اخلال در اجرای برجام به نفع کدام طرف است؟

جمهوری اسلامی نوشت:پیروزی غیرمنتظره دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا ابهاماتی را به وجود آورده است بطوری که حتی متحدان آمریکا نیز درخصوص محورهای پرابهام وعده‌های انتخاباتی وی واکنش‌های تندی نشان داده‌اند و به وضوح خواستار توضیح ترامپ در این موارد شده‌اند. یکی از این موارد، برجام است.

مسئله از آنجا آغاز شد که ترامپ در جریان تبلیغات انتخاباتی خود اعلام کرد که اگر رئیس‌جمهور بشود، برجام را پاره می‌کند. اکنون مشاوران و دستیاران ترامپ می‌گویند وی برجام را پاره نخواهد کرد ولی در مفاد آن تجدیدنظر می‌کند که البته همین موضع نیز اگرچه یک عقب نشینی آشکار از دیدگاه اولیه است، ولی با روند شکل گرفتن برجام و تصویب آن مغایرت جدی دارد.

فرانسوا اولاند رئیس‌جمهور فرانسه تاکید کرده است رئیس‌جمهور جدید آمریکا باید موضع خود را درباره توافق هسته‌ای ایران مشخص کند. فدریکا موگرینی هماهنگ کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا حتی پا را فراتر گذاشته و اساساً حق و فرصت تجدیدنظری برای ترامپ و ساکنان جدید کاخ سفید و نظام تقنینی آمریکا قائل نیست و اعلام کرده است: توافق هسته‌ای با ایران یک توافق دوجانبه میان آمریکا و ایران نیست بلکه توافقی چندجانبه است که من همچنان به عنوان رئیس کمیسیون مشترک موظفم درباره پایبندی تمام طرف‌های این توافق تضمین بدهم.

با آنکه ترامپ موضع جدیدی پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا اعلام نکرده ولی مواضع پرابهام وی در مقوله برجام همانند سایر دیدگاه‌های وی درخصوص تجدیدنظر در بسیاری از مقولات مرتبط با سیاست خارجی آمریکا به دغدغه اصلی سران کشورها و مقامات ارشد اروپائی و سایر متحدان واشنگتن تبدیل شده است.

تاکید موگرینی در این زمینه که ترامپ نمی‌تواند برجام را لغو کند، به اندازه کافی گویاست و پیام روشن اتحادیه اروپا را در یک جمله توضیح می‌دهد ولی در عین حال وی می‌افزاید: توافق هسته‌ای با ایران در چارچوب شورای امنیت سازمان ملل انجام و اجرائی شده و یک مسئله دوجانبه نیست که یک طرف بتواند دیدگاه خود را در این زمینه تغییر دهد یا در آن تجدیدنظر نماید. این مسئله به قدری واضح و غیرقابل تخطی است که حتی «مارک تونر» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اعتراف کرده است که: چیزی نمی‌تواند مانع از خروج دولت آینده آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران (برجام) شود.

واقعیت این است که از دیدگاه حقوق بین‌الملل، توافقات و معاهدات بین کشورها با یکدیگر تفاوت جدی و ماهوی دارد و معاهدات از چارچوب اراده اشخاص و احزاب خارج است و قاعدتاً با تغییر اشخاص و جابجائی احزاب حاکم، خللی در معاهدات به وجود نخواهد آمد. این بدان معنی است که حتی اگر برجام به عنوان معاهده‌ای بین ایران و آمریکا نیز می‌بود، ترامپ نمی‌توانست آنرا ملغی کند و تعهدات دولت فعلی را کنار بگذارد و از آن تخطی کند. برجام با یک معاهده طرفینی، دو تفاوت عمده دارد؛ نخست آنکه معاهده‌ای بین 7 کشور است و نه 2 کشور که آمریکا یک طرف آنست و دوم آنکه این توافق در چارچوب شورای امنیت سازمان ملل صورت گرفته و قطعنامه شورای امنیت نیز اجرای آن را تضمینی و الزام آور ساخته است. مفهوم روشن این عبارت، این است که تصمیم و اراده یک طرف نمی‌تواند خلل یا تردیدی در اجرای برجام ایجاد کند و آمریکا هیچ راهی جز اجرای تعهداتش ندارد و از کارشکنی در این مقوله نیز نه تنها بهره‌ای نخواهد برد بلکه بی‌اعتمادی ملت‌ها و کشورها نسبت به آمریکا بیش از پیش به اثبات می‌رسد. دقیقاً به همین دلیل است که رئیس‌جمهور و وزیر خارجه کشورمان تاکید کرده‌اند که همه طرف‌های برجام باید به آن پای بند باشند و دقیقاً به تعهدات خود عمل کنند و به الزامات آن وفادار بمانند.

جمهوری اسلامی ایران با عمل به تعهدات خود از موقعیت بسیار مستحکمی برخوردار است. هر چند آمریکا به بخشی از تعهداتش عمل نکرده و به همین دلیل نیز مورد اعتراض و نکوهش سایر طرف‌ها در برجام قرار گرفته ولی ورود به یک فضای پرتنش در مسیر بی‌اعتبار کردن برجام به صلاح هیچ یک از اطراف نیست. همراهی ایران و اصرار به اجرائی شدن برجام بدین معنی نیست که ایران گزینه دیگری ندارد، اما انتظار می‌رود که تمامی طرف‌ها نیز به تعهداتشان عمل نمایند و با اظهارات و اقدامات غیرمنطقی در روند اجرای برجام، ایران را وادار به انتخاب گزینه‌های دیگر نکنند. عوارض عدم پای بندی به برجام فراگیر خواهد بود و مسئولیت آن متوجه طرف‌هائی است که این بازی بدفرجام را آغاز کنند. هیئت حاکمه جدید آمریکا تصور نکند از اخلال در برجام بهره‌ای خواهد برد و مطمئن باشد که هرگونه ایجاد تردید و اخلال در آن به زیان خود آمریکا است و به مصلحت هیچیک از اطراف نخواهد بود.