آیا عربستان به آرامی تغییر می کند؟

 هرگاه سوالی مبنی بر "تغییر در عربستان سعودی" مطرح شده، پاسخ همواره یک چیز بوده است: تغییر در سرزمین پادشاهی محافظه‌کارانه بالاخره از راه خواهد رسید، اما در زمان و موقعیت مناسبش!

به گزارش  بی بی سی انگلیسی، پاسخ فوق در واقع حسن تعبیری بیش نیست زیرا همه می‌دانند که تغییرات یا خیلی دیر انجام خواهد شد و یا به کل انجام نخواهد شد. اما در عربستان سعودی سال 2017، صحبت از تغییر در چند ماه آینده مطرح شده است.

سر میز ناهار در ریاض به یکی از همکارانم گفتم: «شرط می‌بندم ممنوعیت رانندگی زنان در شش ماهه نخست سال جاری میلادی برداشته خواهد شد. اما او گفت که تغییرات در شش ماهه دوم امسال رخ خواهد داد.» همکارم یک زن تاجر موفق عربستانی است. همکارم بعد گفت: «به نظرم این برداشتن ممنوعیت رانندگی زنان در اوایل سال بعدی میلادی رخ می‌دهد ولی فقط زنان زیر 40 سال را شامل می‌شود.»

اینجا سرزمین هپروت است
البته پیش‌بینی خانواده‌های سلطنتی عربستانی نیز به همین شکل است. آن‌ها معتقدند طولی نخواهد کشید که زنان جوان‌تر نیز اجازه رانندگی را کسب کنند.

در هر جبهه‌ای در عربستان سعودی، تغییر هر چند محتاطانه و آهسته در حال رخ دادن است. فرهنگ فوق محافظه‌کارانه که توسط مقامات مذهبی عربستان در این کشور جا افتاده، نفوذ بسیار زیادی دارد. بسیاری از مردم عربستان نیز همچنان تمایل دارند با همان سبک و سیاق قدیمی به زندگی خود ادامه دهند.

بزرگترین تولید کننده نفتی جهان اما حالا شاهد موجی از تغییرات است. جامعه عربستان و حاکمان این کشور باید منتظر تغییر، به معنای واقعی کلمه، باشند.

سقوط قیمت طلای سیاه در چند سال اخیر باعث کاهش 50 درصدی درآمدهای این کشور شد. کاهشی که حاکمان عربستانی را تحت فشار قرار داد و ندای تغییرات در سطح جامعه شنیده شد.

جان اسفاکیاناکیس در مورد عربستان سعودی که 90 درصد بودجه آن از راه صادرات نفت و گاز تامین می‌شود، می‌گوید: «این کشور در چندین دهه گذشته، یک جت تک موتوره بوده است. اما حالا به چندین موتور نیاز دارد.»

عربستانی‌ها سال گذشته میلادی با زرق و برق بسیار نامی از چشم انداز 2030 میلادی بردند تا دیگر یک جت تک موتوره نباشند.

محمد بن سلمان، جانشین ولیعهد، برای نوشتن اسکلت اصلی چشم‌انداز از مشاورین گران‌قیمت خارجی بهره گرفت و حالا وی نیز شخصا حامی چشم انداز 2030 عربستان محسوب می‌شود.

جانشین ولیعهد و اطرافیانش می‌دانند که روزی چاه‌های نفت خشک خواهد شد و پیش از آن مردم سوار خودروهای برقی خواهند شد.

خالد الفالح، وزیر نفت قدرتمند و پر نفوذ عربستان، می‌گوید: «تحقق اهداف چشم انداز 2030 بسیار ضروری است.» خالد الفالح پیشتر رئیس هیئت مدیره شرکت سعودی آرامکو، بزرگترین شرکت نفی جهان، بود. آقای فالح وزیر انرژی، صنعت و منابع معدنی عربستان نیز هست.

وی با تایید چشم انداز 2030 می‌گوید: «شاید تمام اهداف در 2030 تحقق یابد؛ شاید برخی در 2025 و برخی در 2030 تحقق یابند؛ یا شاید همه اهداف در 2035 تحقق یابد. باید بایستیم و ببینیم که چه خواهد شد.»

خالد معینا، نویسنده عربستانی، به تغییرات جدید اشاره کرده و می‌گوید: «همه باید آماده تغییر باشند. کاغذ بازی‌های وزرا و همه چیز؛ باید خوب دقت شود تا اشتباهی رخ ندهد. افرادی که در راس قرار دارند باید بیش از دیگران دقت کنند.»

حقوق‌ها و مزایای نجومی در مشاغل دولتی عربستانی به شدت کاهش یافته است. انتظار می‌رود تا بخش خصوصی تامین کننده‌ی یکی از موتورهای قدرتمند رشد و توسعه عربستان باشد. البته این موتور هنوز به شکل قابل قبولی راه نیفتاده است.

مدیر اجرایی یک شرکت سعودی که نحوه عملکرد چندین شرکت دیگر نیز نظارت می‌کند، می‌گوید: «الان در حال استخدام نیروی جدیدی نیستیم. حتی محصولاتمان را هم به دولت نمی‌فروشیم مگر آنکه مطمئن باشیم پول محصولات را پرداخت خواهند کرد.»

