سازمان ۶۰ ساله از "کما" درمی‌آید؟

پس از ۸ سال از نبود سازمان برنامه و بودجه در رأس برنامه‌ریزی‌های اقتصادی کشور باید دید برنامه‌های دولت یازدهم برای احیای این مغز متفکر اقتصاد کلان کشور چیست؟

حدود 8 سال پیش محمود احمدی‌نژاد رئیس جمهور سابق یکی از باسابقه‌ترین سازمان‌های کشور به نام سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و موسسات وابسته آن را با تمام وظایف و اختیارات، مسئولیت‌ها، دارایی و تعهدات، اعتبارات و امکانات و نیروی انسانی با معاونت نظارت و هماهنگی بر سیاست‌های اقتصادی و علمی معاون اول رئیس جمهور و معاونت هماهنگی و نظارت راهبردی نهاد ریاست جمهور ادغام کرد و در جلسه شورای عالی ادارای مصوب کرد که این 2 معاونت و سازمان با عنوان 2 معاونت دیگر به نام‌های معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور و معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهور فعالیت کنند.
 
در خصوص تاریخچه سازمان برنامه و بودجه می‌توان گفت این سازمان در کشور سابقه‌ای بیش از 60 سال دارد. در واقع سازمان برنامه و بودجه نخستین بار در سال 1327 همزمان با تصویب برنامه هفت ساله عمرانی اول با نام سازمان برنامه پایه‌گذاری شد. وظیفه این سازمان نظارت و مراقبت در اجرای برنامه بود که تحت نظر یک شورای عالی، یک هیئت نظارت و یک مدیر عامل فعالیت می‌کرد. همچنین برنامه‌ریزی با هدف دستیابی به توسعه اقتصادی پایدار و توسعه همه جانبه بر مبنای مدیریت صحیح تخصیص منابع به ویژه درآمدهای نفتی از مبانی اصلی شکل گیری و تاسیس سازمان برنامه بود.
 
سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور تا به حال دو بار با دستور دو رئیس جمهور در دوران ریاست جمهوری هشتم و نهم ادغام شده است؛ نخستین بار سازمان برنامه و بودجه در اسفندماه سال 1378 و در زمان سید محمد خاتمی رئیس جمهور دولت‌های هفتم و هشتم با سازمان اداری و استخدامی ادغام شد و با ادغام این 2، سازمان دیگری تحت عنوان سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور ایجاد شد که فعالیت خود را از تیرماه سال 1379 آغاز کرد. محمود احمدی‌نژاد رئیس جمهور دولت نهم و دهم نیز پس از 2 سال از پذیرفتن مسئولیت ریاست جمهوری در سال 1386 در جلسه شورای عالی اداری مصوب کرد که سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور با 2 معاونت دیگر ادغام شود.
 
در همان روزهایی که خبر ادغام سازمان مدیریت در رسانه‌ها و محافل کشور پخش شد، این اقدام انتقادات زیادی را متوجه احمدی‌نژاد کرد. وی دلیل انحلال این سازمان را الهام گرفتن از اندیشه‌های شهید رجایی اعلام کرده و گفته بود که سازمان برنامه و بودجه توسط دولت وقت آمریکا ایجاد شده است و این سازمان پس از حدود 50 سال مسئول برنامه‌ریزی کشور و تنظیم برنامه‌های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی کشور بود، اما مبنای برنامه ریزی‌های آن در سطح کلان، وارداتی و اقتباسی بود و از آن سوی مرزها منتقل می شد.
 
احمدی‌نژاد همچنین گفت که شهید رجایی خواست تا با انحلال این سازمان، سازمان جدیدی را بر مبنای فرهنگ ایرانی و اسلامی و اندیشه دینی پایه گذاری کند، اما دشمنان که از اراده او برای ساختن ایران بزرگ مطلع بودند، برای سد کردن این مسئله وی را به شهادت رساندند، اما کار بزرگ وی راه خود را ادامه داد و در سال 1386 سازمان دچار تحولات اساسی شد.
 
گرچه احمدی‌نژاد دلیل تحول در سازمان برنامه و بودجه را الهام گرفتن از افکار شهید رجایی عنوان کرده بود و به این اقدام خود افتخار می‌کرد، اما برخی از اقتصاددانان کشور از جمله محمد نهاوندیان رئیس اتاق بازرگانی و رئیس دفتر رئیس جمهور دولت یازدهم معتقد هستند که انحلال سازمان برنامه و بودجه به عنوان مغز متفکر کشور بزرگترین خطا در اقتصاد ایران بود.
 
همزمان با آغاز انتخابات ریاست جمهوری یازدهم، بار دیگر موضوع احیای سازمان برنامه و بودجه نقل محافل سیاستمداران و اقتصاددانان کشور شد و کاندیداهای انتخاباتی نیز در برنامه‌های خود درباره احیای این سازمان اظهاراتی را مطرح می‌کردند. حسن روحانی و غلامعلی حداد عادل از جمله کاندیداهایی بودند که اعتقاد داشتند انحلال سازمان برنامه و بودجه از اقدامات شتابزده و اشتباه بود که موجب ایجاد مشکلات در اقتصاد کشور شد.
 
حجت‌الاسلام حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان احیای سازمان برنامه و بودجه را جزء برنامه‌های اصلی دولت خود قرار داده و گفته بود که "در دولت تدبیر و امید، همواره از متخصصان استفاده خواهد شد، شورای پول و اعتبار به قدرت خود بر می‌گردد، سازمان برنامه و بودجه دوباره احیاء می‌شود، بانک مرکزی به استقلال خود می‌رسد، شورای اقتصاد که اخیراً بعد از 5 سال جلسه‌ای را تشکیل داده است به قدرت خود باز خواهد گشت".
 
پس از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری، حجت‌الاسلام روحانی در نخستین نشست خبری که در مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، برگزار شد در خصوص سازمان برنامه تأکید کرده بود که "اصل سازمان برنامه را احیا می‌کنیم. باید در مقام عمل، قدم به قدم برنامه‌ریزی و اجرا کنیم".
 
و اکنون، انتصاب محمدباقر نوبخت به عنوان رئیس معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست‌جمهوری و سپردن سرپرستی معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس‌جمهور به وی، نخستین گام برای احیای سازمان مدیریت است که از سوی دولت یازدهم برداشته شده است. باید منتظر ماند و دید برنامه دولت یازدهم برای احیای سازمانی که بعد از 60 سال عمر، 8 سال است که در کما به سر برده است، چیست.