روز نابودی بزرگ و تولد 15 کشور

  28 دسامبر 1991 با فروپاشی شوروی بزرگترین کشور جهان، 15 جمهوری به عنوان کشورهای نوپا وارد جامعه جهانی شدند که بزرگ ترین تحول سیاسی و اجتماعی پس از جنگ دوم جهانی به شمار می رود.
 
 اتحاد جماهیر شوروی که به رهبری ژوزف استالین پس از پیروزی در جنگ دوم جهانی توانست پهنه این کشور را به بیش از 22 میلیون و 400 هزار کیلومتر مربع برساند، سال 1991 شاهد تحولات شتابان منجر به فروپاشی شد که 25 سال از این واقعه می گذرد.
 
حرکت بهمن وار فروپاشی شوروی که یادگار ولادیمیر لنین رهبر انقلاب بلشویکی بود با انتصاب میخائیل گورباچف 54 ساله به عنوان رهبر اتحاد جماهیر شوروی در سال 1985 و پس از آغاز اجرای سیاست های اصلاحات اقتصادی و سیاسی وی مشهور به گلاسنوست و پروستریکا شروع شد.
 
سران حزب کمونیست شوروی نه تنها نتوانستند دامنه نیروی گریز از مرکز اجتماعی و سیاسی پیامدهای اجرای برنامه های گورباچف را مهار کنند، بلکه خود در سطح کلان نیز دچار اختلاف های زیادی شدند.
 
شکست کودتای شبانه 18 اوت1991 از سوی گروهی از سران امنیتی، نظامی و مقام های وقت با هدایت ولادیمیر کریوچکوف رئیس سازمان کا گ ب و رهبری گنادی یانایف معاون گورباچف به دلیل مقاومت های گسترده مردم، سرعت فروپاشی حکومت بسته شوروی را بیشتر کرد و خواسته های مردمی و سیاسی جمهوری ها نیز به فزونی گذاشت.
 
گورباچف هر چند پس از شکست کودتای سه روزه از تبعیدگاه خود در کریمه به مسکو بازگشت، ولی دیگر اوضاع مانند گذشته نبود.
 
رشد روحیه استقلال خواهی در جمهوری ها، انگیزه های مردمی برای رسیدن به فضایی که تاکنون تجربه نکرده بودند و همزمان تاثیر تبلیغات و جنگ روانی ضدکمونیستی غرب با هدف فروپاشی شوروی و بلوک شرق نیز از دیگر عوامل تاثیرگذار در روند مرگ بزرگ ترین کشور جهان بود.
 
هشتم دسامبر 1991 (17 آذر1370) نیز در اقامتگاه دولت وقت بلاروس در یسکولی واقع در بلاوژسکایا پوشچا رخ داد و سران این جمهوری و جمهوری های وقت روسیه و اوکراین دور از چشم سازمان های امنیتی شوروی و بی خبری کامل گورباچف، پیمان تاسیس اتحادیه کشورهای مشترک المنافع را امضا کردند که نتیجه آن 20 روز بعد مشخص شد.
 
اصلی ترین نقش سیاسی در امضای این پیمان و روند فروپاشی را به بوریس یلتسین رییس جمهوری وقت روسیه به عنوان مرکز تشکیل دهنده اتحاد جماهیر شوروی نسبت می دهند.
همزمان با روند نابودی بلوک شرق محدوده قدرت اردوگاه کمونیسم، امضای پیمان بلاروس نیز همبستگی ملی شوروی را از بین برد، تا اینکه 28 دسامبر 1991 (هفتم دی ماه 1370)، اعلامیه فروپاشی در پارلمان با حضور گورباچف به عنوان آخرین رهبر قرائت و از سوی نمایندگان شگفت زده تائید شد.
 
بدین ترتیب، عمر 74 ساله بزرگ ترین کشور جهان پایان یافت، ولی روسیه، بلاروس، گرجستان، اوکراین، مولداوی، ارمنستان، جمهوری آذربایجان، قزاقستان، ترکمنستان، قرقیزستان، ازبکستان، تاجیکستان، استونی، لتونی و لیتوانی متولد شدند.
 
گورباچف که اکنون از نگاه بسیاری از منتقدان فروپاشی شوروی، عامل بروز این وضعیت شناخته می شود، بیشتر به نقش یلتسین در این موضوع اشاره می کند.
 
وی 19 آذرماه در این باره گفت: برای جلوگیری از خونریزی و کشته شدن مردم داوطلبانه از قدرت کناره گیری کردم، ولی تا آخرین حد ممکن مدافع ماندگاری حکومت بودم.
وی در آستانه بیست و پنجمین سالروز فروپاشی شوروی در پاسخ به این پرسش که مسئول نابودی بزرگ کیست؟ بیان کرد: از خود سلب مسئولیت نمی کنم، اما وجدان من آسوده است، زیرا تا آخر از اتحاد شوروی دفاع کردم.
 
