ضرورت ارائه راهکار جایگزین برای ماهواره

دادستان تهران دیروز در ششمین جلسه آسیب‌های اجتماعی با انتقاد از اظهارنظر برخی از مسئولان که با ارائه آمار شیوع ماهواره در جامعه، اقدام‌های مقابله‌ای با این معضل را نفی می‌کنند، به صراحت تأکید کرد که «خرید و فروش، نگهداری و هر اقدام دیگری روی تجهیزات دریافت از ماهواره مطابق قانون، جرم تلقی می‌شود و مسئولان نباید مانع انجام وظیفه مأموران پلیس در جمع‌آوری تجهیزات ماهواره شوند.» این درحالی است که پیش از این علی جنتی، وزیر سابق فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به در دسترس قرار گرفتن امواج شبکه‌های ماهواره‌ای روی تلفن همراه در آینده نزدیک، از بی‌اثر بودن اقدام‌های انجام شده در خصوص بی‌نتیجه بودن جمع‌آوری دیش‌های ماهواره انتقاد کرد. وی می‌افزاید: در حال حاضر حدود 9 هزار کانال تلویزیونی و شبکه ماهواره‌ای در تولید محتوا در سطح جهانی فعالیت دارند و امروز شاهد آن هستیم که بیش از نیمی از این تعداد در داخل کشور قابل دریافت هستند؛ علاوه بر آن حدود 170 شبکه ماهواره‌ای فارسی زبان در حال فعالیتند. علی جنتی در ادامه می‌گوید، اصلاح قانون کنونی ممنوعیت استفاده از ماهواره  ضروری است و استفاده افراد از ماهواره به کل غیرقانونی است اما در واقع حداقل 70 درصد مردم خلاف این قانون رفتار کرده و از آن استفاده می‌کنند.

 از طرفی برخی از صاحب نظران و کارشناسان حوزه رسانه معتقدند با وجود قانون منع به‌کارگیری تجهیزات ماهواره‌ای، تجربه برخورد و جمع‌آوری با ماهوارها در دو دهه گذشته موفق نبوده است و حتی این سیاست در طول این سال‌ها موجب شده تا ذائقه و گرایش بیشتری به سمت استفاده از این نوع تجهیزات ایجاد شود. آنها بر این باورند که سیاست‌های سلبی با فناوری و تکنولوژی‌های جدید در شرایط کنونی چندان سازگار نیست و لازم است نسبت به استفاده از ماهواره، سیاست‌های کارآمد‌تر و شیوه‌های مدرن تری برای عموم جامعه اتخاذ شود. کارشناسان همچنین بر این نکته تأکید دارند که با توجه به هجمه شبکه‌های ماهواره‌ای و گسترش شبکه‌های مجازی، رسانه ملی باید به‌عنوان تنها رسانه عمومی پیشگام در این حوزه، با تولید برنامه‌های مفید و اثربخش و بانشاط، مقابل تهاجمات فرهنگی ایستاده و مانع گرایش مردم به استفاده از برنامه‌های مخرب ماهواره‌ای شود.

قانون باید اجرا شود

نایب رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس درباره استفاده از ماهواره در جامعه می‌گوید: براساس قانون خرید و فروش، نگهداری و استفاده از تجهیزات ماهواره جرم محسوب می‌شود بنابراین جامعه باید به قانون تمکین کرده و آن را اجرا کند چرا که اجرایی نشدن قانون مشکلات و چالش‌های زیادی را به‌دنبال خواهد داشت.

احمد ساکت می‌افزاید: اگر جرم تلقی شدن ماهواره دچار مشکلاتی است لازم است این موضوع در مجلس مطرح شود تا قانون براساس شرایط زمانی و مکانی جامعه اصلاح گردد.

وی در پاسخ به این سؤال که چقدر قانون جمع‌آوری ماهواره در کشور موفقیت‌آمیز بوده است، می‌گوید: در برخی از مناطق این قانون دارای تأثیرات مثبتی بوده اما در برخی از مکان‌ها نیز باعث تشدید مشکلات شده است. او در ادامه با تأکید بر اینکه فرهنگ‌سازی در خصوص استفاده از تکنولوژی بحث بسیار مهمی است، بیان می‌کند: مردم ما صاحب بصیرت و شعور بالایی هستند و اگر به آنها آموزش داده شود که چطور از تکنولوژی استفاده کنند آنها بهترین استفاده را از ماهواره و سایر ابزار تکنولوژی می‌کنند.او بیان می‌کند: در بخش‌های مختلف کشور شاهد برخوردهای مناسب مأموران در جمع‌آوری ماهواره بوده‌ایم. به طوری که در برخی از موارد حتی پس از اطلاع‌رسانی مأموران به مردم در خصوص آسیب‌های ماهواره آنها با تمایل خود ماهواره‌ها را جمع‌آوری کرده و دستگاه‌های دیجیتال برای تلویزیون خود نصب کردند. او با تأکید بر اینکه نوع برخورد مأموران در جمع‌آوری ماهواره‌ها بسیار مهم است، می‌‌گوید: در این زمینه نباید طوری برخورد کرد که به حیثیت و آبروی مردم لطمه وارد شود.

