فرصت دوباره ایران به همسایگان

اگرچه توافق هسته ای ایران در ژنو به مذاق برخی همسایگان عربی ایران چندان خوش نیامد و حتی منجر به تشکیل جبهه عربی – عبری در برابر ایران شد اما تهران در ادامه رویکرد سابق خود با همسایگان ، سیاست تنش زادیی با اعراب را سرلوحه برنامه خود بعد از توافق ژنو قرار داده است.

سیاست تنش زدایی و اعتمادسازی مبتنی بر حفظ منافع ملی مهمترین دستاورد رابطه با اعراب در دوران ریاست جمهوری هاشمی و خاتمی بود که به نظر می رسد دولت روحانی تلاش می کند تا مجددا آن را احیا کند .

زمانی که روحانی به کرسی ریاست جمهوری دولت یازدهم تکیه زد ، در اولین نشست خبری خود در تبیین سیاست خارجی دولتش گفت که اولویت وی روابط دوستانه و نزدیک با همسایگان و به ویژه کشورهای حوزه خلیج فارس است اما این اولویت در سایه مذاکرات هسته ای ژنو پنهان ماند.

بحث روابط ایران و اعراب موضوع جدیدی نیست و به تاریخ 1400 ساله برمی گردد، اما این روابط بین ایران و اعراب پس از پیروزی انقلاب ایران شاهد تغییراتی چشمگیر بود و به نوعی مقابله آشکار با پیروزی آن محسوب می شد.

شاید اولین نقطه تلاقی روابط ایران و اعراب پس از انقلاب اسلامی حمله رژیم صدام به ایران بود که در این مقطع ایران شاهد جبهه گیری عربی و حمایت های مالی ، سیاسی ، اطلاعاتی ، امنیتی و لجستیک علیه خود بود .

این تقابل در روابط ، در زمان ریاست جمهوری هاشمی اندکی بهبود یافت و روابط در این زمان میان ایران و اعراب افزایش یافت و در دوران خاتمی و برگزاری اجلاس کنفرانس اسلامی در تهران این رابطه به اوج خود رسید.

با این وجود این روند با آغاز دولت نهم دچار تنش و چالش جدی شد که تاکنون نیز ادامه یافت است.

در حال حاضر عربستان، بحرین، امارات متحده عربی کشورهایی هستند که در سال های اخیر روابط خود با ایران را در کمترین سطح یا در فضایی آکنده از سوتفاهم دنبال می کنند.

علاوه بر سیاست های دولت نهم و دهم ، مشکلات ایران با اعراب در این زمان به مسایل متعدد دیگری نیز برمی گشت .

تشکیل دولت شیعی در عراق و همراهی استراتژیک ایران ، سوریه و حزب الله ، ترور رفیق حریری و موضع ایران، وقوع انقلاب عربی در منطقه، صف بندی ایران و عربستان در سوریه ، بحرین و یمن و اخراج دیپلمات های ایرانی از کویت و .... مسایلی بودند که این اختلاف را دامن زدند و حساسیت در روابط ایران و اعراب را برانگیختند .

با این وجود ایران همواره سیاست همکاری و تعامل با همسایگان را دنبال می کرد و بر این مسئله تاکید داشت که منافع غرب در ایجاد شکاف میان قدرت های منطقه ای به ویژه ایران و عربستان و تشدید رویارویی میان شمال و جنوب خلیج فارس است.

* مجالی برای توافق

در حال حاضر رهبران عرب نگران هستند که توافق هسته ای اخیر به گرم تر شدن روابط تهران - واشنگتن پس از 30 سال خصومت کمک کند تا ایران در منطقه قدرتمندتر شود، این در حالی است که تیم سیاست خارجی بعد از توافق ژنو مجالی برای ترمیم روابط با کشورهای عربی یافته است.

نگاهی به تحرکات برخی کشورهای عربی منطقه نشان می دهد که این کشورها از زمان آغاز مذاکرات ایران و 1+5 برای دست نیافتن دو طرف به نتیجه، تحرکاتی را در دستور کار قرار دادند، به گونه ای که حتی بسیاری از ناظران سیاسی سنگ اندازی فرانسه در مسیر تحقق مذاکرات ژنو را تا حدودی متأثر از توافقات پشت پرده و نقش آفرینی اعراب منطقه دانستند.

با این حال بنظر می رسد که این بار دولت با سیاست تنش زدایی در سطح منطقه در مقابل این رویکرد وارد عمل شده و به دنبال پایان دادن به ایران هراسی در منطقه است.

