چـرا تـرامپ نمی‌توانـد بـرجام را تغییـر دهد؟

مردم سالاری نوشت:با گذشت کمتر از یک ماه از شروع به کار رسمی‌دونالد ترامپ رییس جمهور جدید آمریکا و فراز و نشیب‌های گسترده در هفته‌ها و روزهای اخیر پیرامون اظهارات و اقدامات وی، یک سوال اساسی در خصوص آینده جامعه جهانی در دوران پسا ترامپ مطرح می‌شود اینکه آیا وعده‌های انتخاباتی ترامپ تنها شعار بود یا اعتقادات غیر قابل اجرایی است که عرف ساختار سیاسی آمریکا و حقوق بین‌الملل  مانع از تحقق آن خواهد شد.؟

بی‌آبرویی ترامپ در برابر مهاجران

دونالد ترامپ از روز نخست آغاز رقابتهای انتخاباتی بر مسئله مقابله با مهاجرت‌های غیرقانونی در آمریکا تأکید کرده بود. وی 31 اوت (10 شهریور 95) خطاب به جمعیت حاضر در «فینیکس» در ایالت آریزونا اعلام کرد‌: مهاجران غیرقانونی که سابقه جنایی دارند را خیلی زود اخراج می‌کند. وی گفت: در روز نخست آغاز به کار آنها را اخراج می‌کنم. در ساعت نخست کار من در کاخ سفید، آنها اخراج شده‌اند.

او در همین راستا در روزهای نخست آغاز به کارش قانون منع ورود اتباع هفت کشور مسلمان به ایالات متحده را وضع کرد. این قانون موجب اعتراضات گسترده و کم سابقه ای را در آمریکا و در مخالفت با دستور رییس جمهور این کشور شد. حضور چند روزه معترضین در فرودگاه‌ها و در نهایت رای قاضی فدرال این کشور که قانون ترامپ را به حالت تعلیق در آورد و حتی درخواست استیناف وی نیز نتوانست رای قاضی را به نفع وزارت دادگستری تغییر دهد،همگی نشان از تقابل آشکار ساختار سیاسی ایالات متحده با اقدامات خارج از عرف ترامپ داشت. این اقدام که بی‌آبرویی ساکن بی تجربه کاخ سفید را به همراه داشت باعث شد وی در اکثر سخنرانی‌هایش سیستم قضایی کشورش را به باد انتقاد بگیرد و تهدید کند که قانون دیگری را در زمینه ممنوعیت‌های مهاجرتی صادر خواهد کرد.

پاره کردن برجام شعار جنجالی انتخابات

از سوی دیگر پاره کردن توافق هسته ای نیز که در سخنان ترامپ همواره به عنوان  نخستین اقداماتش در بدو ورود به کاخ سفید از سوی سیاستمدار کازینو دار مطرح می‌شد نیز در این روزها و در پی مخالفت‌ها و ابراز نگرانی‌های مقامات بین‌المللی و در صدر آنها کشورهای 1+5، گویا از دستور کار رییس جمهور پر حاشیه خارج شده است. مقامات سابق آمریکا و همچنین اروپایی‌ها بر این موضوع تاکید می‌کنند که برجام یک توافق دوجانبه میان تهران و واشنگتن نیست، بلکه توافقی بین‌المللی و چند جانبه است که شورای امنیت سازمان ملل نیز در قطعنامه‌ای آن را مورد تایید قرار داد. ترامپ که در سخنرانی‌هایش همچنان از برجام با عنوان توافق بد یاد می‌کند و نکته قابل توجه این است که وی معتقد است جمهوری اسلامی‌ایران از دولت قبلی آمریکا سوءاستفاده کرده است و دیگر سخنی از پاره کردن آن نمی‌کند و تنها از برخورد با ایران و اعلام روش آن در آینده نزدیک سخن به میان می‌آورد.

وزیر امور خارجه آمریکا نیز که در نشست جی 20 حضور دارد پس از ملاقات با وزیر امور خارجه فرانسه و در تازه‌ترین اظهار نظر خود در خصوص برنامه جامع اقدام مشترک، گزارشات مبنی بر قصد وی برای نابود کردن توافق هسته‌ای را تکذیب کرد. این در حالی است که مارک آیرو وزیر خارجه فرانسه پس از دیدارش با تیلرسون در جمع خبرنگاران گفته بود که با همتای آمریکایی خود درخصوص توافق هسته‌ای گفت‌وگو کرده و آنها اختلاف نظری آشکار در این زمینه دارند. وی همچنین یادآور شد که از سخنان تیلرسون این گونه برداشت کرده است که آمریکایی‌ها قصد دارند برجام را از ابتدا مورد بازبینی قرار دهند و می‌خواهند آن را نقض کنند.

