وضعیت مدیریت شهری در زمانه سیاست‌ زدگی

هدف از ایجاد نهادهایی همچون شهرداری یا شورای شهر، رسیدگی به معضلات و چالش‌های مربوط به شهر، از دیدگاه اقتصادی وعمرانی یا همان مدیریت شهری فارغ از دیدگاه سیاسی است. با این حال سیاسی شدن شورای شهر و شهرداری در زمان بروز حوادث آسیب‌هایی را به دنبال دارد؛ بهره برداری سیاسی از معضلات شهری، هجمه به جناح‌های مخالف که مسوولیتی به عهده دارند وسیاست‌زدگی از جمله این آسیب‌هاست. در چنین شرایطی مقامات مسوول در نهادهای سیاسی شده با دیدگاهی سیاسی و نه منطقی به مسائل نگریسته و از وظایف اساسی خود یعنی مدیریت شهر بازخواهند ماند. نمونه چنین امری را در حادثه آتش سوزی ساختمان پلاسکو تهران شاهد بوده‌ایم، آن زمان که سخن از پلمپ ساختمان بیش از بروزحادثه می‌شود، برخی در توجیه آن، سخن از بیکاری تعداد زیادی از افراد به میان آورده و آن را در تضاد با سیاست های اشتغال‌زایی دولت می‌دانند؛ غافل از اینکه چنین نگاهی به ضرر مردم تمام شده و سیاست‌زدگی را به دنبال خواهد داشت.

کار را به کاردان بسپارید

حسین مرعشی، سخنگوی حزب کارگزاران سازندگی با بیان اینکه سیاست همان تدبیر امور است، گفت: همین سیاست حکم می‌کند که شورای شهری متخصص، مدیر و قدرتمند وجود داشته باشد تا با سیاست‌گذاری‌های مناسب بتواند شهر را به خوبی اداره کرده و جلو بازی‌های سیاسی در سطح شورا و شهرداری را بگیرد. سیاست به ذات امری لازم است اما نباید آن را با رقابت یا بازی سیاسی اشتباه گرفت؛ برخی بازی سیاسی راه می‌اندازند که در قدرت باقی بمانند و گاهی سیاست را پی می‌گیرند که شهر را به خوبی اداره کنند. به گفته نماینده سابق مجلس، سیاست را تخطئه نکنیم چراکه مادر همه خدمت‌ها و از جنس تدبیر امور جامعه است. مرعشی براین باوراست که شورای شهر تهران باید با سیاستی مناسب به سمت شورایی متخصص و اهل فن هدایت شود؛ شورایی با قدرت پیش‌بینی آینده، تخصیص بهینه منابع به اولویت‌های واقعی، جلوگیری از اتلاف منابع و نهایت امر، پیشگیری از هزینه‌های احتمالی نا به جا. فعال سیاسی اصلاح‌طلب اما امید دارد که کماکان کشور و سیاسیون در مسیر سیاست‌ورزی و تدبیر مناسب امور پیش روند، چراکه شورای شهرخوب شورایی است که سیاست و تدبیر را سرلوحه کار خود قرار دهد. مرعشی در پاسخ به این پرسش که چگونه می‌توان از رقابت‌های سیاسی استفاده بهینه کرد، خاطرنشان کرد که رقابت‌های سیاسی در جایی مانند شورای شهر باید با هدف خدمت بالاتر و بهتر باشد و همچنین برنامه‌ها در معرض قضاوت عمومی گذاشته شود و ساکنین شهر که خداوندگار شهر هستند، آن را قضاوت می‌کنند. اگرچه که بروز حوادثی همچون پلاسکو نشان می‌دهد که تهران به نگاهی فنی گرایانه و تخصص‌گرا نیازمند است، به تعبیری دیگر نیازمند سیاست فنی‌گرایی است. مردم و مسوولین اکنون دریافته‌اند که وضعیت کلان شهرهای ما به ویژه پایتخت، تجهیزات آتش نشانی مدرن طلب می‌کند و از سویی دیگر اصول فنی شهرسازی و ایمنی در این شهر باید مراعات شود. به گفته او، اگرچه دولت، شورای شهر و شهرداری هرکدام سهمی در این میان دارند و وظیفه‌ای برعهده داشته‌اند اما این حادثه یک مقصر جدی دارد و آن مسوول ساختمان است که 38 سال پیش ساختمان مصادره شده را تحویل گرفته اما ایمن و به‌روز نکرده است؛ هرساختمانی که مالک داشته باشد، باید متناسب با زمان، ساختمان را استحکام بخشیده و ایمن‌سازی کند. مالک ساختمان پلاسکو بنیاد است که طی این سال‌ها چنین رویه‌ای را پیش نگرفته و ساختمانی مرتفع در قلب تهران که محل کسب 3000 نفر بود، بدون هیچ ایمنی و مسوولیتی به حال خود رها شده است. مرعشی، حادثه پلاسکو را نشانه‌ای برای مالک و شهرداری دانست، حادثه‌ای که حالا دیگرهرکدام از بخش‌ها را متوجه مسوولیت خود کرده است. این فعال سیاسی اصلاح‌طلب اما یادآور شد که بهتر است بیش از آنکه به دنبال مقصر باشیم، گروهی متخصص با راهکا‌رهای علمی، سهم هر نهادی در این حادثه را تعیین کنند. از سویی به گفته او، مردم باید بدانند که اداره شهر امر ساده‌ای نیست و با چند شعار و حرف کارها پیش نخواهد رفت؛ در نتیجه شورای شهر را به گروه‌های فنی متخصصی بسپارند که سیاست‌های خوبی دارند.

