لبنان چگونه از بحران دو ساله نجات یافت؟

خبرآنلاین در یادداشتی به قلم افشار سلیمانی نوشت:همزیستی مسالمت آمیز در لبنان به حکم و اجبار قانون اساسی، نقش بازیگران خارجی، بافت جمعیتی لبنان و خصلت تاجرمابانه آنها که ریشه در فینیقیه که نخستین نسل تاجران بین المللی محسوب میشوند، صورت میگیرد.

 از سه‌شنبه پنجم خرداد 93 (25 می 2014) یعنی به مدت بیش از دو سال کاخ ریاست جمهوری لبنان 6 میلیون نفری منتظر ورود جانشین میشل عون رئیس جمهور سابق بود و پارلمان لبنان با وجود پایان یافتن دوره ریاست جمهوری عون به‌ سبب اختلافات سیاسی ناشی از وجود فضای دوقطبی و کارشکنی‌های عربستان، نتوانسته‌ بود جانشین وی را انتخاب کند.

اما با انتخاب رئیس جمهور و نخست وزیر لبنان ابن کشور از بحرانی دوساله خارج شد. پارلمان لبنان پس از برگزاری 45 جلسه ناموفق بالاخره روز دوشنبه 10 آبان ماه با حضور همه 147 نماینده تشکیل جلسه داد و میشل عون به عنوان رئیس جمهور این کشور برگزید.

با توجه به اینکه برای انتخاب رییس جمهور کسب دو سوم آرا ضروری است و دردوراول دوسوم آرا بدست نیامد،انتخاب رئیس جمهور به دور دوم کشیده و میشل عون با 83 رأی (نصف به علاوه یک) برای سومین بار متناوب در حیات سیاسی خود به عنوان سیزدهمین رئیس جمهوری لبنان برگزیده شد.

پیش از شروع رأی گیری در پارلمان، نامزدی میشل عون، مورد حمایت حزب الله لبنان و سعد حریری نخست وزیر سابق و رهبر جریان 14 مارس قرار گرفته بود.

براساس قانون اساسی لبنان، رئیس جمهوری باید از اقلیت مسیحیان مارونی، نخست وزیر از اقلیت سنی و رئیس مجلس از اقلیت شیعه باشد.

چرا سعد حریری از نامزد حزب الله حمایت کرد؟

حمایت حزب الله از عون که بیش از یک دهه متحد این گروه است، قابل انتظار بود اما حمایت سعد حریری از وی موجب تعجب ناظران تحولات لبنان گردید. زیرا حریری از ائتلاف 14 مارس است که از نظر سیاسی مخالف حزب الله است.

ائتلاف 14مارس، یک ائتلاف احزاب سیاسی ضد سوری و احزاب مستقل در لبنان است که در سال 2005 پس از تظاهرات بزرگ بیروت در روز 14 مارس، یک ماه پس از ترور رفیق حریری نخست‌وزیر سابق و پدر سعد تشکیل شد.

سعد حریری با حمایت از عون نامزد حزب الله تلاش کرد وجه ائتلاف 14 مارس را بهبود بخشد و بتواند اکثریت قوی تری در پارلمان را برای نخست وزیر شدن کسب کند و به این هدف نیز نایل شد.

هدف دیگر سعد حریری که از سوی عربستان سعودی حمایت می شود احتمالا این است که با حمایت از نامزد حزب الله، در آینده لبنان در بحران سوریه اعلام بی طرفی کند. در حال حاضر حزب الله لبنان در بحران سوریه درکنار ایران و روسیه به نفع اسد ایفای نقش میکند. این امر می تواند به چالشی جدی برای دولت جدید دولت لبنان تبدیل شود. این درحالیست که علی اکبر ولایتی مشاور، رهبر جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد رئیس جمهوری جدید لبنان «موضع این کشور را در حمایت از دولت و ملت سوریه تقویت می‌کند» و انتخاب میشل عون «به نفع بشار اسد و مردم سوریه» است.

