عراقچی:قرار نیست تا ابد مذاکره کنیم

سیدعباس عراقچی گفت: متن تفاهم شده بین ایران و 1+5 را نمی‌شود توافق حقوقی دارای تعهدات الزام‌آور دانست بلکه بیشتر شبیه یک بیانیه سیاسی است که در آن دو طرف مذاکره اقداماتی که هر کدام به صورت داوطلبانه برای یک دوره زمانی مشخص انجام می‌دهند را فهرست کرده‌اند که گام اول برای رسیدن به توافق جامع به شمار می‌رود.

وی با اشاره به مذاکرات پیشین ایران و 1+5 و تفاوت آن با این دوره از مذاکرات، اظهار کرد: در فروردین سال 91 در مذاکرات استانبول که برادر عزیزمان آقای جلیلی مذاکره‌کننده بودند توافق جدیدی درباره روند گام به گام شد اما قبلا پیشنهاداتی که ارائه می‌شد فقط شامل گام اول بود و ما صرفا راجع به گام اول صحبت می‌کردیم. این موضوع یک حس بی‌اعتمادی نسبت به مذاکرات ایجاد می‌کرد و آینده مبهمی داشت. برای پوشش دادن این نقطه ضعف در دور مذاکرات جدید هدف مشترک را تعریف کنیم.

عراقچی با اشاره به بندهای مختلف توافقنامه ایران با 1+5، ادامه داد: پاراگراف اول توافق مهم‌ترین پاراگراف آن است و حدود یک سوم یا یک چهارم مذاکرات مربوط به این پاراگراف بود که روی کلمه به کلمه آن بحث‌های زیادی مطرح شده است.

وی در عین حال تاکید کرد: ما در ابتدای یک راه طولانی هستیم و باید در مورد گام نهایی مذاکرات بحث‌هایی را انجام دهیم. در آنجاست که تکلیف همه چیز روشن می‌شود و راه‌حل نهایی با توجه به هدفی که اعلام کرده‌ایم مشخص می‌گردد.

معاون وزیر امور خارجه درباره اظهارات مقامات آمریکایی و اینکه گروهی برای نظارت بر اجرای توافقات تشکیل شده، گفت: مذاکراتی که صورت گرفت محصول تجربیات قبلی و چه بسا تجربیات بیش از 30 سال گذشته انقلاب بوده است. به هیچ وجه به آمریکایی‌ها خوش‌بین نیستیم و به صراحت به آنها گفته‌ایم که ما، مردم و رهبری ایران به شما بدبین هستند.

وی گفت: روندی که طراحی شده مکانیزم ضمانت درونی در داخل خود دارد. گام‌ها باید به صورت مساوی باشد. هر لحظه احساس کنیم طرف مقابل به تعهدات خود عمل نمی‌کند و در اقداماتی که باید انجام دهد کوتاهی می‌کند و نمی‌خواهد آن را انجام دهد بلافاصله روند را متوقف می‌کنیم. در گام اول تمامی اقدامات به صورتی است که ساختار برنامه‌ هسته‌یی ایران را به صورت کامل حفظ می‌کند. هیچ عقب‌گردی در آن نیست.

این مذاکره‌کننده ارشد هسته‌یی ایران توضیح داد: ما قبول کردیم که برنامه خود را از نظر کمی گسترش ندهیم اما از نظر کیفی برنامه ما گسترش خود را دارد و ساختار به طور کامل حفظ می‌شود. در تمام شش ماه اگر احساس کنیم که طرف مقابل به تعهدات خود به طور کامل عمل نکرده به جایگاه اول باز می‌گردیم.

