خانه زیبای 70 ساله زیر تیغ تخریب

  «خانه‌ای ساخته شد تا خانه‌ای دیگر خراب شود» این داستان ساخت و ساز و حفظ بناهای تاریخی در ایران است. داستانی که گویا در ایران تمامی ندارد و احتمالا باز هم باید منتظر شنیدن نظایر این حکایت‌ها را باشیم. حکایتی که این بار خانه شهر کرمان برایمان می‌خواند. حکایتی از سرنوشتی مشابه خانه توران در زعفرانیه تهران. خانه‌ای که امیدواریم گرچه که داستانی نسبتا مشابه خانه توران را دارد اما سرنوشتش شبیه آن نباشد.

این اولین بار نیست که کلنگ تخریب تن یک خانه تاریخی را در ایران به لرزه می‌اندازد. هنوز خاطره تخریب ناگهانی خانه توران، یکی از بناهای شاخص معماری معاصر در منطقه زعفرانیه تهران، متعلق به ملکه توران امیرسلیمانی، همسر سوم رضا شاه در اواخر تیرماه امسال را یاد نبرده ایم. تخریبی که با اعتراض جامعه معماران و فعالان میراث فرهنگی و رسانه‌ها مواجه شد و علیرغم اقدام میراث فرهنگی مبنی بر ثبت ملی اضطراری این خانه در فهرست میراث ملی کشور باز هم سرنوشتی جز تخریب نداشت. حالا اما قرعه یک بار دیگر به نام خانه شهر کرمان افتاده است. خانه‌ای تقریبا 70 ساله که قدمتش به همان سال‌های پهلوی باز می‌گردد و حالا که ساختمان جدید و میلیاردی استانداری کرمان به پایان ساختش نزدیک شده، احتمال تخریب آن نیز قوت گرفته است. تا آنجا که حتی دستور تخریب آن صادر شده است.

آغاز ماجرای تخریب

سرنخ‌ ماجرای تخریب خانه شهر کرمان به سال‌ جنجالی 88 بازمی‌گردد. سالی که خبر ساخت ساختمان جدید استانداری کرمان که مسیر رفت و آمدش از خانه تاریخی شهر کرمان رد می‌شد، در پس اتفاقات سیاسی گم شد. طرح ساخت ساختمان جدید استانداری کرمان در سال 88 و در زمان تصدی رئوفی نژاد، بر مسند استاندار کرمان در دولت احمدی نژاد کلید خورد و مورد تایید قرار گرفت، فردی که اولین استاندار غیر کرمانی در کرمان بود. اما کلنگ زنی این ساختمان به دوره ریاست او در استانداری قد نداد و تکمیل آن به ریاست دومین استاندار غیر کرمانی دولت احمدی‌نژاد محول شد. 19 خرداد 88 بود که ساختمان جدید استانداری در مسیر راه خانه شهر کرمان در زمینی به وسعت 24 هزار و 300 مترمربع کلنگ زنی شد. بدون آنکه کسی به سرنوشت خانه شهر کرمان فکر کند.

دستور تخلیه خانه شهر صادر شد

چند سالی گذشت تا با طرح موضوع تخریب خانه شهر کرمان، اعتراضات مردمی به ساخت ساختمان جدید استانداری قوت گیرد. مردم در راستای اعتراض به ساخت این ساختمان جدید و تخریب خانه قدیمی طوماری امضا و به مسئولان امر ارسال کردند که البته تاثیری بر تصمیم گیری مسئولان و نظر استانداری کرمان نداشت. اما موضوع از زمانی جدی‌تر و اعتراضات از زمانی شدت گرفت که در آذرماه 94 از طرف سیف الهی معاون عمرانی استانداری به شورای شهر نامه‌ای ارسال شد که در آن از شورا خواسته‌شده بود «خانه شهر را تخلیه کنند.» مشرفی رئیس شورا هم به استانداری پاسخ داده بود که «در صورتی حاضر به تخلیه خانه شهر هستیم که جای دیگری را به ما بدهند.»

کندن کلک خانه شهر یا شورای شهر؟

تخریب خانه شهر گرچه سبب نگرانی فعلان و دوستداران میراث فرهنگی شد اما اعضای شورای شهر را بیشتر نگران وضعیت شورای شهر کرد. شورای شهری که در زمان دریافت نامه جواب تخلیه را با «تعویض خانه» داد و سعید گیلانی در واکنش به این تخریب گفت: «اگر با تخریب خانه شهر موافقت کنیم، کلک شورا را کنده‌ایم.» البته گرچه این حرف‌ها کمتر رنگ و بویی از حفظ میراث فرهنگی می‌داد اما باز هم گوشه‌ای از مخالفت شورا بود و بارقه‌های امید را روشن‌تر می‌کرد. فتح‌الله مویدی یکی دیگر از اعضای شورای شهر خانه شهر با بیان اینکه « با پول مردم احداث‌شده و نمی‌شود آن را تخریب کرد» مخالفت خود را با این تخریب نشان داد.

