اهداف و چشم‌اندازهای سفر رئیس جمهور به سه کشور

 روزنامه ایران در یادداشتی به قلم افشار سلیمانی سفیر سابق ایران در جمهوری آذربایجان نوشت:

حسن روحانی در چهارمین سال ریاست جمهوری خود، دیروز هجدهمین سفر منطقه‌ای خود به سه کشور ارمنستان، قزاقستان و قرقیزستان را از ارمنستان آغاز کرد. روحانی از ایروان راهی آستانه شد و از آنجا نیز با عزیمت به بیشکک، به این سفر منطقه‌ای خود خاتمه خواهد داد. طبق معمول همه دیدارهای رسمی، در این سفرها نیز رئیس جمهوری و هیأت همراه علاوه بر حضور در نشست مشترک با مقام‌های میزبان به صورت جداگانه با همتایان خود دیدار و مذاکره کرده و در پایان هر سفر، اسناد همکاری فیمابین امضا خواهد شد. در این سفرها، علاوه بردیدارهای رسمی، برگزاری همایش‌های مشترک اقتصادی تجار ایرانی با همتایان کشورهای میزبان و مذاکره درباره افزایش مبادلات تجاری و همکاری‌های صنعتی از سوی نمایندگان بخش خصوصی نیز در دستور کار قرار دارد. بخش خصوصی ایران در سفر به این سه کشور، اسناد متعددی با شرکای منطقه‌ای خود امضا خواهد کرد. نزدیک به 20 سند همکاری میان ایران و سه کشور میزبان در زمینه‌های کشاورزی، گمرک، کشتیرانی در دریای خزر، کار و امور اجتماعی، اتاق بازرگانی، فناوری اطلاعات، گردشگری، بهداشت و ورزش به امضا خواهد رسید. باوجود این، در راستای تقویت روابط همه‌جانبه ایران با کشورهای مذکور و کمک به تحکیم امنیت منطقه‌ای، فراهم کردن زمینه‌های تحقق اهداف دیگری نیز مدنظر رئیس جمهوری است. مذاکره درباره راه‌های مبارزه با تروریسم و ناامنی در منطقه و یافتن راه‌های تقویت صلح و ثبات منطقه‌ای، تلاش برای افزایش صدور خدمات فنی و مهندسی، افزایش حجم مبادلات تجاری، افزایش حجم صادرات گاز به ارمنستان و واردات برق از ارمنستان و فراهم کردن زمینه صادرات گاز ایران به گرجستان و مقاصد دیگر از طریق ارمنستان که تاکنون با مخالفت روسیه مواجه بوده است، از دیگر اهداف این سفر منطقه‌ای است. همچنین، واردات فلزات و اورانیوم خام از قزاقستان، سوآپ نفت با قزاقستان، مذاکره درباره لغو روادید با قرقیزستان، مذاکره با سه کشور میزبان که درکنار روسیه و بلاروس عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا هستند، به منظور امضای پیمان تجارت آزاد با اتحادیه مذکور با تأکید بر برقراری سیستم تعرفه ترجیحی متقابل و در نهایت، تقویت همکاری‌های حمل ونقلی در چارچوب کریدور شمال -جنوب (نوستراک) از جمله دستور کارهای دیگر هیأت عالی رتبه ایرانی در این سفرها است.

در کنار چنین اهدافی، با توجه به عضویت کشورهای ارمنستان، قزاقستان و قرقیزستان در پیمان امنیت دسته جمعی و اتحادیه اقتصادی اوراسیا و عضویت قزاقستان و قرقیزستان در سازمان همکاری‌های شانگهای و گستردگی سایه روسیه بر این پیمان‌های امنیتی و اقتصادی، ایران باید رفتارهای سیاست خارجی خود را به گونه‌ای تنظیم کند تا این همگرایی منطقه‌ای، سبب سنگین‌تر شدن کفه ترازوی منطقه‌ای به نفع روسیه نشود. به عبارت دیگر، ایران باید بتواند از این همگرایی مابه ازاهای معطوف به منافع ملی را دریافت کند. در این شرایط، هرگونه اقدامی که موجب تقویت یکه‌تازی روسیه در منطقه شود، به زیان منافع ملی ایران و کشورهای همسایه خواهد بود. در همین راستا باتوجه به حساسیت افکار عمومی جمهوری آذربایجان نسبت به روابط ایران و ارمنستان و نیز انجماد بحران قره‌باغ، ایران باید از روسیه و ارمنستان، فراهم کردن زمینه مشارکت برای حل این بحران و تأمین تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان را مطالبه کرده و از همین رهگذر بستر مشارکت در مسائل قفقاز جنوبی را برای خود فراهم کند. همچنین با توجه به عدم پذیرش عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای، مناسب است ایران از مسیر همکاری‌های خود با روسیه و کشورهای آسیای مرکزی خود را از نقش تماشاچی در این سازمان خارج سازد. از منظری دیگر، قزاقستان یک کشور حاشیه دریای خزر است که می‌تواند در این دریا، همکاری‌های گسترده‌ای با ایران در زمینه‌های سواپ نفت، کشتیرانی و اکتشاف و استخراج نفت و حمل و نقل و تجارت داشته باشد و بستر همکاری‌های چندجانبه را با روسیه و دیگر کشورهای خزری و منطقه‌ای فراهم کند. از همین رهگذر قزاقستان می‌تواند در فرآیند اتمام کنوانسیون معطل مانده رژیم حقوقی دریای خزر مساعی جمیله مبذول دارد. حال که این سفر پس از آزادی حلب و برخورداری ایران و روسیه از دست برتر در صحنه نبرد سوریه صورت گرفته است، مناسب است که همکاری‌های منطقه‌ای ایران و روسیه باکشورهای قفقاز جنوبی، آسیای مرکزی و حاشیه دریای خزر با هدف تقویت امنیت منطقه، مبارزه با تروریسم، همکاری‌های اقتصادی و تلاش برای افزایش رفاه ملت‌های منطقه افزایش یابد. زیرا با پیوند همه‌جانبه خلیج فارس، دریای خزر، دریای سیاه و کشورهای پیرامونی آنها، زمینه‌های چسبندگی اقتصادی و امنیتی این کشورها، از مسیر پیوستگی ژئوپلیتیکی فراهم می‌شود.