عراقچی ادامه داد: کمیسیون مشترک بین دو طرف هم به عنوان سازوکاری است که بتواند به پیشرفت خوب گام اول کمک کند و آن را با این هدف طراحی کرده‌ایم که اگر در حین اجرای گام اول به اختلافاتی برخورد کنیم محلی باشد که به آن مراجعه کنیم و آن را حل و فصل کنیم تا هر بار مجبور نباشیم جلسات 1+5 را تشکیل دهیم. مثلا اگر یک بانک خوب عمل نکرد این کمیسیون مسوول نظارت بر آن است.

وی درباره برخی پرسش‌های مطرح شده درباره اینکه چرا طرف ثالثی را عضو این کمیسیون قرار ندادید، گفت: در این کمیسیون نخواسته‌ایم طرف سومی بین ما داوری کند زیرا ما حتی به این طرف سوم هم نمی‌توانیم اعتماد کنیم.

معاون وزیر امور خارجه درباره اعلامیه منتشر شده از سوی کاخ سفید با عنوان «فکت شیت» و اینکه آیا این اطلاعیه با ماهیت توافق بین ایران و 1+5 تفاوت دارد، اظهار کرد: در سندی که با 1+5 توافق کردیم چند قسمت وجود دارد که درباره ارقام و اعداد صحبت می‌کند که در آن گفته شده درباره این ارقام توافق خواهد شد. قرار بود آمریکایی‌ها بیانیه‌ جداگانه‌ای بدهند و این ارقام را در آن ذکر کنند. مثلا در متن سند می‌گویند بخشی از درآمدهای نفتی ایران در خارج از کشور به ایران باز می‌گردد که میزانش مورد توافق قرار خواهد گرفت. ما درباره میزان آن توافق کردیم اما به دلایلی تصمیم گرفتیم آن را در سند نیاوریم. آمریکایی‌ها قرار بود جداگانه آن را اعلام کنند مثلا بخشی که مربوط به درآمدهای نفتی ایران و یا دانشجویان است اما آمریکایی‌ها در این فکت شیت سند را از زاویه خود تحلیل، ارزیابی و معرفی کردند. این نوعی فضاسازی رسانه‌ای است که هیچ توجیهی ندارد.

وی ادامه داد: اتفاقا این اطلاعیه مورد انتقاد برخی رسانه‌های آمریکایی نیز واقع شد همان‌طور که واشنگتن‌پست به کاخ سفید انتقاد کرده بود که شما برخی از موارد را به درستی اشاره نکردید و در واقع به ایران حق غنی‌سازی را داده‌اید اما به ما نمی‌گویید.

عراقچی تاکید کرد: از نظر ما بیانیه کاخ سفید هیچ ارزشی نسبت به توافق ندارد جز آنچه که مربوط به مشخص کردن ارقام است.

این عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌یی ایران با 1+5 درباره اظهارات و ادعاهای مطرح شده پس از مذاکرات و همچنین بیان تفسیرهای متفاوت از متن مورد توافق بین ایران و 1+5، گفت: در مذاکره قاعده بر این است که داد و ستدی صورت می‌گیرد. اتفاقا در این نوع مذاکرات باید دید آنکه بیشتر سر و صدا می‌کند معلوم است که بیشتر امتیاز داده است و می‌خواهد با حرف‌ها و فضاسازی‌ها و تفاسیر امتیاز دادن خود را جبران کند. مفاد توافق روشن است اما تفسیرهایی را مطرح می‌کنند البته بخشی از این واکنش‌ها قابل درک است تا بتوانند به آن دسته از اعضای کنگره که مخالف این مذاکرات بودند و رژیم صهیونیستی و دوستان خود در منطقه که آنها هم مخالف بودند نشان دهند که ما امتیازات زیادی ندادیم اما خود سند گویاست و نیازی به مراجعه به تفاسیر ندارد. کاملا گویا است که ایران یک طرف و شش کشور قدرتمند در طرف دیگر توافقی صورت دادند که ایران در یک سو کلیات برنامه هسته‌یی، غنی‌سازی و حقوق کامل هسته‌یی‌اش به رسمیت شناخته می‌شود. اینکه آمریکایی‌ها چگونه موضوع را مطرح می‌کنند مهم نیست. قبل از اینکه دعوا سر نقش غنی‌سازی باشد بر سر اراده‌های دو طرف است.