از یک تحلیلگر اقتصادی عربستانی پرسیدم تا نظرش را در مورد چشم انداز 2030 بگوید. وی که همانند بسیاری از منتقدان دیگر عربستانی خواست تا نامش فاش نشود، گفت: «چشم انداز 2030 احتمالا تا زمان برنامه ریزی شده یعنی سال 2030 میلادی تحقق نخواهد یافت. اما لااقل چشم اندازی برای آن تعریف شده و در این بازه زمانی می‌توان چندین کار انجام داد تا ممکن شود.»

البته این منتقد می‌گوید که پیشتر نیز چنین برنامه‌های عنوان شده بود اما هرگز راه به جایی نبردند. یک منتقد دیگر در ارزیابی چشم انداز 2030 تنها به گفتن یک جمله بسنده کرد: «اینجا سرزمین هپروت است. آیا تشریفات اداری کافی برای اجرایی کردن چشم انداز و آمادگی مناسب مسئولان عربستان سعودی برای تحقق اهداف وجود دارد.»

محمد بن سلمان، جانشین جوان ولیعهد عربستان، قصد دارد که برای تحقق چشم انداز 2030 تلاش کند. از محمد بن سلمان به عنوان محبوب‌ترین پسر پادشاه 81 ساله این کشور یاد می‌شود. وی به خوبی می‌داند که فرصت چندانی برای تغییر باقی نمانده است.

دو سوم جمعیت عربستان سعودی همسن محمد بن سلمان و یا از وی کوچک‌ترند.

صدها هزار نفر از آنان، مرد و زن، به لطف بورسیه‌های تحصیلی سخاوتمندانه ملک عبدالله از بهترین دانشگاه‌های غرب فارغ‌التحصیل شده‌اند. حالا اما آن‌ها به کشورشان بازگشته و به دنبال موقعیت‌های شغلی مناسبی هستند. دغدغه دیگر این جوانان روش‌های برای گذران وقت است. این در حالی است که حتی سینماها نیز در عربستان تعطیل هستند.

بنا بر قوانین سخت‌گیرانه عربستان سعودی، مردان تنها در صورتی می‌توانند با زنان غذا بخورند که آن شخص از اقوامشان باشد و برای این کار باید حتما به بخش خانوادگی رستوران مراجعه کنند.

تغییراتی که از یک سال پیش آغاز شده است
اما از زمان آخرین سفرم به عربستان سعودی در سال گذشته میلادی، می‌تواند تغییرات مهمی را احساس کرد.

دیگر خبری از پلیس اسلامی عربستان موسوم به "مطوعین" در خیابان‌های پایتخت نیست. مطوعین در خیابان‌ها می‌چرخیدند و ماموریتشان "جلوگیری از اشاعه فحشا و امر به معروف" بود. حتی موارد بسیاری از سو استفاده این افراد از قدرت به گوش رسیده است. جانشین ولیعهد عربستان برای کنار گذاشتن پلیس اسلامی در پایتخت تلاش فراوانی کرد.

ثروتمندان پایتخت با هیجان از رستوران‌های جدید ریاض صحبت می‌کنند. رستوران‌هایی که قوانین نشستن دور یک میز در آن سخت‌گیرانه نبوده و صدای موسیقی نیز به گوش می‌رسد.

ولید السعیدان می‌گوید: «باید شاهد رانندگی زنان و باز شدن سینماها در عربستان‌ها باشیم. تنها تفریح قانونی جوانان رانندگی با خودروهای شاسی بلند بر روی تپه‌های شنی است.»

البته این تفریح نیز در عربستان بیشتر در انحصار مردان است. اما "اداره کل سرگرمی" عربستان تلاش دارد تا تفریحات بیشتری را برای جوانان این کشور مهیا سازد. البته در تفریحات جدید محدودیت‌های اسلامی نیز گنجانده شده است. احمد الخطیب، از مسئولان این اصلاحات می‌گوید: «ماموریت من این است که مردم را خوشحال کنم.»

تقویمی متشکل از 80 رویداد فرهنگی و مفرح شامل فستیوال‌های هنری، جشن نور و کنسرت‌های موسیقی برای جوانان عربستانی طراحی شده است. این رویدادها البته به نحوی برنامه ریزی شده‌اند که هیچ اختلالی با مضامین مذهبی و سنتی عربستان نداشته باشند.

آقای خطیب می‌گوید که آزادی‌های اجتماعی محدود به ایجاد تفریحات بیشتر نیست. البته تغییرات اساسی‌تر مانند اصلاحات سیاسی، اصلاحات قوانین حقوق بشری و برچیدن برخی محدودیت‌های اجتماعی زنان در حال حاضر جایی در گفتمان عربستان ندارند.

به گزارش فرادید، اما در کنار افزایش سطح شادی، مشکلات مردم نیز توسعه خواهد یافت! مردم عربستان همواره از سوخت ارزان، عدم پرداخت مالیات و آب و برق مجانی بهره برده‌اند. اما حالا برخی از یارانه‌ها قطع و مالیات به سیستم اقتصادی این کشور معرفی شده است. این کشور برای تحقق اهداف متصور شده در چشم انداز 2030 باید با سرعت بیشتری حرکت کند.