زنجیره ادامه دار تروریسم در ترکیه

 طی یک سال گذشته، حدود بیش از سی مورد ترور و عملیات تروریستی موفق در جای جای ترکیه به وقوع پیوسته که تقریبا در جهان بی سابقه بوده است. ترکیه امروز به کشوری تبدیل شده که با شنیدن نام آن، اولین نکته ای که به ذهن هر مخاطبی می رسد، ترور، مرگ و کشتار است. همه این ها نشان می دهد که ترکیه، عملا درگیر یک جنگ همه با همه است.

سلسله ترورهای صورت گرفته در ترکیه طی یک سال گذشته، نشان دهنده استراتژی جدیدی است که گروه های تروریستی در منطقه و در دل ترکیه از آن برای به خاک و خون کشیدن اهداف خود استفاده می کنند. تا کنون این امکان وجود داشت که با توجه به اهداف گروه های تروریستی، تمایزی اساسی میان عملیات توسط نیروهای کرد ـ که معمولا اهداف نظامی و دولتی را مورد نظر دارند ـ و داعش ـ که هدف اصلی آنها شهروندان است ـ به دست داده، ولی اکنون به نظر می رسد که ترکیه در آشوب و هرج و مرج تروریستی و جنگ همه علیه همه است.

اکنون دیگر قطعیتی وجود ندارد که این تمایز گذاری بر اساس اهداف مؤثر باشد و همچنین نهادهای کوچک و بزرگ دیگری به جمع گروه های تروریستی در ترکیه نپیوندند. همچنین سایر گروه های مخالف دولت در ترکیه و خارج از آن، از جمله گروه فتح الله گولن، از بی ثباتی که در دولت اردوغان به لحاظ امنیتی برای ترکیه به وجود آمده، چندان هم ناراضی به نظر نمی رسند. آنچه از ترورهای سال گذشته تا کنون می توان فهمید این است که معمولا گروه های تروریستی، اهداف خود را بیش از همه با دو فاکتور انتخاب می کنند: دسترسی و راحتی برای عملیات.

از ژانویه 2016 تا ژانویه 2017؛ آنچه از سلسله ترورهای ترکیه باید گفت
هنوز هیچ گروهی رسما مسئولیت عملیات ترور کلوپ شبانه در آغاز سال نو میلادی در ترکیه را بر عهده نگرفته است. با توجه به همه موارد پیش گفته، تلاش برای تعیین گروه مسئول با توجه به شکل و شمایل ترور و اهداف آن، می تواند گمراه کننده باشد، به ویژه با توجه به اینکه گروه های تروریستی نوع پاسخ ترکیه به عملیات های اینچنینی را به خوبی بررسی و ارزیابی کرده اند. وقتی یک عملیات تروریستی به PKK نسبت داده شود، ترکیه پاسخ خود را متوجه گروه های کرد داخل و خارج از ترکیه در عراق و سوریه می کند. وقتی عملیات به داعش نسبت داده شود، پاسخ حمله به پایگاه های داعش در سوریه است.

ظاهرا به سادگی می توان هدف پاسخ های ترکیه را تغییر داد. تا جایی که مربوط به داعش باشد، حمله به نیروهای کرد از سوی این گروه با استقبال مواجه می شود و از آنجایی که داعش شکست های سنگینی از نیروهای کرد در عراق و سوریه خورده است، داخل کردن نیروهای نظامی ترکیه برای سرکوب کردها، با انجام یک حمله تروریستی به اهداف دولتی و نظامی، می تواند به خوبی مقاصد داعش را تأمین کند. این منطق از سوی نیروهای کرد نیز می تواند به همین شکل علیه داعش استفاده شود.

مشکل اساسی اما آنجاست، در حالی که طی یک سال گذشته، تقریبا اغلب حملات تروریستی طراحی شده علیه ترکیه موفقیت آمیز بوده است، این امر می تواند سایر گروه های دیگر را نیز برای انجام عملیات های مشابه تشویق و تهییج کند. کسب اطلاعات در مورد این گروه های منفرد بسیار دشوار است و حتی در صورت کسب اطلاعات ـ آن گونه که شواهد در مورد حمله اخیر نشان می دهد و هشدارهایی در مورد آن وجود داشته است ـ نیروهای امنیتی ترکیه توان و تجربه کافی برای دست به کار شدن علیه عاملان منفرد را به حد کافی ندارند.

همچنین در کنار این انگیزه ها برای حمله به ترکیه، برخی نهادها و گروه های تروریستی، انگیزه هایی برای ضربه زدن به روسیه دارند. به نظر توان این نهادها برای انجام عملیات در روسیه به دلیل دشواری دسترسی و نظام امنیتی منسجم، دشوار است؛ اما با توجه به نزدیکی و همکاری نزدیک ترکیه و روسیه در مورد سوریه و ترسیم آنها به عنوان یک دشمن مشترک، حمله به ترکیه به عنوان حمله ای به روسیه و همکاری نظامی و سیاسی این دو کشور تصور و ترسیم می شود. در نتیجه ترکیه اکنون یک هدف برای تروریستی ضد روسی نیز هست.

برخی بر این باور هستند که اگر ترکیه استراتژی خود را تغییر دهد و رهیافت دیپلماتیکی در برابر کردها اتخاذ کند، یکی از محورهای اصلی ترور در این کشور خنثی خواهد شد. این گونه رهیافت که کردها خواهان آن هستند به همراه برخی اقدامات مبتنی بر حسن نیت از جمله آزادی رهبران دربند کرد، می تواند تا حدی جنگ داخلی پنهان در ترکیه را رام کند؛ اما اکنون شانس بسیار اندکی برای این استراتژی وجود دارد زیرا دولت ترکیه به صراحت بیان کرده که هیچ مذاکره ای با گروه های تروریستی نخواهد داشت.

در نتیجه اکنون سیاستمداران ترکیه در یک حلقه و تنگنای اساسی گیر افتاده اند که هرگونه مذاکره و راه حل سیاسی از نظر آنها به معنی شکست و قبول آن تلقی می شود و می تواند منجر به آشوب و خشونت بیشتری شود. به همین دلیل است که دولت اردوغان اکنون رهیافت مقابل یعنی دستگیری های گسترده و پاسخ های نظامی و سخت را در دستور کار خود قرار داده است.

از ژانویه 2016 تا ژانویه 2017؛ آنچه از سلسله ترورهای ترکیه باید گفت
اکنون بسیاری از شهروندان ترک بر این باور هستند که این کشور تبدیل به یک منطقه جنگی شده که به رجب طیب اردوغان فرصت آن را می دهد که با دست بازتری به حذف مخالفان خود بپردازد. سیستم نظارتی بسیار فشرده تر، مواجهه رسانه ها با محدودیت های بیشتر، مراکز توریستی و تفریحی امنیتی تر و بحران اقتصادی در نتیجه همه اینها گسترده تر خواهد شد.

اگر پیش از این، تحریم های روسیه، باعث ضربه مهلکی به توریسم در ترکیه شده بود، اما این بار این تروریست است که این بخش از اقتصاد ترکیه ـ که یکی از مهمترین بخش هاست ـ را فلج می کند؛ موضوعی که به احتمال بسیار، منجر به کاهش یا خروج سرمایه گذاری خارجی از این کشور نیز خواهد بود.