عربستان به طور حتم در حاشیه این سفر قراردادهایی را احتمالا در بخش های نظامی و همچنین اقتصادی و همکاری در زمینه انرژی با چین امضا خواهد کرد تا بلکه با انجام این مهم که از ابتدای سفر منطقه ای خود به دنبال آن بود، بتواند شرایط نابسامان اقتصادی کشور خود را تا حدودی سروسامان دهد.

اما اینکه وی بتواند دستاورد خاصی را در این سفر نصیب کشورش کند، به غیر از برخی از مضامین اقتصادی و تعاملات طبیعی بین دو کشور، چندان خوشبینانه به نظر نمی رسد بخصوص آنکه به دلیل فاصله داشتن راهبردها و سیاست های چین با عربستان، این دو کشور در طول تاریخ همکاری هایشان بر مبنای امور اقتصادی بوده است.

پادشاهی که 81 سال دارد و از سال 2015 میلادی قدرت را در عربستان اختیار گرفته، اصولا شرایطی شکننده ای دارد و هر توافقی با وی با در نظر گرفتن احتمالات خواهد بود بویژه آنکه او در شرایطی به کشورهای جنوب شرق و شرق آسیا سفر کرده است که به خوبی از وضعیت نامناسب اقتصادی کشورش آگاه است.

شرایط مالی حکومت آل سعود به حدی وخیم است که «فهد بن ترکی» جانشین نیروهای زمینی عربستان به تازگی فاش کرد که «سلمان بن عبدالعزیز» شاه سعودی به منظور جبران ورشکستی مالی کشورش از امیر کویت 10 میلیارد دلار کمک مالی درخواست کرده است.

به همین خاطر، عربستان برای اینکه بتواند قدرت اقتصادی خود را حفظ کند به فروش نفت و صادرات این فرآورده نیاز دارد و 50 درصد از رشد تولید ناخالص داخلی معادل نیمی از 158 میلیارد دلار صادرات این کشور در سال 2016 میلادی از صادرات نفت بوده است.

در گزارشی که اوایل ماه جاری توسط موسسه آمریکایی «برنشتاین» منتشر شده، به کسری بودجه 79 میلیارد دلاری عربستان در سال 2016 اشاره شد و اینکه ریاض در سال جاری میلادی (2017) برای تامین کسری بودجه خود نیاز به فروش نفت حداقل 75 دلاری دارد.

عربستان پیش از این نیز برای جبران بخشی از مشکلات مالی اش و در نخستین استقراض خود از بازارهای بین المللی مبلغ بی سابقه؛ 17 میلیارد و 500 میلیون دلار از بانک «اچ اس بی سی» انگلیس وام گرفته بود.

بانک مرکزی عربستان بهمن ماه سالجاری در گزارشی از وضعیت اقتصادی این کشور اعلام کرد که ذخیره ارزی عربستان حدود 13 درصد کاهش یافته است.

حال که عربستان شرایط اقتصادی خود را نامطلوب دیده است و همزمان نمی داند و اطمینان ندارد که بتواند روابط بسیار مستحکمی به رغم تبلیغات گسترده با دولت دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا داشته باشد، هراسان و سراسیمه در حال تقویت روابط خود با دیگر مناطق جهان است و سفر ملک سلمان به منطقه شرق و جنوب شرق آسیا هم نشانه چنین رویکرد شتابزده سیاسی برای حراست از بنیه اقتصادی کشور است.

عربستان می خواهد همچنان صادرات نفتی به این کشورها از جمله چین را تضمین کند و برخی کارشناسان منطقه ای معتقدند که این کشور تلاشی هم برای فاصله انداختن بین چین و ایران خواهد کرد که البته «وانگ یی» وزیر امور خارجه چین با تاکید بر دوستی دیرینه میان تهران و پکن و ابراز تمایل برای میانجیگری میان ایران و عربستان برای رفع کدورتها، نشان داد که این سیاست از پیش شکست خورده است.

