مالزی کدام را انتخاب می‌کند: ایران یا عربستان؟

 اکتبر سال گذشته، حسن روحانی به مالزی، ویتنام و تایلند سفر کرد و در نشست همکاری های آسیایی شرکت کرد و در این نشست بر افزایش سرمایه گذاری های خارجی و روابط با کشورهای منطقه آسیا و اقیانوسیه تاکید کرد.

ملک سلمان اخیرا در توری سه هفته ای به شش کشور آسیایی سفر کرد. در طول این سفر بر اهمیت تجاری و جغرافیایی این منطقه تاکید شد. این سفر در زمانی انجام شد که سعودی به دنبال تاکید بر چشم انداز 2030 که یک برنامه بلند مدت بلند پروازانه برای پایان دادن به وابستگی عربستان در اقتصاد به نفت است و از سوی دیگر، برای تقویت نفوذ ژئوپلتیک در سراسر منطقه آسیا و اقیانوسیه است، انجام شد.

اولین بخش سفر سلمان به آسیا با کشور مالزی آغاز شد که تا امروز از سال 2006 به بعد هیچ سفری از سوی آل سعود به این کشور صورت نگرفته بود. در کوالالامپور ملک سلمان به دنبال یافتن بازارهای جدید برای صادرات غیر نفتی و جذب سرمایه های بیشتر از این کشور در راستای چشم انداز 2030 بود. دو کشور توافق های زیادی را برای همکاری های دوجانبه در بخش هایی نظیر ساخت و ساز و هوا فضا و محصولات حلال و خدمات امضا کردند و از همه مهمتر این بود که شرکت نفت عربستان آرامکو پذیرفت که 7 میلیارد دلار در پالایشگاه پتروناس و پروژه های پتروشیمی سرمایه گذاری کند و همین مساله بزرگترین سرمایه گذاری خارجی عربستان را رقم زد.

اهمیت مالزی برای عربستان از جنبه های سمبلیک، مذهبی و سیاسی است و ازاین رو برای چشم انداز روابط عربستان با کشورهای آسیا و اقیانوسیه اهمیت ویژه ای دارد.

عربستان با توجه به تصمیمش مبنی بر افزایش نفوذ در میان کشورهای مسلمان در شرق آسیا مالزی را به دلیل نقشی که میتواند در ائتلاف نظامی اسلامی اش علیه تروریسم بازی کند انتخاب کرده است.

مرکز جهانی صلح که به ابتکار ملک سلمان تاسیس شده است برای نمایش اتحاد در برابر تروریسم و برای تشدید تلاش های مشترک جهان اسلام علیه تروریسم و انکار فرقه گرایی و حرکت جهان اسلام برای آیندهای بهتر است.

این مرکز قرار است بر تهدیدهای تروریسم بین المللی بدون توجه به نژاد و قوم و رنگ و مذهب تشکیل شود. مرکز جنگ روانی در وزارت دفاع سعودی و مرکز دفاع و امنیت در وزارت دفاع مالزی نیز طی این دیدار قراری را برای ایجاد یک موسسه با هم گذاشتند. دانشگاه جوامع اسلامی مالزی و اتحادیه جهانی مسلمانان در جده نیز قرار است از ذی نفعان این مرکز صلح جهانی باشند.

علاوه بر عرف و اظهارات دیپلماتیک آیاعربستان و مالزی میتوانند همکاری هایی را علیه تروریسم داشته باشند؟ با توجه به پیچیدگی هایی که در نقش مالزی در ائتلاف نظامی علیه تروریسم وجود دارد این روشن نیست که چه طور مالزی قرار است در آینده با عربستان همکاری داشته باشد.

زمانی که محمد بن سلمان ولیعهد عربستان خبر ایجاد این ائتلاف را در اواخرسال 2015 اعلام کرد مالزی یکی از 34 کشور عضو بود اما در همان زمان مالزی هر نوع عضویتی را انکار کرد. مقامات مالزیایی تاکید کردند که کشورشان با این ائتلاف نظامی همکاری نمیکند اما درعوض برای تقویت تلاش های ضد تروریسیتی بین المللی حمایت های سیاسی بیشتری خواهد داشت. با این حال فوریه گذشته ارتش مالزی در یک مانور نظامی مشترک که در شمال عربستان به همراه 19 کشور دیگر برگزار شد شرکت کرد. این شاید به این معنا باشد که مالزی موضعش را درباره ائتلاف نظامی مذکور تغییر داده است و تصمیم گرفته حمایتی کامل داشته باشد. ارتش مالزی در یمن از ائتلاف به رهبری سعودی حمایت کامل داشته. البته همه حرکت های نیروهای مالزی به نظر سمبلیک بوده و آنها در خاک عربستان ماندند و وارد یمن نشدند. با این حال همین مساله تردیدها را درباره احتمال افزایش روابط نظامی میان مالزی و عربستان را افزایش داده است.

مالزی همیشه نقش کلیدی در چشم انداز های ریاض برای ایجاد یک نیروی چند ملیتی داشته است. در سال 2011 زمانی که ریاض آغاز به بحث درباره این ائتلاف کرد مقامات عربستان با همتاهایشان در کوالالامپور درباره این برنامه بزرگ صحبت کردند. در آن سال مشاور امنیت ملی وقت عربستان بندر بن سلطان آغاز به استخدام نیرو برای این ائتلاف پان سنی در مالزی کرد و قرار بود پایگاهی برای آموزش آنها در آسیای مرکزی نیز تشکیل شود. در همان زمان بندر بن سلطان به مالزی و اندونزی و پاکستان سفر کرد و پیش نویسچند قرارداد را با کوالالامپور و جاکارتا و اسلام آباد به امضا رساند که برای ایجاد همکاری های بیشتر در ارتباط با این نیروها در هر یک از این کشورها برای استقرار در هر منطقه مسلمان نشین در جهان بود که با تهدید تروریست ها مواجه بودند.