واکنش ایران به انتخاب میشل عون

حسن روحانی رئیس جمهور ایران طی یک تماس تلفنی انتخاب میشل عون به ریاست جمهوری لبنان را تبریک گفت و انتخاب او را تقویت کننده «جبهه مقاومت لبنان» دانست و تاکید کرد که ایران همواره از دولت، ملت و مقاومت لبنان حمایت کرده و کند .
سخنگوی وزارت امور خارجه ایران نیز انتخاب رئیس جمهوری لبنان را «گام مهمی در راستای نهادینه کردن دموکراسی و استمرار ثبات در لبنان» دانست و این کشور را « نمونه بارزی از همزیستی مسالمت آمیز پیروان ادیان و مذاهب مختلف در کنار یکدیگر» توصیف کرد.
رئیس جمهوری ایران و وزارت خارجه ابراز امیدواری کرده‌اند که با انتخاب آقای عون، روابط ایران و لبنان گسترش پیدا کند.

علی اکبر ولایتی رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز گفت:« یکی از شخصیت‌های پیروز اصلی در موضوع انتخاب رئیس جمهور لبنان یقینا سید حسن نصرالله رهبر مقاومت اسلامی در لبنان است. به این دلیل که ایشان از ابتدا به دلیل سوابق و کفایت جناب میشل عون عهدی با او بسته و وی را به عنوان کاندیدای خود معرفی کرده‌ بودند و نهایتا نشان دادند که علی‌رغم همه فشارهای داخلی و خارجی به عهد خود پایبندند.» ولایتی همچنین انتخاب میشل عون را « یک پیروزی بزرگ برای مقاومت اسلامی» برشمرد و افزود: « در زنجیره مقاومت اسلامی که از ایران شروع می‌شود و کشورهایی نظیر سوریه، عراق، یمن و فلسطین را در برمی‌گیرد، لبنان حلقه بسیار مهمی است و رئیس‌جمهور لبنان نیز نقش کلیدی در اداره امور این کشور دارد.»

واکنش آمریکا به رئیس جمهور شدن عون

جان کری وزیر خارجه آمریکا سه شنبه 11 آبان با میشل عون، رییس جمهوری جدید لبنان گفت و گو کرد. این درحالی است که عون متحد حزب الله است و حزب الله در فهرست تروریستی آمریکا قرار دارد.

جان کربی، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا ضمن تایید مذاکره تلفنی جان کری با میشل عون آن را به منظور تایید تعهد آمریکا در مورد آینده روابط دوجانبه با لبنان و تمایل به پیشروی مردم آن کشور توصیف کرد.

کربی از ذکر جزییات مکالمه جان کری خودداری کرد ولی نشریه دیلی استار چاپ بیروت نوشت میشل عون از وزیر خارجه آمریکا ادامه کمک های نظامی آمریکا به لبنان را درخواست کرد. آمریکا از سال 2005 تاکنون یک میلیارد و 400 میلون دلار به ارتش و پلیس لبنان کمک کرده است.

واکنش عربستان به انتخاب عون

سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان سه شنبه شب 11 آبان، در تماسی تلفنی با میشل عون انتخاب وی به سمت ریاست‌جمهوری لبنان را تبریک گفت و برای او در مسئولیت جدید آرزوی موفقیت کرد.

انتخاب سعد حریری به نخست وزیری لبنان

3 روز پس از انتخاب میشل عون به عنوان رئیس جمهوری جدید لبنان از سوی مجلس این کشور وی از سعد حریری خواست به عنوان نخست وزیر دولت جدید لبنان را تشکیل دهد و پارلمان لبنان نخست وزیری را حریری را تایید کرد.

سعد حریری 46 ساله فرزند رفیق حریری نخست وزیر پنج دوره ای لبنان و یکی از افراد ثروتمند جهان است که پیشتر نیز در سالهای 2009 تا 2011 نخست وزیر لبنان شده بود. به تازگی او از نامزد حزب الله برای ریاست جمهوری حمایت کرد و راه برای میشل عون هموار شد که رأی پارلمان لبنان را کسب کند و به این ترتیب خود نیز مجددا ردای نخست وزیری را برتن کند.

