فرستاده ترامپ به اردوغان چه گفت؟

 سفر مایک پمپئو رئیس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا به ترکیه که نخستین سفر خارجی وی پس از انتصاب از سوی دونالد ترامپ بود، به کلید واژه‌ای تبدیل شد که پیش‌بینی‌ها در رابطه با چرخش ناگهانی مواضع منطقه‌ای رجب طیب أردوغان رئیس‌جمهور ترکیه از اردوگاه روسیه به محور آمریکایی را عملی کرد.

همان طور که رسانه‌های ترک و آمریکایی اعلام کردند، محور اصلی این مذاکرات نیز مانند تماس تلفنی دونالد ترامپ با اردوغان در رابطه با ایجاد منطقه امن در سوریه بوده است. به نظر می‌رسد دولت ترکیه حسابی روی سیاست‌های دولت ترامپ در سوریه حساب باز کرده و تلاش دارد از این سیاست‌ها در راستای افزایش سقف منافع و مطالبات منطقه ای خود استفاده کند. تقریباً به ‌صورت هم‌زمان با تحرکات دیپلماتیک آمریکا و ترکیه در منطقه، نیروهای ارتش ترکیه در آستانه ورود به الباب تحرکات خود را تشدید کردند. این در حالی است که ارتش سوریه نیز تلاش خود را برای بستن مسیر الرقه به روی نیروهای سپر فرات افزایش داده است.

در همین راستا اردوغان به بحرین و عربستان سعودی سفر کرده و مورد استقبال بی‌سابقه شاه عربستان در فرودگاه این کشور قرار گرفته است. این در حالی است که روابط ترکیه و عربستان سعودی از چند سال قبل بر سر کودتا بر ضد محمد مرسی ریاست جمهوری مصر تیره شده بود. اما عادل الجبیر وزیر امور خارجه عربستان سعودی هفته گذشته در آنکارا گفت: مواضع عربستان سعودی و ترکیه در خصوص سوریه کاملا یکسان است. سعودی ها آنقدر از چرخش مواضع اردوغان از محور روسی به آمریکایی خوشحال شدند که سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان خودش در فرودگاه از اردوغان استقبال کرد.

از سوی دیگر به نظر می‌رسد ترامپ در رابطه با طرح خود در سوریه به جمع‌بندی نهایی رسیده است. رئیس جمهوری آمریکا در تحرکات منطقه‌ای عناصر دولت خود و تماس های تلفنی که این روزها دارد، تلاش می کند، ایده منطقه امن که اردوغان از مدت ها قبل منادی آن بود را به اجرا بگذارد. به همین علت بود که اردوغان در بحرین تاکید کرد که بعد از پایان عملیات نظامی در الباب و آزادسازی الرقه کانون استقرار تروریست های داعش در سوریه - منطقه امن مذکور را به مساحت 5000 کیلومتر مربع ایجاد خواهد کرد.

از سوی دیگر آمریکایی ها تلاش دارند طرح قدیم – جدید احیای ترکیه برای تبدیل شدن به الگوی کشورهای اسلامی در برابر نفوذ مردمی انقلاب اسلامی ایران را دنبال کنند. به همین علت است که مقابله با نفوذ ایران در منطقه به کلید واژه مسایل مطرح شده در نشست های دو جانبه اردوغان و دیدارهای پمپئو در ترکیه تبدیل شده بود.

در همین رابطه آمریکا قصد دارد که ترکیه وارد ائتلاف عربی تحت رهبری عربستان برای عملیات در سوریه و عراق شود. عبدالباری عطوان تحلیل گر عرب در این باره در رای الیوم نوشته است: اردوغان به خوبی می داند که ترامپ می خواهد محورعربی را احیا کند و ائتلافی سنی در منطقه برای مواجهه با ایران شیعه ایجاد کند، به همین دلیل به سرعت بار سفر به کشورهای حاشیه خلیج فارس را بسته تا خود را به عنوان ستون خیمه ضد ایرانی معرفی کرده و از این فضا برای بهبود موقعیت منطقه‌ای خود استفاده کند.

بر همین اساس بود که اردوغان در موسسه صلح بین‌المللی در بحرین با این ادعا که ایران به دنبال تجزیه طلبی در سوریه و عراق است، گفت: در آنجا (عراق) نیز ملیت گرایی فارس وجود دارد. همراه با این ملیت گرایی فارس، تجزیه طلبی نیز در آنجا موضوعیت دارد. باید جلوی اینها را بگیریم. شرایط یکسانی نیز در سوریه وجود دارد.

به این ترتیب به نظر می‌رسد تمام وعده‌هایی که ترکیه در زمینه تفاهم‌ها و مرزهای جغرافیایی برای نفوذ در حلب و اطمینان هایی که به دمشق داده بود، همانطور که پیش بینی می‌شود، در راستای انتظار برای مشخص شدن سیاست جدید کاخ سفید در سوریه بود. امروز مناسبات آمریکا برای ترکیه از هر چیز دیگری مهم‌تر به نظر می‌رسد ، هماهنگی و همکاری بیشتر با مقامات واشنگتن به صورت روزانه در اظهارات مسئولان ترک شنیده می‌شود. النار شفیق مشاور رئیس‌جمهور ترکیه در جریان مصاحبه مطبوعاتی در کاخ ریاست جمهوری گفته است: ما در حال حاضر تمامی افق‌ها برای آغازی دوباره با آمریکا را در اختیار داریم.