تهدیدات تروریستی فرامنطقه ای

اوایل امسال مقامات سطح بالای مالزی به همراه همتاهایشان در دیگر کشورهای جنوب شرقی آسیا کشورهایشان را در پاسخ به تحولات اخیر در منطقه شام در حالت آماده باش قرار دادند. زمانی که داعش موقعیتش را در رقه و موصل از دست داد بسیاری از کشورهای آسیا و اقیانوسیه بهطور فزایندهای با تهدید اعضای داعش به ویژه در مالزی و دیگر بخش های منطقه مواجه شدند.

از سال 2013 صدها تن از مالزیایی ها به داعش پیوستند و تقریبا 60 تقر از آتها اکنون با گروه ها در سوریه در حال مبارزه اند. مقامات امنیتی مالزی 15 اقدام تروریستی را که بر اساس اطلاعاتی از انبارهای اسلحه و پول های داعش در این کشور بود خنثی کردند و علاوه بر این به نظرمیرسید اینها برنامه داشتند یک دولت اسلامی در مالزی تشکیل دهند. سال گذشته مقامات 119 مالزیایی را به دلیل سو ظن در تروریست بودن آنها دستگیر کرده اند.

آنچه به طور خاص برای کوالالامپور دردسر ساز است توانایی داعش برای استخدام نیرو از میان مالزیایی هایی است که در دستگاه امنیتی این کشور کار میکنند. این مشکل از زمان رشد القاعده در دهه اخیر در این کشور وجود داشته است. تابستان گذشته داعش اولین اقدام تروریستی اش را در خاک مالزی انجام داد و یک رستوران را در منطقه پوچونگ خارج از پایتخت انجام داد و نشان داد این سازمان چقدر میتواند از طریق حملات این چنینی که میتواند برای هر دولتی کشف آن مشکل باشد عملیات انجام دهد.

از منظر ریاض نیروگیری های بالقوه داعش و القاعده به این دلیل در منطقه شرق آسیا نگران کننده است که بسیاری از تابعان این منطقه هر ساله به عنوان کارگران خارجی کم مهارت یا به عنوان حاجی به عربستان سفر میکنند.

هنوز روشن نیست که عربستان چگونه در راه ایجاد و تعمیق ایده همکاری های ضد تروریستی با مالزی چه در سطح دو جانبه چه در چارچوب ائتلاف نظامی موفق خواهد شد.

بسیاری از مسلمان شرق آسیا نگرانی هایشان را از بابت تاکتیک های عربستان برای توسعه نفوذش در منطقه از طریق بنیاد وهابیت و خیریه های مذهبی دولتی ابراز کرده اند.

گروه های مختلف در منطقه معتقدند تفسیر های فوق ارتدکس عربستان از اسلام با سنت های اندونزی و مالزی جور در نمی آید. برخی از مالزیایی ها معتقدند که آنها هویت ملی شان را از دست داده اند و قربانی استعمار سعودی شده اند.

آنچه بحث بر انگیز است این است که وهابیسم در مالزی در حال گسترش است. قواعد وهابیزم سفت و سخت در بخش های محافظه کار تر کشور در حال اجراست برای مثال مقامات مذهبی هم اکنون دین مشتریان هتل ها و بارها را کنترل میکنند.

بر اساس یک نظر سنجی در سال 2013، 86 درصد از مسلمانان مالزی از تحمیل قوانین شریعت بر مردم کشورشان حمایت میکنند.

فاکتور ایران

اکتبر سال گذشته، حسن روحانی به مالزی، ویتنام و تایلند سفر کرد و در نشست همکاری های آسیایی شرکت کرد و در این نشست بر افزایش سرمایه گذاری های خارجی و روابط با کشورهای منطقه آسیا و اقیانوسیه تاکید کرد. از وقتی که مالزی و دیگر کشورهای منطقه خود را در میان رقابت بین ایران عربستان یافتند بیشتر به فکر ایجاد تعادل میان این دو قدرت که هر کدام از آنها منافعی را برایشان در پی داشتند افتادند. مالزی لغو تحریم ها علیه ایران را فرصت خوبی برای افزایش صادرات چوب و محصولات لاستیکی به تهران می دید. عربستان سعودی نگران این بود که کشورهای آسه آن و مالزی ارزش بالقوه ای را برای تجارت با ایران در نظر داشته باشند و به همین دلیل همه تلاششان را برای وسوسه آنها جهت مقاومت در برابر این افزایش روابط کردند.

ملک سلمان و سران مالزی در بیانیه ای دخالت های(!) ایران در امورکشورهای خارجی را محکوم کردند. پاسخ تهران نسبت به این بیانیه ضدایرانی سران مالزی، نشان می دهد تعمیق همزمان روابط مالزی با تهران و ریاض چگونه جایگاه این کشور در رقابت های منطقه ای را پیچیده می کند.

در این میان شاید مالزی باید تضمیم سختی را درباره متحدانش و دوستانش در خاورمیانه ی پر از آشوب بگیرد.