خانه قجری خلیلیان به تاریخ پیوست

باز هم در یک روز جمعه و تعطیل خانه خلیلیان در بابل با خاک یکسان شد.

باز هم برای چندمین بار خانه‌ای تخریب شد تا با ثبت آن در تاریخ میراث فرهنگی ایران لکه‌ای سیاهی برای آیندگان برجای بماند. خانه‌ای تاریخی در شهرستان بابل معروف به «خلیلیان» که میراثی ماندگار از عهد قاجار است و روزگاری محل برگزاری روضه و حضور علمای بزرگ از جمله مرحوم آیت‌الله «بیکایی» و مرحوم آیت‌الله «هادی روحانی» بوده است. خانه‌ای که حالا به دست بولدوزرها نابود شده و یاد این یادگاری دوره قاجاری را از حافظه زمین پاک کرده است.

عصر روز جمعه خبری کوتاه اما تکان دهنده در خبرگزاری‌ها مخابره شد و عکسی همراه آن در شبکه‌های مجازی دست به دست می‌شد که حکایت از تخریب خانه‌ای تاریخی در شهر بابل می‌داد. خانه‌ای که آن طور که در متن خبر آمده بود بدون داشتن مجوز تخریب شده بود و نیروی انتظامی به‌علت نداشتن مجوز تخریب، دستور توقف عملیات آواربرداری و تخریب را صادر کرده بود. گرچه به گفته منابع خبری این تخریب با مجوز میراث‌فرهنگی مازندران انجام شده اما دلاور بزرگ‌نیا، مدیرکل میراث‌فرهنگی استان مازندران به ایسنا گفته است که وقتی دیدیم به مفاد نامه توجهی نشده، نامه دومی به فرماندار بابل زده شده که مفاد نامه اول را نقض کرده است. وی گفته است: هیچ مجوزی بابت گودبرداری و تخریب خانه خلیلیان از سوی میراث فرهنگی استان صادر نشده است.

علت تخریب خانه خلیلیان چه بود؟

بحث تخریب خانه‌ خلیلیان از سال‌های گذشته در رسانه‌ها مطرح شده بود. تقریبا در اواخر سال ۹۴ بود که بحث بر سر تخریب این خانه آغاز شد. مسئولان اوقاف تخریبی بودن این بنا و احتمال آوار و ریزش را دلیل تخریب عنوان کرده و گفته‌اند هیچ سندی مبنی بر میراثی بودن و ثبت در فهرست آثار ملی آن ارائه نشده است، اما درعین حال مسئولان میراث فرهنگی مازندران نیز عقیده داشتند که این بنای تاریخی در فهرست آثار ملی ایران در حال ثبت شدن است و نباید تخریب شود.

خبر خوش اوقاف مازندران درباره جلوگیری از تخریب

در دی ماه سال ۹۴ بود که حجت‌الاسلام ستار علیزاده مدیرکل اوقاف و امور خیریه مازندران در مورد تخریب خانه خلیلیان بابل توسط اوقاف این شهرستان اعلام کرده بود که این بنا مشکلی از لحاظ اینکه مورد نوسازی قرار گیرد، ندارد. او در مصاحبه خود بیان کرده بود که این مکان تقریباً مخروبه بوده و طی بازدیدهای انجام‌شده حتی دیوارهایش دچار ریزش شده است، در حالی‌که همکاران میراث فرهنگی اعلام کردند که این بنا متعلق به میراث فرهنگی بوده و ثبت شده است. مدیرکل اوقاف و امور خیریه مازندران همچنین این خبر را اعلام کرده بود که مدیرکل میراث فرهنگی طی تماس تلفنی خواستار شده که ادامه عملیات بازسازی بنا متوقف شده تا پس از انجام بررسی‌های لازم وضعیت بنا مشخص شود. او البته گفته است که اگر این بنا متعلق به میراث فرهنگی باشد، عملیات بازسازی آن ادامه پیدا می‌کند و اگر این بنا متعلق به اوقاف باشد احتمال تخریب آن بیشتر است. گرچه مدیرکل اوقاف و امور خیریه مازندران در آن زمان از عدم تخریب این بنا به‌صورت کامل خبر داده بوده اما این خبر خوش را نیز به میراث دوستان داده است که با تعامل میان اداره‌کل اوقاف و امور خیریه و میراث فرهنگی در آینده‌ای نزدیک مشکل تخریب خانه خلیلیان حل خواهد شد.