مخالفت‌ها نتیجه نداد

گرچه برخی اعضای شورای شهر مخالفت خود را با تخریب خانه شهر کرمان اعلام کردند اما استانداری بر حرف خود استوار است. در صورت‌جلسه 16 اسفند 94 جلسه پیگیری پروژه‌های عمرانی در دفتر استاندار مقرر شد: از آنجایی که دو میلیارد تومان وجه مربوط به خانه شهر در سال 94 به پروژه مشتاق منتقل‌شده است در سال 1395 توسط استانداری برای شهرداری تامین و ساختمان سوله سالن خانه شهر تخریب و شهرداری ساختمان مناسبی را برای شورای شهر خریداری یا احداث کنند. کمی بعد معاون عمرانی استاندار برای آنکه به قائله پایان دهد دوباره اعلام کرد که خانه شهر باید تخریب شود و حتی زمان این تخریب پس از سفر رئیس‌جمهور به کرمان خواهد بود. با وجود این حرف‌ها و دستور العمل‌ها اما در اوایل سال 95 ربانی زاده، سخنگوی شورای شهر کرمان در گفت‌و‌گویی با ایسنا اعلام کرد که هنوز تخریب ساختمان شورا قطعی نشده و بحث بر سر تخریب این خانه سال گذشته در شورای شهر مسکوت مانده است. به دنبال آن در اولین جلسه شورای شهر در خردادماه سال جاری هم مجدداً برخی اعضا با تخریب خانه شهر مخالفت کردند و مویدی، عضو شورای شهر کرمان خواستار آن شد که در صورت امکان راه عبور به استانداری به گونه‌ای دیگر باز شود.

گرچه خبرهایی که در رابطه با تخریب این خانه به گوش می‌رسید خبرهای خوشایندی به نظر می‌آمد اما چند ماه بعد از این اظهار نظرها در شهریور ماه دوباره خبری نگران کننده به گوش رسید. خبری که حکایت از قطعی شدن تخریب خانه شهر داشت. خبری که حاصل شور شورای شهر کرمان بود.

گرچه این تصمیم گیری برای تخریب خانه در دولت یازدهم انجام شد اما فرشید فلاح، مدیرکل حوزه استاندار به فاصله چند روز بعد از اعلام رسمی تصمیم بر تخریب خانه از نارضایتی استاندار کرمان از ساختمان جدید استانداری، همان ساختمانی که سبب تخریب خانه شهر می‌شود، خبر داد و گفت که دولت یازدهم میراث‌دار گذشتگان است. او البته در توجیه این تصمیم گفت که عده‌ای درگذشته با چند ده میلیارد تومان طرحی را تهیه‌کرده‌اند که هم‌اکنون ما مجبور هستیم با اعتبار 20 میلیارد تومانی این کارها را به پایان برسانیم.

حالا اما این داستان پر ماجرا به واسطه خبری که علی‌اکبر مشرفی رئیس شورای شهر کرمان مبنی بر تخریب خانه شهر از «سالن» این خانه داده است، سبب نگرانی بیشتر شده و بسیاری از کاربران در فضای مجازی به آن واکنش نشان داده اند.

شانه خالی کردن شورای شهر از زیر تخریب

به دنبال این واکنش‌ها اما حجت الاسلام محمد ربانی، سخنگوی شورای شهر کرمان دیروز گفته است که حاضر نیستیم مسئولیت تخریب خانه شهر را به دوش بگیریم و شورای دوره چهارم ننگ تخریب خانه شهر را به دوش نمی‌گیرد. سخنگوی شورای شهر کرمان در ادامه سخنان خود از دریافت نامه‌ای از سوی معاونت عمرانی استانداری به شورا خبرداده که طی آن ۲۰ روز وقت برای تخریب خانه شهر تعیین شده است. وی ادامه داد: قرار بوده پولی به حساب شهرداری واریز شود، نه پولی که در قبال تخریب خانه شهر و احداث جای جدید. بلکه مقرر شده بود، از اعتبارت دولتی مبلغ ۵ میلیارد تومان واریز و شهرداری آن را برای پل سیدی هزینه کند که جلوی این پول گرفته شده و به شکلی می خواهند از شورا باج خواهی کرده و در قبال این ۵ میلیارد تومان شورا زیر بار تخریب خانه شهر برود که بعید می دانم این اتفاق در این دوره شورا بیفتد. حالا اما با بالاگرفتن اعتراضات برای تخریب خانه شهر کرمان و تبدیل شدن حفاظت از این خانه به یک مطالبه عمومی معاون میراث فرهنگی کشور از بررسی مساله تخریب خانه شهر خبر داده و گفت است: نتایج این بررسی به استاندار کرمان اعلام می شود. حال باید منتظر نتیجه این بررسی و رای نهایی برای تخریب یا عدم تخریب این خانه باشیم.