بلومبرگ:تیم مذاکره‌کننده ایرانی، دست ترامپ را بسته

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا پیشتر گفته بود که برجام «بدترین توافق تاریخ» است. ولید فارس، مشاور ارشد او نیز اعلام کرده که ترامپ مصمم است در برجام تجدیدنظر انجام شود. بلومبرگ در گزارشی این موضوع را بررسی کرده که آیا ترامپ امکان، قدرت و انگیزه لازم برای تغییر یا لغو برجام را دارد یا خیر؟ در این گزارش مشخص شده که راهکار چند زمانه اجرای برجام که به ویژه مورد حمایت تیم ایرانی مذاکره کننده هسته‌ای بود، راه را برای لغو برجام تا اندازه زیادی مسدود کرده است.

 دستاورد سیاست خارجی باراک اوباما در زمینه توافق هسته‌ای با ایران در خطر قرار دارد. روز چهارشنبه، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مدعی شد که ایران از سقف مجاز تولید آب سنگین فراتر رفته است. از آب سنگین عموما برای خنک کردن راکتورها استفاده می‌شود. این برای دومین بار از زمان لازم‌الاجرا شدن برجام است که ایران از سقف مجاز تولید آب سنگین عبور می‌کند.

بار نخست، ایران در ماه فوریه (بهمن 94) بیش از حد مجاز آب سنگین تولید کرد اما دولت اوباما با خرید این مازاد عملا آن را مجاز اعلام کرد. موضع دولت اوباما درباره تولید آب سنگین بیش از سقف مجاز از سوی ایران این بود که این موضوع را صرفا از باب زبان شناسی حقوقی تحلیل کند. مارک تونر، سخنگوی وزارت امور خارجه اعلام کرد که «تبعیت نکردن» به معنای «نقض» یک توافق برجام نیست که می‌تواند باعث آغاز روند بازگشت تحریم‌‌ها شود. او گفت که ایرانی‌ها پس از این موضوع همکاری با دیگر طرف‌های برجام را به سرعت آغاز کردند تا این مساله حل شود.

اگر هیلاری کلینتون، رئیس‌جمهوری امریکا می‌شد، احتمالا تولید مجدد آب سنگین بیش از حد مجاز در همان دسته «تبعیت نکردن» باقی می‌ماند. اما این دونالد ترامپ است که به عنوان رئیس جمهوری بعدی آمریکا انتخاب شده است؛ کسی که گفته از موارد اجرا نشدن برجام به سادگی عبور نخواهد کرد.

کمیته مشاوران اسرائیلی کمپین ترامپ در همین ماه بیانیه‌ای را منتشر کرد که طبق آن «آمریکا باید با نقض‌های برجام در خصوص (ادعای) تلاش برای دستیابی به بمب اتمی و اجرا نکردن تعهدات مربوط به تحریم‌های کنونی و قدیمی (از سوی ایران) برخورد کند.» این بیانیه همچنین قول داد که ترامپ تحریم‌های جدیدی برای بررسی تهدیدهای ایران علیه همسایگانش و ادامه گسترش سلاح‌های هسته‌ای تصویب کند.

برخی جمهوری‌خواهان روز 5 شنبه به بلومبرگ گفتند که موارد نقض برجام از جانب ایران با دقت بیشتری در دولت ترامپ در قیاس با دولت اوباما مورد بررسی قرار خواهد گرفت. به گفته تام کاتن، سناتور جمهوری‌خواه ایالت آرکانزاس «تعجب‌آور نیست که ایران مجددا در حال بررسی محدودیت‌های موجود در توافق هسته‌ای است تا ببیند چگونه می‌تواند از تعهدات آن فرار کند. دولت اوباما با پرداخت 8.6 میلیون دلار به ایران، بایت خرید آب سنگین، عملا باعث ترغیب ایران نسبت به چنین رفتاری شد.»

کاتن، سال گذشته، تهیه‌کننده نامه‌ای از سوی جمهوری‌خواهان حاضر در سنا به رهبران ایران بود که در آن هشدار داده بودند که رئیس‌جمهوری بعدی آمریکا دارای قدرت صلاحدید برای تصویب یا رد برجام است. بلافاصله پس از این نامه، مجمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، فاش کرد که آمریکا و دیگر شرکای این کشور قصد دارند تا رفع تحریم‌ها را در قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد بگنجانند. پس از آن نیز کاخ سفید، برجام را برای تصویب به کنگره ارسال نکرد. تصویب برجام در کنگره نیاز به تایید دو سوم اعضا سنا داشت.

