گزارش کمیسیون سوانح راه‌‌آهن درباره حادثه هفت خوان

کمیسیون عالی سوانح راه‌آهن اعلام کرد: پس از بررسی‌ کارکرد سیستم کنترل اتوماتیک قطار، اطمینا‌ن حاصل‌ شد در سانحه هفت خوان تعدادی از کارکنان راه‌آهن شمال‌شرق(۱) مستقیم نقش داشته‌اند.

 کمیسیون عالی سوانح راه‌آهن که مسئول بررسی ابعاد مختلف وقوع حادثه برخورد قطارهای مسافری تبریز-مشهد و سمنان-مشهد است، در دومین اطلاعیه رسمی خود، ابعاد جدیدی از وقوع این حادثه را مطرح کرد.

در ابتدای این اطلاعیه آمده است: کمیسیون عالی سوانح راه‌آهن ضمن ابراز همدردی مجدد با خانواده‌های داغدار و آسیب دیدگان حادثه برخورد دو قطار مسافری در روز پنجم آذرماه امسال‌ و پیرو اطلاعیه شماره 1 این کمیسیون‌، بررسی‌های فنی حادثه مذکور را با جمع‌آوری اطلاعات میدانی، اخذ نظرات کارشناسی و سایر مدارک گردآوری شده و با برگزاری جلسات متعدد ادامه داده  است که ‌تصمیمات اخذ شده را جهت تنویر افکار عمومی به استحضار می‌رساند.

در ادامه این اطلاعیه آمده است: حادثه‌ در سه بخش «سانحه ریلی»، «حادثه آتش‌سوزی» و «امداد و مدیریت بحران» مورد ارزیابی قرار گرفت؛

در بخش «سانحه ریلی» از کارکرد درست سیستم کنترل اتوماتیک قطار ATC ‌اطمینا‌ن حاصل‌ شد و وقوع سانحه ناشی از خطای انسانی تعدادی از کارکنان راه‌آهن شمال‌شرق 1 که به طور مستقیم نقش داشته‌اند مشخص شد، نوع قصور تعیین شد و نظریه کمیسیون عالی سوانح برای ادامه رسیدگی مطابق رویه قانونی به قوه قضائیه ارسال می‌شود.

‌در بخش «سانحه آتش سوزی» نظرات کارشناسی سازمان آتش‌نشانی شهرداری شاهرود اخذ شد که علت بروز حریق «اتصال کوتاه ناشی از برخورد شدید اولیه میان واگن‌ها و ایجاد شوک شدید مکانیکی به سیستم برق موجود در واگن‌ها» اعلام کرده‌اند.

‌در بخش «امداد و مدیریت بحران» پس از سانحه ریلی، به دلیل صعب العبور بودن مسیر منتهی به محل حادثه و برودت شدید هوا موجب شد که متأسفانه عملیات امداد در حد انتظار مقدور نشود.

ضمناً جزئیات بیشتر این حادثه در گزارش‌های فنی مربوطه مستند و به مراجع ذی‌ربط ارسال می‌شود.

در پایان این اطلاعیه آمده است: بر اساس تجربیات حاصل از بررسی و تحلیل حادثه اخیر، پیشنهاداتی جهت پیشگیری از وقوع سوانح ریلی مشابه تدوین‌ و جهت اجرا به مراجع مربوطه ارجاع شد ضمن آنکه ‌پیگیری‌های لازم جهت تحقق موارد فوق‌‌ انجام می‌شود؛ امید است با تدبیر و تلاش همه دست‌‌اندرکاران ‌ریلی از وقوع حوادث مشابه پیشگیری شده و همچنان حمل و نقل ریلی به‌ عنوان ایمن‌ترین شیوه حمل و نقلی خدمت‌رسانی به مردم شریف ایران را ‌ادامه دهد.

ساعت 07:45 روز جمعه پنجم آذرماه بود که یک رام قطار مسافری مسیر سمنان-مشهد پس از عبور از ایستگاه‌ در کیلومتر 21 پلاک گرداب - هفت‌خوان به واگن انتهایی قطار مسافری تبریز-مشهد که به علت یخ‌زدگی ترمز متوقف بوده است، برخورد کرد.

در این حادثه که منجر به مشتعل شدن واگن‌ها و انحراف لکوموتیو قطار سمنان-مشهد شد، 48 تن جان باختند.

در تشریح برخی جزئیات این حادثه می‌توان گفت که لکوموتیوران قطار تبریز-مشهد پس از ایستگاه گرداب بین سمنان و دامغان در منطقه راه‌آهن شمال شرق، به دلیل‌ سرمای هوا و یخ‌زدگی در سیستم ترمز به CTC سمنان اعلام توقف می‌کند.

بلافاصله پس از توقف قطار تبریز-مشهد در سیستم ATC چراغ قرمز اخطار برای قطار بعدی که همان سمنان-مشهد است، روشن می‌شود و بدین ترتیب لکوموتیوران ‌اجازه ادامه سیر را نداشته است، اما ظاهرا طی مکالماتی با مسئول CTC ایستگاه دامغان به لکوموتیوران اعلام می‌شود که مسیر مقابل وی باز است و حرکت کند که پس از امتناع لکوموتیوران از حرکت (به علت روشن بودن چراغ قرمز) به وی از طریق تلفن‌گرام دستور‌ داده می‌شود که ATC خود را خاموش کرده و حرکت کند.

در این سانحه احتمالاً خطای دوم را لکوموتیوران انجام می‌دهد که طبق قانون‌ باید برای خاموش کردن ATC لکوموتیو خود، از سیستم کنترل اتوماتیک قطار ATC تهران مجوز می‌گرفت‌.

به هر حال قطار سمنان-مشهد حرکت می‌کند و با سرعت 130 کیلومتر بر ساعت پیش می‌رود -حداکثر سرعت مجاز در سیستم ATC این خط‌آهن حدود 140 کیلومتر بر ساعت است- اما چون قطار تبریز-مشهد در پشت تپه‌ای روی ریل متوقف بوده است، لکوموتیوران قطار سمنان متوجه نمی‌شود و به محض دیدن قطار ترمز می‌گیرد، پس از 8 ثانیه سرعت قطار سمنان-مشهد به 117 کیلومتر بر ساعت کاهش می‌یابد و با همان سرعت به واگن انتهایی قطار تبریز-مشهد برخورد می‌کند.

در این حادثه لکوموتیو قطار سمنان-مشهد از ریل منحرف می‌شود و در ادامه واگن‌های این قطار به واگن انتهایی قطار تبریز-مشهد برخورد می‌کند.

نکته مهم اینجاست که اولین واگن قطار سمنان-مشهد ظاهراً خالی بوده‌ و قرار بود مسافران خود را در دامغان سوار کند، بنابراین خالی بودن این واگن، خود مانعی برای افزایش تعداد جان‌باختگان این سانحه شده است.