رفت وآمدهای تشریفاتی و تبلیغاتی، سیاسی کاری است

حسن رسولی، فرماندار زاهدان در دوره اصلاحات و سیاستمدار اصلاح‌طلب نیز براین باوراست که مدیریت بحران در کشورما فاقد یک نظریه مدون و ساختار نهادینه شده است، درنتیجه دربرخورد با حوادث و سوانح تاسف باری همانند آتش سوزی و فروریختن ساختمان پلاسکو یا سانحه ریلی که چندی قبل شاهد آن بودیم، تقابل آشکار در رویکردهای اعمال شده در بخش‌های گوناگون اطلاع رسانی و مدیریتی به چشم می‌خورد. رسولی با اشاره مشخص به جهت‌گیری صداوسیما در سانحه ریلی، گفت: این رسانه در صدد القای چنین پیامی بود که دولتمردان و به نمایندگی از آنها عباس آخوندی، متولی حمل و نقل و مدیرعامل راه آهن مقصر اول و اخر هستند و براساس همین جهت‌گیری و فقدان مدیریت کارآمد در حل بحران مجموعه دولت و وزارت راه به دلیل انفعال در مقابل فضای ایجاد شده و عدم حمایت جدی دولتمردان ارشد کشور تسلیم این فضاسازی شدند و درنتیجه یکی از مجرب‌ترین مدیران حوزه حمل و نقل ریلی استعفا داد. این فعال سیاسی اصلاح‌طلب اما به رویکرد متناقض صداوسیما در برخورد با آتش سوزی پلاسکو نیز اشاره کرد و یادآور شد: پیامی که رسانه ملی و سایر بخش‌ها در صدد تخصیص و انتقال آن بودند؛ اینگونه بود که شهرداری تهران و متولیان مدیریت شهری که براساس ماده 55 قانون شهرداری‌ها به طورمستقیم مسوول پیشگیری ازچنین حوادثی هستند، نه تنها کوچکترین تقصیری بر گردن ندارند بلکه با صحنه سازی‌ها چنین القا می‌شود که این بخش مدیریتی، شبانه روز به طور جهادی تلاش می‌کند. رسولی معتقد است که مقایسه این دو رویکرد ضمن دو حادثه دلخراش که در مدت کمی از لحاظ زمانی اتفاق افتادند، اثبات کننده نقطه‌ای است که به آن نبود یک نظام مدیریت بحران کارآمد در مجموعه دولت و هرج و مرج در تعاملات می‌گویند و ناکارآمدی ستاد مدیریت بحران در برخورد با چنین حوادثی که جلب توجه می‌کند، منجر به رفتارهای پوپولیستی و سیاسی کاری می‌شود. افکارعمومی به خصوص جامعه امروز ایران که به مدد توسعه رسانه‌های مجازی از قدرت تشخیص و فهم بالایی برخوردار ست، از نوع این برخوردهای دوگانه و بهره برداری‌های تبلیغاتی منزجر شده و این امر نه تنها به نفع شهرداری و دولت نیست، بلکه سرمایه اجتماعی به معنای اطمینان مردم به متولیان کشور و مدیریت شهری را بیش از گذشته کم رنگ کرده و بدان اسیب می‌رسانند. رسولی در پایان خاطرنشان کرد: قبل از اینکه از سایر بخش‌ها انتقاد کنیم، باید از حوزه مربوطه در دولت و به خصوص وزارت کشور گله کنیم. به یاد دارم در حادثه ریلی سال 82 دوره اصلاحات که سمت استاندار زاهدان را داشتم، مدعی هستم در آن سانحه به نمایندگی از دولت، مدیریت بحران کارآمدتری اعمال شد؛ اگرچه که نمی‌توان گفت بی نقص بود، اما باید ازاین تجارب استفاده شود تا زمانی که دولت به دنبال تقویت بنیه مدیریتی خود در این بخش از طریق وزارت کشور نباشد، در مواجهه با سوانح جز رفت و آمدهای تشریفاتی که مخل عملیات امداد و نجات هستند و صحنه‌های تبلیغاتی دستاورد دیگری را شاهد نخواهیم بود.