آنچه شاه به دیپلمات‌های آمریکایی گفت

در میان اسناد محرمانه‌ای که سایت ویکی‌لیکس منتشر کرده، سندی است درباره دیدار دیپلمات‌های آمریکایی با محمدرضا پهلوی در ۳ خرداد ۱۳۵۷ که گزارش آن به وزارت خارجه ایالات متحده ارسال شده است.

تاریخ ایرانی در ادامه نوشت: «طبق ادعای این سند، شاه همچنان امیدوار به تفرقه‌افکنی میان مخالفانش و توافق با آیت‌الله شریعتمداری بود اما تاکید کرده «راضی کردن خمینی بسیار مشکل است.»

***

گفت‌وگو با شاه درباره‌ مسائل داخلی ایران

[متن سند]

تاریخ: ۲۴ مه ۱۹۷۸

اداره‌ روابط خاور نزدیک و جنوب آسیا

از: تهران، ایران

به: وزارت امور خارجه

۱. طی ملاقات با شاه در روز ۲۴ مه به مسائل مختلفی پرداختیم. یک گفت‌وگوی طولانی درباره مسائل داخلی ایران انجام گرفت که بر آشوب‌های داخلی اخیر تمرکز داشت. شاه بار دیگر برداشت خود از دلایل وقوع ناآرامی‌های اجتماعی را تکرار کرد. همچنین راهکارهای خود برای برخورد با شرایط کنونی را تشریح کرد.

۲. شاه گفت که در وهله‌ نخست به روند لیبرالیسم ادامه خواهد داد. او گفت که این روند بازگشت‌پذیر نیست و از ملزومات مدرنیزاسیون است. او گفت که علاوه بر این احساس می‌کند که می‌خواهد زیرساخت‌های سیاسی کشور را به نوعی آماده کند که در زمان به سلطنت رسیدن پسرش این سازمان‌ها کم‌وبیش خودکفا باشند.

۳. از منظر او بزرگ‌ترین خطر برای کشور نه مخالفین مذهبی که مارکسیست‌ها هستند. «روحانیت» می‌داند که مردم ایران هرگز یک حکومت تمام مذهبی را نخواهند پذیرفت؛ در نتیجه مجبور هستند که در ‌نهایت با مدرنیزاسیون کنار بیایند.

۴. به همین دلیل شاه احساس می‌کند که می‌تواند با عناصر مذهبی به نوعی تفاهم دست بیابد. او نسبت به خمینی بسیار سرسخت بود و عقیده داشت که راضی کردن خمینی بسیار مشکل است. اگر چه دل خوشی از شریعتمداری نداشت ولی به این مسئله اشاره کرد که انتظار می‌رود از طریق واسطه‌ها با او به توافق برسد. البته که این تفاهم‌ها بیشتر بر سر مسائل مذهبی و اخلاقی خواهند بود تا مسائل سیاسی.

۵. شاه گفت که طی چند روز آینده برای زیارت سالیانه‌اش عازم حرم امام رضا در مشهد خواهد شد. این زیارت فرصتی برایش فراهم خواهد کرد که با تعدادی از «روحانیون» ملاقات کرده و باب مذاکره با مراجع مذهبی مخالف باز شود.

۶. مواضع شاه در قبال جبهه‌ ملی همچنان تند و تیز بود. او گفت که مطبوعات غربی اشتباه می‌کنند که آنها را گروهی «لیبرال» می‌خوانند زیرا ذات استبدادگر جبهه ملی در گذشته در حزب توده متبلور شده است اما با این وجود آنها را از نظر مسائل داخلی فاقد اهمیت دانست.

۷. توضیح: شاه در راستای تاکتیک همیشگی‌اش برای تفرقه‌اندازی میان مخالفانش به دنبال دستیابی به تفاهم با گروه‌های اسلامی است تا میان آنها و سکولارهایی که به طور موقت با آنها متحده شده‌اند، تفرقه بیفکند.»