معاون وزیر امور خارجه گفت: ما 10 سال با شش قدرت دنیا دعوا داشته‌ایم. نبرد اراده‌ها جریان داشت. در طول این سال‌ها هر کاری که می‌توانستند انجام دادند. در این توافق اراده ایران غالب بود. این دستاورد بزرگی است که نباید آن را کم‌رنگ کنیم.

عراقچی درباره اینکه آمریکایی‌ها گفته‌اند عنوان حق را برای غنی‌سازی ایران نمی‌پذیرند، گفت: از نظر ما مهم نیست که آمریکایی‌ها غنی‌سازی را به عنوان یک حق بشناسند یا نه، این حق از نظر ما وجود دارد و غیرقابل تفکیک است. ما این حق را داریم .آنچه که انتظار داشته و داریم احترام به آن و اجرای آن است و قبول اینکه ایران می‌تواند این حق خود را اعمال کند.

وی با بیان اینکه در توافقنامه آمده است تعریف نیازهای غنی‌سازی ایران در دوره مشخص اعتمادسازی به صورت مشترک صورت می‌گیرد، ادامه داد: ما پذیرفته‌ایم که در دوره اعتمادسازی با تعریف مشترک که مورد توافق دو طرف باشد برنامه غنی‌سازی ایران تعریف و اجرا شود. وقتی این دوره زمانی اعتمادسازی بگذرد هیچ محدودیتی برای برنامه هسته‌یی ایران نخواهد بود. در گام نهایی به تعریف مشترک از شکل و ابعاد غنی‌سازی ایران می‌رسیم. با پایان دوره اعتمادساز همه چیز به حالت عادی باز می‌گردد. داد و ستد عادلانه‌ای صورت گرفته که در آن طرفین به خواسته‌های خود برسند.

وی تاکید کرد: اگر اظهارات مقامات آمریکایی ناقض متن باشد در نهایت متن است که ملاک قرار می‌گیرد. آقای کری هرطور می‌خواهد آن را تاویل و تفسیر کند. مهم این است که مردم ما با غنی‌سازی از مذاکرات بیرون آمدند. غنی‌سازی بخشی از راه حل است و شش کشور تحریم‌های خود را کنار گذاشتند.

معاون وزیر امور خارجه که در برنامه تلویزیونی نگاه یک سخن می‌گفت، درباره مذاکرات انجام شده در خصوص آب سنگین اراک نیز اظهار کرد: قبول کردیم برای دوره شش ماهه تاسیس راکتور آب سنگین اراک گسترش کمی نیابد. ساخت و ساز و ساختمان‌سازی ادامه می‌یابد. بخشی از قسمت‌ها مانند تست سوخت که در حال انجام است ادامه پیدا می‌کند اما در این شش ماه پذیرفته‌ایم که تجهیزات جدیدتر نصب نشود و سوخت بیشتری تولید نکنیم. پس از این دوره به ادامه ساخت آن بر خواهیم گشت اما از نظر ما تکلیف اراک مشخص است. اراک باید به عنوان یک نیروگاه آب سنگین باقی بماند اما یکی از موضوعات مذاکرات گام پایانی موضوع اراک است. در حال حاضر ساخت و ساز ادامه می‌یابد اما تجهیزات جدید نصب نمی‌شود.