ضرورت ارائه راهکار جایگزین برای ماهواره

دبیر کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی درباره جمع‌آوری ماهواره به «ایران» می‌گوید: جمع‌آوری ماهواره یک الزام قانونی است اما باید با توجه به گسترش شبکه‌های مجازی، راهکارها و چالش‌های آن را نیز برای عدم استفاده از آن پیدا کرد. علیرضا ابراهیمی می‌افزاید: به طور کلی استفاده از ماهواره یک آسیب جدی برای خانواده وجامعه تلقی می‌شود اما اینکه چه خوراکی را باید برای جایگزین کردن آن پیدا کرد مهم است.
به گفته وی، اگر بتوانیم یک خوراک فکری غنی، پرمحتوا و جامع به‌عنوان جایگزین برای استفاده از ماهواره پیدا کنیم به طور قطع گرایش مردم به سمت آن کاهش خواهد یافت.

ابراهیمی با اشاره به اینکه مجلس و دولت باید موانع موجود را برطرف کنند و راهکار خوب ارائه دهند، خاطرنشان می‌کند: رسانه ملی می‌تواند با ارائه برنامه فرهنگی، محتوای فکری مردم را غنی کرده و آنها را ترغیب به دیدن فیلم، سریال و... ایرانی کند.

با اینکه این نماینده مجلس اجرای طرح جمع‌آوری ماهواره را یک طرح زمانبر می‌داند ولی معتقد است که ما درکنار قانون باید راهکار هم ارائه دهیم وتنها فشار و اجرای ضربتی نمی‌تواند پاسخگو باشد.

ماهواره «قانونی» شود «حرص و ولع» کمتر می شود

دکتر سعید معدنی، استاد دانشگاه و جامعه شناس، اگرچه ضرورت استفاده از برنامه‌های مخرب و غیراخلاقی ماهواره را تأیید نمی‌کند، اما به صراحت می‌گوید که فلسفه جمع‌آوری ماهواره باید روشن شود.

او با طرح این سؤال که چرا طرح جمع‌آوری و مبارزه با ماهواره در کشور اجرا می‌شود، از متولیان امر خواست تا به این سؤال پاسخ دهند که آیا صرفاً به علت انتشار تصاویرو فیلم‌های غیراخلاقی، مخالف ماهواره هستند یا دلیل دیگری مثل مسائل سیاسی برایشان در درجه اهمیت قرار دارد.

او ادامه می‌دهد: «اگر هردوی این دلایل از سوی مسئولان ذکر شود، باید گفت که ماهواره تنها بخشی از وسایل ارتباطی است که به انتشار این موارد کمک می‌کند و درحال حاضر کانال‌های ارتباطی دیگر مثل تلگرام و اینستاگرام هم کارکرد مشابهی پیدا کرده‌اند، پس نمی‌توان تنها به آثار مخرب و زیان آور ماهواره بسنده کرد و از دیگر شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی غافل شد، چراکه آنها رقیب سرسخت یکدیگر هستند. از طرفی اگر بخواهیم همه این کانال‌ها را مسدود کنیم هم باز به نتیجه دلخواه نمی‌رسیم چراکه باید ارتباطات را از همه جهت با جهان بیرون قطع کنیم.

معدنی با بیان اینکه تلاش‌ها برای بی‌اثر کردن ماهواره و جمع‌آوری آن حداقل در 20 سال اخیر به نتیجه مطلوبی نرسیده است، تأکید می‌کند: دراین صورت باید مثل برخی کشورها همه رفت و آمدها و ورودی و خروجی‌ها تحت کنترل دولت‌ها قرار بگیرد و بر همه ارتباطات نیز نظارت شود که همه ما می‌ دانیم چنین چیزی امکانپذیر نیست، بویژه در کشور ما که برای ارتباطات با اتباع خارجه و کشورهای دیگر تلاش‌های زیادی می‌شود.وی با انتقاد از غیرقانونی بودن استفاده از ماهواره در کشور، تنها راه جلوگیری از برنامه‌های مخرب آن را در قانونی کردن ماهواره دانسته و می‌گوید: اگر ماهواره قانونی شده و برای استفاده از آن منعی وجود نداشته باشد، بی‌شک حرص و ولع استفاده ازآن هم کم می‌شود، مثل تجربه استفاده از ویدئو که در آن زمان با وجود منع استفاده، خیلی‌ها را حریص کرده بود، تا جایی که برای اینکه از دیگران عقب نمانند، خیلی‌ها یک دستگاه ویدئو خریداری کرده و در خانه نگهداری می‌کردند. هم‌اکنون هم خیلی‌ها فکر می‌کنند اگر ماهواره نداشته باشند، از بسیاری  اطلاعات غافلند یا کنجکاوند که از برنامه‌های ماهواره استفاده کنند.این استاد دانشگاه، گسترش برنامه‌های دیجیتالی با کیفیت را راه حل مهمی اعلام کرد که می‌تواند در این زمینه اثرگذار باشد:«اگر برنامه‌های باکیفیت و جذاب فارسی زبان از کانال‌های ماهواره‌ای پخش شود، شک نکنید که مردم به سمت این برنامه‌ها گرایش پیدا می‌کنند و خود به خود استفاده از برنامه‌های مخرب کمرنگ می‌شود.»

