کدام کشورها از شر صفرهای پول خلاص شدند؟

 حذف صفر از واحد رسمی پول کشورها یکی از راه‌های کنترل اقتصاد و مهار تورم است که در کشورهای مختلفی اجرا شده و در مواردی هم نتیجه گرفته است. در ایران هم طرح «اصلاح پول ملی ایران» همان طرح حذف صفر از واحد پولی ایران است که با توجه به تورم بالا و پایین آمدن ارزش پول ملی مطرح شده بود. پیشنهاد اولیه این طرح حذف چهار صفر از پول ایران بود، اما در نهایت تنها یک صفر از انتهای ارقام برداشته شد.

ریال از سال ۱۳۰۸ به عنوان واحد رسمی پول ایران و به جای تومان انتخاب شده بود، اما این واحد در میان مردم کاربرد آن‌چنانی نداشت و در موارد بسیار که حتی می‌توان به کارمندان ادارات اشاره کرد، همه از واحد تومان استفاده می‌کردند. به هر حال استفاده از ریال در سیستم‌های اقتصادی قدرتمند است و نه کشوری که اوج و فرود اقتصاد در آن بسیار زیاد است.

هفته گذشته مجلس لایحه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران را بررسی و یکی از مواد آن که تغییر واحد پول ایران به تومان و برابر با ۱۰ ریال است را تصویب کرد. البته قائم مقام بانک مرکزی گفته بود که مصوبه اخیر هیات دولت درباره تغییر واحد پول از ریال به تومان در راستای احترام به عرف جامعه بوده است و این موضوع ارتباطی با حذف صفر از پول ملی ندارد. این تغییر واحد پول باعث شد نگاهی به کشورهای دیگری که پیش از این دست به تغییر واحد پول از همین نوع را داشته‌اند، بیندازیم.

آرژانتین

کشورهای امریکای لاتین به دلیل بحران‌های نفتی دست به تغییر واحد پولی خود زده بودند و آرژانتین یکی از آن‌ها بود. دولت آرژانتین نرخ مبادله تثبیت شده پزو را با دلار آمریکا تعیین نموده و رشد پایه پولی را محدود ساخت. سپس دولت به هموارسازی مسیر تجارت آزاد ازادسازی تجارت، قانون زدایی، و خصوصی‌سازی پرداخت. این کشور برای کاهش تورم و رشد تولید ناخالصی ملی چهار صفر از واحد پولی این کشور را در سال ۱۹۹۲ حذف کرد. پزو عنوان واحد پولی آرژانتین است.

برزیل

یکی دیگر از کشورهای امریکای لاتین که با حذف صفر دست به تغییر واحد پول خود زد، برزیل است. این کشور سه صفر را در سال ۱۹۹۳ حذف کرده بود. رئال جدید واحد تازه پول برزیل است که در سال ۱۹۹۴ و در خلال برنامه‌های اقتصادی این کشور معرفی شد. واحد قبلی پول این کشور رئال کروزیزو بود که عمرکوتاهی هم داشت، این کشور برای تعویض سکه‌ها و اسکناس‌های سابق عملیات بانکی گسترده‌ای را به راه انداختند.

مکزیک

در سال‌های ۱۹۷۰ تا ۱۹۹۰ میلادی، پزوی مکزیک تورم بسیار بالایی داشت، به‌طوری که در ابتدای دهه ۹۰ بانک مرکزی مکزیک مجبور به چاپ اسکناس‌های ۱۰۰٬۰۰۰$ پزویی شده بود (این اسکناس بالاترین مبلغ اسکناسی مکزیک بود). همین موضوع باعث شد دولت تصمیم بگیرد سه صفر از واحد پول این کشور را حذف کند. با این کار در سال ۱۹۹۳ میلادی، بعد از این که صحبت‌های زیادی در مورد نام واحد پل جدید شده بود هر ۱۰۰۰ پزو قدیم به ۱ پزو جدید تبدیل شد و تا سال ۱۹۹۶ تمام اسکناس‌ها و سکه‌ها با واژه «جدید» چاپ می‌شدند. همچنین برای اینکه اشتباهی پیش نیاید، به تمامی سکه‌ها و اسکناس‌ها کاملاً نمای دیگری داده شد.

ترکیه

ترکیه نیز برای تسهیل محاسبات و پاکسازی آثار تورم گذشته و به امید جلوگیری از بازگشت آن دست به تغییر واحد پولی خود زد. ترکیه توانست تورم ۱۰۶ درصدی سال ۱۹۹۴ خود را در سال ۲۰۰۵ به ۷/۷ درصد کاهش دهد. تورم ۳۰ ساله ترکیه باعث شده بود مردم میلیونی و بانک‌ها تریلیونی (هزار میلیارد) و یا کوادریلیونی (هزارهزار میلیارد) محاسبات خود را انجام دهند. با توجه به مشکلات واحد پول این کشور و ناتوانی آن در انجام موفق وظایف خود (مثل انجام محاسبات، نگهداری حساب‌ها، ثبت آمارها و...)، افزایش تقاضای اسکناس در کشور و وجود اسکناس‌های بسیار درشت مانند اسکناس ۲۰ میلیون لیری به اعتبار واحد پول این کشور آسیب رسانده بود. همچنین صفرهای پرتعداد باعث ایجاد مشکلاتی در امور حسابداری و داده‌های اقتصادی شده بود. به همین خاطر مسئولان به این نتیجه رسیدند که حذف صفر از پول این کشور چه از لحاظ روانی و چه از لحاظ فنی، اقدامی ضروری است و از همین رو دولت ترکیه از اول ژانویه سال ۲۰۰۵ میلادی واحد پول خود را تغییر داد و اسکناس‌های جدید خود را با حذف ۶ صفر به گردش درآورد.

آذربایجان

جمهوری آذربایجان هم دو صفر را از واحد پول کشور حذف کرد و از ابتدای سال ۲۰۰۶ هر ۱۰۰ منات برابر یک منات جدید شد.

یوگوسلاوی

این کشور در فاصله ماه اکتبر سال ۱۹۹۳ میلادی تا ژانویه سال ۱۹۹۴ میلادی با تورم فزاینده‌ای روبه رو بود. البته فرآیند تورمی در این کشور از سال ۱۹۸۹ میلادی آغاز شده بود، این کشور که در سال ۱۹۸۸ میلادی اسکناس‌های ۵۰ هزار دیناری داشت در سال ۱۹۸۹ میلادی و در آغاز فرآیند تورمی اقدام به چاپ اسکناس‌های دو میلیون دیناری کرد. در سال ۱۹۹۳ میلادی اسکناس‌های ۱۰ میلیارد دیناری در این کشور چاپ شد و پیش از اتمام سال ۱۹۹۳ میلادی اسکناس‌هایی در این کشور با ارزش ۵۰۰ میلیارد دینار چاپ شد. به هر حال با آغاز سال ۱۹۹۴ میلادی و تعدیل وضعیت اقتصادی این کشور ارزش پول کشور نیز اصلاح و صفرها از واحد پول یوگسلاوی حذف شد. در روز ۲۴ ژانویه ۱۹۹۴ دولت صربستان که قصد داشت اسکناسی با رقم یک هزار میلیارد دینار به چاپ برساند با حذف دوازده صفر یک دینار را برابر یک مارک آلمان قرار داد.

صربستان پس از چهارده سال از آن واقعه هم اکنون در مرحله شکوفایی اقتصادی است به نحوی که هم اکنون ارزش دینار صربستان با نوسانی اندک با ثبات است و ۸۰ دینار در برابر یک یورو معامله می‌شود.