عراقچی با بیان اینکه مواد غنی شده 20 درصد بیش از این مورد نیاز ما نیست و آن را صرفا برای راکتور تحقیقاتی تهران می‌ساختیم که در حال حاضر نیاز 10 سال کشور را تولید کردیم، ادامه داد: ما امروز از نظر فناوری و تاسیسات و مواد اشباع شده‌ایم و به آنچه که می‌خواستیم رسیدیم. زمان، زمان مذاکره کردن بود. در خیلی از موارد اصلا نیاز به پیشروی از نظر کمی نداشتیم اما از نظر کیفی فعالیت‌های خود را ادامه می‌دهیم، 19 هزار سانتریفیوژ نسل یک داریم و در حال حاضر بر روی سانتریفیوژهای نسل‌های بالاتر کار می‌کنیم. صلاحدید ما هم این بود که این سانتریفیوژها را گسترش ندهیم و کار را بر روی سانتریفیوژهای نسل‌های بالاتر دنبال کنیم.

وی تاکید کرد: برنامه ما به حد کامل خود رسیده است و هیچ عقب‌گردی ندارد. تنها مورد توقف غنی‌سازی 20 درصد است که در این باره نیز تا 10 سال آینده به آن نیاز نداریم.

معاون وزیر امور خارجه در پاسخ به این پرسش که آیا در طول مذاکرات زمانی پیش آمد که از به نتیجه رسیدن ناامید شوید؟ گفت: بله، مذاکرات فراز و نشیب‌های زیادی داشت. کار سنگینی است. یکی از این موارد در ژنو 2 رخ داد. ما در مقابل زیاده‌خواهی‌هایی قرار گرفتیم که ترجیح دادیم مذاکرات ادامه پیدا نکند. آنها می‌خواستند گفت‌وگوها را دنبال کنیم اما قبول نکردیم، توافق‌هایی قبلا داشتیم که یکی از کشورهای 1+5 بازی را به هم زد و بر اثر آن زیاده‌خواهی صورت گرفته ما ترجیح دادیم مذاکرات را به آن شکل ادامه ندهیم. حداقل در ژنو 3 دو بار با قهر و تلخی جلسه را ترک کردیم. بعد دوباره واسطه شدند و قرارداد را اصلاح کردند. یک بار اصلا یک جلسه را نرفتیم و کنسل کردیم و گفتیم که حاضر نیستیم تا تکلیف یک موردی روشن نشود در آن جلسه شرکت کنیم. دوران پراسترس و پرتنشی بود.

معاون وزیر خارجه اضافه کرد: تا آخرین لحظات که ساعت حدود 12:30 یا یک بامداد به وقت ژنو در روز پنجم مذاکرات بود مشخص نبود که این کار انجام می‌شود یا خیر. دقیقا ساعت 3 بامداد به وقت ژنو بود که خانم اشمیت اطلاع داد که متن مورد توافق همه واقع شده است و متن آخر را قبول دارند. پیشنهاد داد ساعت 3:30 بامداد برای نشست پایانی به ساختمان سازمان ملل با حضور وزیران خارجه هفت کشور برویم. ساعت 3:30 بامداد به آنجا رفتیم. حدود 25 دقیقه منتظر عکاسان و خبرنگاران شدیم تا بتوانند چک‌های امنیتی را در آن موقع بامداد در سازمان ملل طی کنند. حدود چهار صبح بود که چند عکس و فیلم گرفته شد بعد کنفرانس مطبوعاتی انجام شد.

عراقچی در ادامه در پاسخ به این پرسش که تاکنون تحریم‌ها چقدر به عقب رانده شده است و آمریکایی‌ها گفته‌اند تنها پنج درصد از تحریم‌ها را لغو کرده‌اند، گفت: به آنها که از پنج درصد سخن می‌گویند توصیه می‌کنم یک بار دیگر حساب و کتاب کنند چون ارقام هیچگونه با پنج درصد تطابق ندارد. ساختار برنامه هسته‌یی ایران حفظ شده اما از آن سو ساختار تحریم‌ها، شکاف‌ها و ترک‌هایی برداشته است که می‌تواند آن را دچار مشکل کند. پنجاه درصد تحریم‌ها ناشی از فشار و بار روانی تحریم‌ها بود. در مواردی هیچ قانونی برای تحریم‌ها وجود ندارد اما در عمل بسیاری از شرکت‌ها از ترس ایجاد مشکل برایشان وارد برخی معاملات نمی‌شوند. اولین ترتیب این توافق از بین رفتن بار و فشار روانی است که شاکله و هیبت تحریم‌ها را از بین برده است.