خانه‌ای که با وجود ثبت در میراث تخریب شد

گرچه در رابطه با ثبت ملی خانه خلیلیان در فهرست میراث کشور اختلاف نظرهایی وجود دارد و عده‌ای آن را جزو خانه‌های ثبت شده و عده‌ای دیگر از آن به عنوان خانه‌ای ثبت شده یاد می‌کنند، مهدی ایزدی معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری مازندران نیز در گفت وگو با مهر با اشاره به اینکه خانه تاریخی خلیلیان بابل از آثار دوره قاجاری با معماری خاص است بیان داشت: در سه ماه گذشته نسبت به ثبت اثر تاریخی در فهرست آثار ملی ایران اقدام شده است و حتی شمار ثبت نیز دریافت شده است. وی اظهار داشت: این بنای تاریخی دارای معماری باقابلیت تاریخی است و به اداره اوقاف شهرستان بابل نیز اعلام کرده‌ایم که از تخریب آن باید جلوگیری شود و درعین‌حال بین اوقاف استان و میراث فرهنگی برای حفظ و صیانت از آثار تاریخی تفاهم‌نامه همکاری منعقدشده است. ایزدی با اظهار تاسف از تخریب بخشی از خانه تاریخی خلیلیان بابل تاکید کرد: مسببان این حادثه اگر افراد عادی هستند باید به قانون معرفی شوند و اگر دستگاه اداری است باید تابع میراث باشند و به تفاهم‌نامه‌ها پایبند باشند. وی با اظهار اینکه به اداره اوقاف و امور خیریه بابل نیز ثبت ملی شدن خانه خلیلیان اعلام‌شده است یادآور شد: بخشی از خانه خلیلیان حسینیه است و در ماه‌های خاص سال نظیر محرم در آن مراسم مذهبی و روضه برپا می‌شود. معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی مازندران ادامه داد: نظیر خانه خلیلیان بابل، خانه نبویان در آمل است که بخشی از آن حسینیه است و در آن مراسم مذهبی برپا می‌شود و با کمک اوقاف نسبت به حفظ آن اقدام شده است.

هزار و ۸۰۰ اثر تاریخی در معرض تخریب

خانه خلیلیان در بابل در حالی تخریب شد که طبق ماده ۵۵۸ قانون مجازات اسلامی «هرکس به تمام یا قسمتی از ابنیه، اماکن، محوطه‌ها و مجموعه‌های فرهنگی ـ تاریخی یا مذهبی که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، یا تزیینات، ملحقات، تاسیسات، اشیا و لوازم و خطوط و نقوش منصوب یا موجود در اماکن مذکور، که مستقلاً نیز واجد حیثیت فرهنگی، تاریخی یا مذهبی باشد، خرابی وارد آورد علاوه بر جبران خسارات وارده به حبس از یک الی ۱۰ سال محکوم می‌شود.

تخریب خانه‌های تاریخی فراموش شده یکی از مشکلات همیشگی میراث فرهنگی ایران است. خانه خلیلیان یکی از هزار و ۸۰۰ اثر تاریخی است عدم ثبتشان در فهرست آثار ملی می‌تواند آنها را به تخریب و مرگ نزدیک کند. به گفته مدیرکل میراث فرهنگی مازندران، دلاور بزرگ نیا دو هزار و ۵۰۰ اثر تاریخی در استان مازندران وجود دارد که تنها حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ اثر در فهرست آثار ملی ثبت‌شده است و اشتباه بسیاری از افراد این است که آثار تاریخی و عرصه‌های باارزش تاریخی باید ثبت ملی شود تا نسبت به حراست از آن اقدام شود.