پیشینه رئیس جمهور لبنان

میشل عون، 83 ساله، فرمانده سابق ارتش، یک بار پیشتر رئیس جمهوری لبنان شده بود. او در سالهای 1988 تا1990 رئیس جمهوری یکی از دو حکومت لبنان بود که برای قدرت با هم در نبرد بودند. در آن زمان لبنان و سوریه در زمان حافظ اسد اختلاف شدید داشتند و درگیری نظامی در نهایت به کناره گیری و فرار میشل عون منجر شد.

عون در سال 1989 علیه نیروهای سوریه در لبنان اعلام نبرد کرد و آن را «جنگ آزادیبخش» نامید اما بعد از اینکه ارتش سوریه شهر بیروت را تصرف کرد به سفارت فرانسه پناهنده شد و از آنجا به پاریس رفت. بعد از او، الیاس هراوی برای حدود ده سال رئیس جمهوری ماند. بعد از خروج سوریه از لبنان در سال 2005، عون به لبنان بازگشت و جنبش میهنی آزاد را تشکیل داد. وی از متحدان حزب الله لبنان و جنبش امل بود و از زمان بازگشت به لبنان و قبل از رئیس جمهور شدنش در دوره قبل عضو مجلس بود.

تحلیل

به نظر میرسد لبنان بر پایه توازن ناپایدار بنا شده و ساختار سیاسی آن به گونه ای تنظیم شده است که هیچ فرد، گروه یا حزبی نمی تواند قدرت را به صورت کامل در این کشور در دست بگیرد.

نص صریح قانون اساسی این کشور درمورد تخصیص جایگاههای ریاست جمهوری، ریاست مجلس و نخست وزیری به ترتیب به مسیحیان مارونی، شیعیان و اهل تسنن گویای این توازن است.

از سوی دیگر به دلیل نقش بازیگران جهانی ومنطقه ای در تحولات داخلی و خارجی لبنان همواره شاهد آن هستیم که همه تصمیم گیریها در لبنان بر پایه داد و ستد میان جناحهای داخلی و قدرتهای خارجی صورت می گیرد. بنابراین تغییر در این توازن ناپایدار مطلوب جناحهای داخلی و قدرتهای خارجی نیست و جبرا با مصالحه و تبادل امتیازاتی بالاخره با یکدیگر کنار می آیند.
نمونه بارز این توازن و مصالحه همانا رئیس جمهور شدن میشل عون است که از سوی حزب الله و ایران حمایت می شود و نخست وزیر شدن سعد حریری که از سوی عربستان سعودی حمایت می شود. ناپایداری این توازن هم سبب می شود هر یکی دوسال یکبار دولت تغییر کند.

همزیستی مسالمت آمیز در لبنان به حکم و اجبار قانون اساسی، نقش بازیگران خارجی، بافت جمعیتی لبنان و خصلت تاجرمابانه آنها که ریشه در فینیقیه که نخستین نسل تاجران بین المللی محسوب میشوند، صورت میگیرد.

(فردی که سالها در لبنان ساکن است می گفت اگر از هر لبنانی بپرسید که دو دوتا چندتا میشود از شما سوال میکند می خری یا میفروشی؟ واین نشانه بارزی از تاجر مسلمی آنهاست) در غیر اینصورت این همزیستی میتواند بسیار شکننده و ناپایدارگردد والا شیعیان، سنیها، مسیحیان مارونی و ارتدوکس و ارمنی و دروزی و غیره نسبت به همدیگر نگاه مثبتی ندارند و اختلافات زیادی با یکدیگر دارند که ریشه آنها را باید در عمق تاریخ و قرون ماضی جستجو کرد و این کینه تاریخی سبب میشود تا اگر قدرت کامل دست یکی از آنها بیفتد نسبت به حذف دیگر گروهها اقدامات افراطی انجام دهند.