اخبار از این دست نیز نشان از آن دارد که علی رغم قصد آمریکا برای نقض توافق هسته ای، آنها به درستی فضای داخلی و بین‌المللی را درک کرده و متوجه این موضوع هستند که جامعه جهانی علیه سیاست‌های ترامپ به اجماع رسیده  است.

عقب‌نشینی مقابل اعراب

نمونه دیگر عقب‌نشینی محسوس ترامپ از شعارهای انتخاباتی اش را می‌توان در موضوع انتقال سفارت آمریکا از تل‌آویو به بیت‌المقدس دانست که حتی در سفر اخیر نتانیاهو به واشنگتن نیز سخنی از آن به میان نیامد. روزنامه معاریو چاپ سرزمین‌های اشغالی روز شنبه نوشت: دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا پس از فشارهای اخیر مصر و اردن، از تصمیم خود مبنی بر انتقال سفارت امریکا از تل آویو به بیت‌المقدس عقب‌نشینی کرده است.

 رئیس جمهوری آمریکا، جمعه22 بهمن ماه در گفت‌وگو با نشریه صهیونیستی اسرائیل هیوم (اسرائیل امروز) گفته بود: انتقال سفارت آمریکا از تل‌آویو به بیت‌المقدس کار مشکلی است و باید «به طور جدی» درباره آن فکر کنم. انتقال سفارت آمریکا از تل‌آویو به بیت‌المقدس یکی از شعارهای تبلیغاتی رئیس جمهوری آمریکا در مبارزات انتخاباتی بود که موجی از تنفر و خشم ملت‌های مسلمان و عربی را درپی داشته است. پر واضح است عقب‌نشینی ترامپ به دلیل تغییر مواضع وی نیست بلکه ساختارهای موجود مانع تحقق سیاست‌های کاخ سفید می‌شود.

آشفتگی در کابینه

همچنین روز سه شنبه و در پی استعفای مایکل فلین، مشاور امنیت ملی دونالد ترامپ و یکی از چهره‌های ضد ایرانی دولت وی، آشفتگی در شورای امنیت ملی و وزارت دفاع آمریکا را علنی کرد. اختلافی که نشان از دو دستگی و اختلاف نظرهای جدی در اظهارات و مواضع جنگ‌طلبانه ترامپ دارد که این موضوع به سوژه نیویورک تایمز برای نگارش یک گزارش تبدیل شد. این رسانه آمریکایی در این گزارش نوشت: «هفته گذشته جیمز ماتیس وزیر دفاع دولت ترامپ سعی کرد بفهمد آیا نیروی دریایی می‌تواند کشتی‌های ایرانی را برای یافتن سلاح‌های قاچاق برای مبارزان حوثی در یمن رهگیری و متوقف کند یا نه. منع احتمالی قانونی این نظارت سبب شد او در مذاکرات با رکس تیلرسون به محکومیت حمایت‌های(!) ایران از تروریسم بسنده کند. همچنین به گفته دو تن از مقامات، ماتیس در نهایت تصمیم گرفته این عملیات را کنار بگذارد. مقامات کاخ سفید گفته‌اند که دلیل این عقب نشینی این بوده که اخبار این عملیات قریب‌الوقوع، لو رفته است و تهدیدی برای امنیت است. اما دیگران شک دارند که از لحاظ قانون بین المللی این کار قابل قبول بوده باشد و معلوم نیست چه اتفاقی در صورتی که یک روز دولت ترامپ تصمیم بگیرد با نیروی دریایی ایران درگیر شود خواهد افتاد.»

در روزهای اخیر نیز ماجرای انصراف اندرو پازدر نامزد ترامپ برای تصدی پست وزارت کار خبر‌ساز شد. گویا سناتورهای ارشد جمهوریخواه به کاخ سفید  توصیه کرده بودند وی را از گزینه تصدی‌گری وزارت کار خارج سازد چرا که  به زعم آنان پازدر در جلسه اخذ رای اعتماد نمی‌توانست موفق باشد. این موضوعات می‌تواند حاکی از اختلافات گسترده میان جمهوری خواهان و یا به عبارتی شکاف عمیق در میان حامیان ترامپ باشد.

اقدامات نامتعارف و خارج از اصول و عرف رییس جمهور آمریکا نیز در روزهای اخیر به شدت خبر ساز شده است. اعلام مواضع از طریق توییتر، متهم کردن روزنامه نگاران و سیستم قضایی کشور و حرکات و رفتار او در دیدار با نخست وزیر ژاپن و کانادا در روزهای اخیر تیتر رسانه‌های زیادی را به خود اختصاص داده است. اقداماتی که پتانسیل بالایی در تقویت اجماع داخلی و حتی جهانی علیه تصمیمات او را دارد.