در ضمن نباید فراموش کرد که چین بخصوص پس از برجام روابط اقتصادی قویتری با ایران پیدا کرده و از لحاظ سیاسی و نظامی هم به کشورمان نزدیکتر شده است و به طور کلی در طول تاریخ؛ ایران و چین همیشه دوستان و شرکای خوب و قابل اعتماد هم بوده اند و دسیسه های کشورهای دیگر نتوانسته است در مناسبات آنها خللی ایجاد کند.

افزون بر این اعلام شده است که چین حتی در جریان حضور پادشاه عربستان هم موضوع میانجیگری میان این کشور و ایران را مطرح خواهد کرد که این نشان می دهد پکن به دلایل مختلف عزم خود را برای این کار جزم کرده است.

به هر حال نباید فراموش کرد که چین با هر دو کشور دوستی دارد و پکن می خواهد منطقه خاورمیانه بیش از هر زمانی آرام باشد و کشورهایی نظیر آمریکا بهانه ای برای ورود به آن نداشته باشند.

البته در این بین نمی توان از «انگیزه های سیاسی» که پادشاه کهنسال سعودی را به این منطقه شرق آسیا کشانده است چشم پوشی کرد. این روزها عربستان سعودی در تحولات منطقه به هیچ وجه وضعیت مناسبی ندارد. به عبارت بهتر گویی در بحران های این روزهای خاورمیانه که در صدر آنها تحولات عراق و سوریه قرار دارد، عربستان را به بازی نمی گیرند. این مسئله با در نظر گرفتن نقش آفرینی پررنگ ایران در تحرکات منطقه بخصوص پس از توافق هسته ای ایران با قدرت های بزرگ دنیا، بیشتر به چشم می آید.

در مقابل وضعیت نامناسب سیاسی عربستان در خاورمیانه، چین سیاست های خود را در این منطقه فعال تر کرده است و از همه مهمتر اینکه این کشور در حال شکل دادن به برنامه راه ابریشم نوین در خاورمیانه است که این منطقه و‌ آسیا را به آفریقا و اروپا متصل می کند و برای این کار سرمایه گذاری کلانی کرده است.

به همین خاطر این سرمایه گذاریها باید در ایمنی کامل باشند و امنیت منطقه ای ضامن موفقیت طرح راه ابریشم نوین این کشور است.

علاوه بر اینها چین به هیچ وجه از ناحیه ایران نگرانی ندارد؛ حتی روزنامه «ساوت چاینا» از هنگ کنگ نوشته است که چینی ها به شدت از ایده های افراط گونه دینی نگران هستند که از مرزهای منطقه سین کیانگ در شمال غرب وارد این کشور می شود و پکن طبیعتا در این زمینه با عربستان که ایده های سلفی گری‌اش در سراسر جهان گسترش یافته و از گروههای تندرو افراطی حمایت می کند؛ گفت و گوهایی خواهد داشت تا برای رفع این مشکل بزرگ امنیتی تلاش شود.

البته با توجه به موارد مطرح شده، اینگونه به نظر می رسد که محور سفر پادشاه عربستان به چین بیشتر موضوعات اقتصادی خواهد بود و دو کشور ترجیحا به دلیل اختلافات سیاسی و راهبردی گسترده برای ورود به این عرصه ها تلاش چندانی نخواهند کرد.

عربستان از سال 2015 میلادی بازار سهام 500 میلیارد دلاری خود را به طور محدود به روی سرمایه گذاران خارجی گشوده است و این کشور اکنون از چین و هنگ کنگ هم برای حضور در این بازار دعوت خواهد کرد.

تنها مقوله مهمی که احتمالا پکن و ریاض در باره آن گفت و گوهای نسبتا مبسوطی خواهند داشت موضوع مبارزه با تروریسم و امنیت در خاورمیانه و مرتبط بودن آن با طرح راه ابریشم خواهد بود که این زمینه کاری نیز به شکلی به مسایل اقتصادی پیوند خورده است که محور و زیربنای همکاری های چین و عربستان در طول دوران روابط رسمی آنها بوده است.