گفت و گو با سران کشورهای منطقه و تلاش برای رفع بحران در منطقه بویژه سوریه و رایزنی با دیگر کشورهای منطقه همه نشانگر آغاز این دور از سیاست های ایران است .

سفر وزیر خارجه امارات به ایران نشانگر تاثیر این سیاست است که سبب می شود چالش جزایر سه گانه کم رنگ و مخالفت ها با پیشرفت های هسته ای ایران در مذاکرات هسته ای کاهش یابد.

سفر امروز ظریف به کویت و عمان از همین منظر شکل می گیرد و در همین زمینه روزنامه ی الوطن عربستان نیز از احتمال سفر محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران به عربستان خبر داده است.

ظریف تاکید کرده است ما هرگونه پیشرفت را برای کشورهای این منطقه توفیقی برای خود و هرگونه خطر و تهدید برای کشورهای منطقه را ضد خود تلقی می کنیم.

حتی برای ترمیم روابط با عربستان که این روزها مواضعی در حد مواضع رژیم صهونیستی علیه ایران می گیرد، آیت الله هاشمی رفسنجانی هم اعلام آمادگی کرده است .

محمد جواد ظریف وزیر خارجه کشورمان نیز در نشست خبری مشترک خود با احمد داوود اوغلو وزیر خارجه ترکیه اظهار داشته که به عربستان هم سفر خواهم کرد باید زمان دقیق آن معلوم شود و حتما منتظر گفتگو با برادران خود در عربستان هم هستیم.

همچنین با وجود اختلاف نظرهای شدید ایران و بحرین که بعد از سرکوب شیعیان بحرین توسط دولت این کشور، رخ داده، حالا وزیر خارجه بحرین می گوید از ایران برای شرکت در اجلاس امنیتی منامه دعوت به عمل آمده است.

و در کنار این تحولات ایران، آخر هفته جاری نوری مالکی نخست وزیر عراق هم به ایران سفر می کند.

* لزوم به کارگیری دیپلماسی فعال

نکته ای که در این میان باید مورد توجه کشورهای منطقه باشد شناخت دشمن اصلی و تصحیح رویکردهاست.

ایران همواره به عنوان کشوری بزرگ و بازیگری تاثیرگذار در منطقه منافعش را در همکاری و تعامل با همسایگان دیده و همواره خواستار حل مشکلات منطقه به دست کشورهای منطقه و عدم دخالت نیروهای فرامنطقه ای بوده است.

پیش از این غرب و رژیم صهیونیستی برای ترویج سیاست ایران هراسی در منطقه تلاش کردند تا باعث تفرقه در جهان اسلام شوند که تداوم چنین وضعیتی موجب به حاشیه رانده شدن خطر بزرگ رژیم صهیونیستی در منطقه شده و موضوعات فرعی را جایگزین موضوعات اصلی می کند.

در این میان همراهی ایران و عربستان با یکدیگر به عنوان دو قدرت اصلی منطقه می تواند سرنوشت تحولات آتی را به طور کلی تغییر دهد.

از این رو در این برهه از زمان لازم است که کشورهای منطقه به جای توجه به رقابت ها و منافع زودگذر، شناسایی خطر اصلی در منطقه را مدنظر قرار دهند.

در عین حال لازم است ایران نیز این موضوع را برای کشورهای منطقه تبین کند که حل مشکل هسته ای ایران نه تنها باعث گشایش در سیاست های ایران شده بلکه موضع منطقه را نیز تقویت می کند و منجر به افزایش امنیت در خاورمیانه می شود.

در همین حال سفر مقامات عربی از جمله وزیر خارجه امارات به ایران که بعد از توافق ژنو 3 صورت گرفت، نشان داد که کشورهای منطقه به این باور رسیده اند که توافق تهران با گروه 1+5 امنیت منطقه ای را بالا می برد.

همچنین شیخ «راشد بن عبدالله آل خلیفه» وزیر کشور بحرین در آغاز به کار نشست وزرای کشورهای عربی خلیج فارس در بحرین بر این امر تأکید می کند: «بر کسی پوشیده نیست که بحرین متوجه شده که توافق ایران و 1+5 بر امنیت این کشور تاثیر می گذارد».

سفر آینده محمدجواد ظریف به امارات و کویت نیز می تواند در راستای دیپلماسی فعال ایران برای از بین بردن سوء تفاهمات با کشور های منطقه و تبیین دستاوردهای منطقه ای توافق ژنو ارزیابی شود.


منبع: هشت صبح