بگیر و ببند چاره کار نیست

دکتر امان‌الله قرایی مقدم جامعه شناس، جمع‌آوری تجهیزات دریافت از ماهواره را که به تازگی از سوی دادستان تهران به پلیس ابلاغ شده است، امکانپذیر نمی‌داند و می‌گوید: این اقدام که بخواهیم تجهیزات دریافت از ماهواره را جمع‌آوری کنیم مانند آب در هاون کوبیدن است. به هیچ عنوان این دستور قوه قضائیه یا هر مقام دیگری قابلیت اجرایی ندارد چون کار از این مسائل گذشته است.

این موضوع از 40 سال پیش که ویدئو به جامعه ایران راه پیدا کرد، مطرح بوده است بعد از آن هم با آمدن ماهواره هر از چند گاهی تجهیزات دریافت از ماهواره را خراب می‌کردند که البته هیچ گونه تأثیری تاکنون به دنبال نداشته است.

این جامعه شناس  بر این باور است که در شرایط کنونی ماهواره مسأله‌ حل شده‌ای است. قرایی مقدم معتقد است، بهترین راهکار برای پرهیز از برنامه‌های مخرب ماهواره، آموزش است یعنی برنامه‌های صدا و سیما باید به اندازه‌ای گیرا و جذاب باشد تا مردم به سمت برنامه‌های ماهواره نروند اما تلویزیون این خاصیت را ندارد.وی می‌گوید: ماهواره وسیله ارتباطی است که همه دنیا از آن برخوردارند اما آنها تمهیدات لازم را به عمل آورده‌اند به این معنا که برنامه‌های جالب و جذابی را تولید می‌کنند و کمتر بیننده‌ای تمایل به تماشای برنامه‌های ماهواره پیدا می‌کند.

به گفته قرایی مقدم، هیچ دستگاهی نمی‌تواند جلو تماشای برنامه‌های ماهواره را در کشور بگیرد و مقصر این مسأله هم صدا و سیماست. باید پذیرفت که ما در تولید برنامه مشکل داریم چنانچه رئیس اسبق سازمان صدا و سیما هم پیش از این اعلام کرده بود به خاطر تولید  نشدن برنامه‌های جذاب از تلویزیون، 70 درصد مردم برنامه‌های ماهواره را تماشا می‌کنند.

وی می‌گوید: مردم می‌خواهند برنامه‌های شاد تماشا کنند حالا اگر  ما در تولید این گونه برنامه‌ها مشکل داریم آیا باید «دیش»های ماهواره را جمع‌آوری کنیم؟ باید به این نکته توجه داشت که جمع‌آوری دیش‌های ماهواره هیچ تأثیری ندارد.

دستگاه‌ها نباید اعتبار و رسمیت‌شان را با این قبیل اقدام‌ها زیر سؤال ببرند. قرایی مقدم معتقد است: جامعه کنونی ایران با جامعه دو سال پیش قابل مقایسه نیست؛ جامعه فعلی، جامعه آگاه تری است و راه‌های مبارزه را پیدا کرده است. پلیس چقدر توانایی و امکانات دارد که تجهیزات دریافت از ماهواره را که داخل تلویزیون‌ها تعبیه کرده اند جمع‌آوری کند؟

وی می‌گوید: در مباحث جامعه شناسی آمده است«درون خودت را بارور کن» امروزه رسانه بازوی چهارم و پنجم جامعه به حساب می‌آید.  بنابراین احساس خطر مسئولان از برنامه‌های مخرب ماهواره درست است چون به فروریختگی فرهنگی و آموزشی منجر می‌شود و ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی را فرو می‌ریزد.به گفته این جامعه شناس، بدبینی سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و روحی و روانی در دل برنامه‌های ماهواره نهفته است اما این مسأله با جمع‌آوری و بگیر و ببند حل نمی‌شود.قرایی مقدم می‌افزاید: حجم قابل توجهی از برنامه‌های صدا و سیما به سخنرانی‌ها اختصاص دارد در حالی که جوانان دنبال موسیقی و شادی هستند وقتی محتوای برنامه‌ها این ویژگی را ندارد به سریال‌های ترکیه و امریکای جنوبی روی می‌آورند.

وی معتقد است، روشنگری و تنویر افکار به آموزش نیاز دارد و از بین بردن معلول چاره کار نیست باید عامل را از بین برد.