اکنون کاملا مشخص نیست که وقتی ترامپ وارد کاخ سفید شود، چه انجام خواهد داد. کاتن می‌گوید: «در ماه ژانویه (دی 95) رئیس‌جمهوری ترامپ و کنگره‌ای که اکثریت آن در اختیار جمهوری‌خواهان است، سیاست جدیدی در قبال ایران را آغاز خواهند کرد.« دیگر جمهوری‌خواهانی که با بلومبرگ گفت و گو کرده‌اند، می‌گویند مطمئن نیستند آن طور که بسیاری از نامزدهای جمهوری‌خواه در انتخابات درون حزبی عنوان کردند، ترامپ بخواهد برجام را پاره کند.

یکی از دلایل این کار این است که آمریکا تاکنون تعهداتش از جمله رفع تحریم‌ها را اجرا کرده است. آمریکا همچنین بابت حل و فصل اختلافات مربوط به خرید تسلیحات از سوی رژیم سابق ایران، مبلغی پول به تهران داده است. درآمدهای ایران ناشی از فروش نفت از بلوکه بودن خارج شده‌اند. بنابراین در این لحظه، اعلام لغو برجام از سوی آمریکا تنها می‌تواند بر اجرای تعهدات ایران در آینده، همچون تعهد مربوط به پذیرش نظارت بین‌المللی بر فعالیت‌های هسته‌ایش و همچنین محدودیت در تعداد سانتریفیوزها و تولید سوخت هسته‌ای، اثر گذار باشد.

اما ممکن است، ترامپ سیاست اوباما در حاشیه برجام را که به قصد راضی کردن ایرانی‌ها انجام می‌شد، پایان دهد. از زمان اجرای برجام در ماه ژانویه (دی 94) جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا به بانک‌های اروپایی تضمین داده که اکنون زمان مطمئنی برای سرمایه‌گذاری در ایران فرارسیده است، بدون آن که واهمه‌ای از تحریم‌های جدیدتر آمریکا وجود داشته باشد.

دولت اوباما همچنین همه تلاش‌های کنگره برای وضع تحریم‌های جدید علیه ایران را بلوکه کرد و تصمیم گرفت بابت آزمایش موشکی، مانورهای نظامی دریایی ایران در خلیج فارس و بازداشت شهروندان آمریکایی کاری را انجام ندهد.

مایک پومپئو، نماینده جمهوری‌خواه مجلس نمایندگان آمریکا که از حامیان ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری بود، به بلومبرگ می‌گوید: «من فکر می‌کنم که دولت ترامپ باید به وضوح بگوید که ما به ایران اجازه دادیم که رفتارهایی انجام بدهد که ورای برجام هستند از جمله آزمایش موشکی و در همان حال فعالیت‌های هسته‌ای خود را ادامه دهند. اکنون باید به ایران بگوییم که آن دوره تمام شده است.»

او می‌گوید که دولت جدید باید خود را «به اجرای قراردادی عادلانه که جزئیات آن با دقت تهیه شده است» متعهد بداند و اجازه ندهد که «حتی این قرارداد مانع از وضع تحریم‌های جدیدتری علیه ایران باشد.»

حامیان برجام در آمریکا می‌گویند که چنین سیاستی باعث تضعیف رئیس‌جمهوری ایران و وزیر امورخارجه‌اش می‌شود که هوادار مذاکره درباره مسائل هسته‌ای بودند. بدون تلاش‌های ورای برجامی که از سوی اوباما انجام شد، ایران ترعیب می‌شود که از برجام بیرون برود.

رئیس‌جمهوری ترامپ با همه این مسائل رو‌به‌رو خواهد شد. اما باید پرسید که اگر ترامپ به دلیل اعمال اختیارات ریاست جمهوریش مبنی بر خروج از برجام باعث شود تا ایران نیز از برجام خارج شود، چه کسی باید واقعا سرزنش شود؟ در حال حاضر هیچ چیز مشخص نیست و ما نمی‌توانیم به این سوال پاسخ بدهیم که آیا «میراث اوباما به زودی از بین خواهد رفت یا خیر؟»