عراقچی در ادامه گفت: مبالغی که از محل درآمدهای نفتی در اختیار ایران قرار می‌گیرد رقم کمی نیست و اصلا با آنچه که ایران درباره تعلیق 20 درصد و تبدیل مواد انجام می‌دهد قابل مقایسه نیست.

وی درباره اخبار منتشر شده در خصوص اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران از سوی اتحادیه اروپا گفت: اخبار در این باره ضد و نقیض است اما به نظر می‌رسد بحث درباره تحریم‌های جدید نبوده است این خبر دو سه بار اصلاح شد آنچه که در عمل اتفاق افتاد تمدید تحریم‌های اتحادیه اروپا بوده است. این اقدام خلاف روحیه همکاری و حسن نیت است اما خلاف توافق ژنو نیست. ما این را ناشی از حسن نیتی که قرار است دو طرف در گام اول نشان دهند نمی دانیم اما از نظر فنی خلاف توافق ژنو نیست.

این عضو تیم مذاکره‌کننده ارشد هسته ای ایران همچنین گفت که برای مشخص کردن نحوه اجرای این توافقات و جزییات آن به مذاکرات کارشناسی ریز نیاز داریم قر ار است این هفته با خانم اشمیت تماسی داشته باشم. احتمالا هفته آینده در وین یا ژنو جلسه‌ای خواهند داشت ما درباره اقدامات دو طرف ساز و کار اجرایی طراحی می‌کنیم.

معاون حقوقی و بین‌الملل وزیر امور خارجه کشورمان درباره قرار داشتن پذیرش پروتکل الحاقی در بند پایانی توافقات با 1+5 گفت: اگر مجلس این گام پایانی را به صلاح کشور نداند و احساس کند که توافق به خوبی پیش نرفته است از طریق تصویب نکردن آن می‌تواند جلوی همه چیز را بگیرد این به نفع کشور است ما این اختیار را به مجلس داده‌ایم که در پایان مذاکرات می‌تواند آن را وتو کند و این امتیاز بزرگی برای کشور است.

عراقچی توضیح داد: از وقتی این کار انجام شود گام اول شروع به اجرایی شدن خواهد کرد. تاریخ آن را اوایل دسامبر یا اوایل ژانویه در نظر گرفتیم ممکن است تغییراتی پیدا کند زیرا همه طرف‌ها برای فراهم کردن مقدمات اجرایی کار نیاز به زمان دارند و باید مذاکراتی انجام دهند. قرار بود در فاصله سه چهار هفته‌ای این کار آغاز شود اما من نگرانم که اجرایی کردن به تعطیلات کریسمس برسد اما هر دو طرف این تفاهم را داشته‌اند که حتی‌الامکان در اواخر دسامبر این کار انجام شود.

عراقچی گفت: ممکن است سه چهار هفته طول بکشد تا گام اول را اجرا کنیم وقتی گام اول اجرا شد مذاکرات پایانی را همزمان با اجرا شدن گام اول شروع می‌کنیم آنجا وارد یک سری مذاکرات سخت و پیچیده خواهیم شد که دوره آن را یکسال در نظر گرفته‌ایم قرار نیست تا ابد مذاکره کنیم نباید این زمان بیشتر از یکسال طول بکشد در راستای اعتمادسازی قرار است اقدامات انجام دهیم از جمله تعریف یک برنامه محدود غنی‌سازی و در طرف مقابل لغو تمامی تحریم‌ها . وقتی ارتباط‌سازی به نتیجه برسد پرونده ایران عادی می‌شود.