گورباچف در مصاحبه با خبرگزاری ایتارتاس ضمن دفاع از عملکرد خود، گفت: اصلاح ساختار حکومت و نوسازی شوروی ممکن و ضروری بود.
 
گورباچف در پاسخ به این پرسش که فروپاشی چه زمانی کلید خورد؟، اظهار کرد: جدی ترین پیامدها پس از کودتای ناموفق اوت 1991 آغاز شد. این یک اعتراض دستگاه بوروکراسی بود و باید با این سگ ها (کودتاچیان) قطع رابطه می کردم و جز این نمی توانم نامی پیدا کنم.
وی در مورد نقش بوریس یلتسین رئیس جمهوری وقت روسیه در اواخر حیات شوروی گفت که روحیه وی خراب شد، نمی دانست چه نقش مهمی دارد و شروع به مبارزه با حکومت مرکزی شوروی کرد.
 
گورباچف افزود: یلتسین بسیار علاقه به حکومت (کردن) داشت و حد و حدودی نمی شناخت، از اینکه عضو پولیت بورو (کمیته مرکزی حزب کمونیست وقت) نبود ناراضی و ناراحت بود و از اینجا اعتراضات شروع شد.
 
«وی در نشست علنی کمیته مرکزی حزب کمونیست شوروی (21 اکتبر سال 1987) برافروخته شد و ضمن انتقاد از کندی آهنگ اجرای پروسترویکا (اصلاحات سیاسی) مدعی شد، نظامی برای پرستش شخصیت من در حال شکل گیری است.»
 
«یلتسین را از مقام دبیری کمیته مرکزی حزب کمونیست برکنار، اما با باقی ماندن وی در هیات مدیره کمیته مرکزی حزب در سطح وزیر موافقت کردم در حالیکه باید این مساله را کامل حل می کردم.»
 
رهبر شوروی سابق در مورد پیمان هشتم دسامبر 1991 بلاوژسکایا پوشچا که به فروپاشی منجر شد، گفت: تاکید می کنم، اکثریت نمایندگان شورای عالی روسیه از جمله نمایندگان کمونیست که اکنون از پیامدهای فاجعه بار این پیمان سخن می گویند و من را متهم می کنند، به آن رای دادند.
 
گورباچف در مورد امضای این پیمان گفت: نمی دانستم قرار است گرد هم آیند و چنین هدفی را دارند.
 
وی در پاسخ به این پرسش که آیا سازمان های اطلاعاتی شوروی از امضای چنین پیمانی آگاه بودند و اطلاع رسانی کردند؟ اظهار کرد: اینکه چه هدفی در بلاوژسکایا پوشچا دنبال می شد به من گفته نشد. یلتسین فقط گفت به دعوت شوشکویچ رئیس جمهوری بلاروس به این سفر می رود و لئونید کراوچوک رئیس جمهوری وقت اوکراین هم حضور دارد.
 
آخرین رهبر شوروی گفت: به یلتسین تاکید کردم با کراوچوک صحبت کند که این جمهوری (اوکراین) باید در پیکره کشور بماند، زیرا بدون این منطقه شوروی پایدار نخواهد ماند.
 
گورباچف همچنین در مورد دلایل استفاده نکردن از نیروی نظامی برای جلوگیری از فروپاشی، گفت: این اقدام ممکن بود منجر به آغاز جنگ داخلی شود که خطرناک بود و این طور به نظر می رسید برای حفظ حکومت به چنین اقدامی متوسل شده ام، هر چند که باید از راههای دمکراتیک حکومت را حفظ می کردم.
 
وی افزود: امروز شاهدیم زمانی که برای حفظ حکومت و ماندن بر سر قدرت بیش از حد تلاش می شود، چه وضعیتی پیش می آید، ولی آرزو داشتم دمکراسی در شوروی برقرار شود، تغییرات اساسی در ساختار حکومتی و نفی کامل استبداد بدون هر گونه خونریزی صورت گیرد.
 
رهبر شوروی سابق در پاسخ به این پرسش فراگیر که آیا آمریکا در این زمینه تلاش کرد؟ گفت: نباید این چنین گفت که واشنگتن مستقیم برای فروپاشی وارد عمل شد. هیچکس نمی دانست که می توان اتحاد شوروی را منحل کرد.
 
وی افزود: آنها (آمریکایی ها) در طول 100 سال علیه روسیه و همچنین به روند انحلال شوروی کمک کردند و سپس فروپاشی شکل گرفت.