همانطور که گفته شد رئیس جمهوری آمریکا در جریان تماسی تلفنی به همتای ترک خود پیشنهاد همکاری تنگاتنگ داد. رئیس سازمان سیا نیز در اولین سفر کاری خود به ترکیه و عربستان رفته بود. سفر اردوغان به عربستان بلافاصله بعد از دیدار رئیس سرویس جاسوسی آمریکا با مقامات این دو کشور نشان دهنده تشکیل اردوگاهی منطقه ای بر ضد ایران و محور مقاومت با کلمه رمز ایجاد منطقه امن در سوریه است. اردوگاهی که به نظر می رسد اهدافی بسیار فراتر از این طرح را در سوریه و عراق و کشورهای دیگر منطقه دنبال می کند.

پیروزی‌های محور مقاومت در منطقه و شکست راهبردی ترکیه و عربستان و آمریکا در نتیجه این پیروزی‌ها ، مهم‌ترین عامل تشکیل این ائتلاف است. لذا طبیعی است که نوک پیکان حملات این گروه متوجه ایران و سوریه و عراق باشد. درمورد روسیه نیز تا زمانی که این کشور مانع جدی در روند برنامه های محور غربی- عربی بر ضد این کشورها ایجاد نکند، مورد هجمه آنها قرار نخواهد گرفت. این معادله می‌تواند سرنوشت نشست‌های دنباله‌دار آستانه در زمینه سوریه را نیز مشخص کند.

فارغ از اهداف اقتصادی که برای سفر اردوغان به عربستان قابل تصور و بررسی است، به نظر می‌رسد طرح جدید آمریکا مبتنی بر ایجاد همگرایی بین نیروهای مداخله جوی منطقه‌ای است، این در حالی است که پیش از این در نتیجه بروز اختلاف و شکاف میان گروه‌های تروریستی مورد حمایت طرف های مختلف منطقه ای، محور مقاومت ابتکار عمل را در دست گرفته بود. این اتحاد می تواند اتحاد در عرصه مبارزات تروریستی بر ضد دولت سوریه و عراق را به دنبال داشته باشد. به ویژه در شرایطی که نیروهای متخاصم از براندازی دولت سوریه ناامید شده اند و تمام پتانسیل و وزنه خود را بر روی طرح های تجزیه طلبانه در سوریه و عراق قرار داده اند.

یک منبع دیپلماتیک سوریه در این رابطه می‌گوید که اردوغان پروژه ای را دنبال می‌کند که هنوز به صورت کامل از بین نرفته است، این پروژه البته در مناطق مختلف شکست خورده، اما هر زمان که فرصت از طریق متغیرات بین‌المللی و بازی‌های میدانی پیش آید، قابلیت ترمیم را دارد.

در طرف مقابل مشخص است که اردوگاه محور مقاومت پیش بینی چنین چرخشی را کرده بود، لذا از این موضوع غافلگیر نشد. بشار اسد دستاوردهای اخیر خود در گفت‌وگو با شبکه ژاپنی تی بی اس تأکید کرد: نباید انتظار داشته باشیم که ترکیه و آمریکا جنگ صادقانه بر ضد داعش را در دستور کار قرار دهند، اردوغان همبستگی داخلی و غریزی و التزام عملی نسبت به داعش و القاعده دارد و نمی‌تواند از آنها دور شود.

به همین علت است که ارتش سوریه تلاش گسترده ای را برای قطع مسیر نیروهای سپر فرات به سمت الرقه کانون استقرار تروریستی های داعش را در دستور کار خود قرار داده است. دولت سوریه معتقد است به این ترتیب می‌توان از روند تجزیه بخش هایی از خاک این کشور توسط ترکیه و متحد آمریکایی آن به بهانه مبارزه با گروه‌های تروریستی جلوگیری کرد.

البته محور مقاومت در عین جدیت و تلاش برای بستن راه گروه های مداخله جو در سوریه، نگرانی عمده ای از بابت اجماع طرف های متخاصم خود در زمینه آنچه که ایجاد منطقه امن می خوانند، احساس نمی‌کند. چرا که اگر این طرح پیش از آزاد‌سازی حلب مطرح می‌شد، قابلیت و پتانسیل اجرائی آن وجود داشت، اما حالا بسیاری از عوامل و زمینه‌های مساعد اجرای این طرح منتفی شده است.

مناطق وسیعی در دست گروه های مسلح حامی ترکیه و غرب قرار ندارد که آنها بخواهد از آن در راستای این پروژه بهره برداری کند. محور غربی- عربی در سایه تلاش برای خودداری از درگیری مستقیم با دولت و ارتش سوریه، در اجرای این طرح تنها می تواند به مناطقی که در آینده از دست داعش نجات دهد، امید ببندد، طرح های آغاز شده برای تسلط بر دیرالزور و الرقه نیز در همین راستا دنبال می شود، اما به نظر می رسد دولت سوریه همچنان در این زمینه ابتکار عمل را در دست داشته و با درایت راه های رسیدن نیروهای خارجی به این شهرها را خواهد بست.

به گزارش مشرق، از سوی دیگر ایجاد منطقه امن در سوریه نیازمند ایجاد منطقه پرواز ممنوع است که ابزارهای اجرای این طرح نیز همچنان در دسترس طرف های بین المللی وجود ندارد. روسها هنوز موضع مشخصی را در قبال طرح منطقه پرواز ممنوع به عنوان یکی از ملزومات ایجاد منطقه امن از خود نشان نداده اند. اما بعید به نظر می رسد که آنها با این موضوع موافقت کنند، این در حالی است که دولت سوریه نیز قطعا با این طرح مخالف است و همین موضوع بسترهای اجرایی ایجاد منطقه پرواز ممنوع را کاهش می دهد.